حاشیه‌های انتخاب «گذشته» فرهادی

سایت مشرق نوشت: هیات انتخاب نماینده ایران در اسکار، فیلم سینمایی «گذشته» را به عنوان گزینه نهایی انتخاب کردند و بدین ترتیب کار کمیته هشت نفره بنیاد سینمایی فارابی به پایان رسید. اعضای این کمیته عبارت بودند از: فاطمه معتمدآریا، مسعود کیمیایی، بهروز افخمی، کمال تبریزی، حسن حسندوست، مسعود رایگان، علیرضا زرین‌دست و حسین معززی‌نیا. رئیس و سخنگوی این هیئت نیز  امیر اسفندیاری بود.

جلسات این کمیته از روز سه‌شنبه دوم مهر آغاز شد و اعضاء، از میان فیلم‌های اکران‌شده در یک سال قبل، دوازده فیلم را برگزیدند (به ترتیب الفبا):

برف روی کاج ها/ پیمان معادی

بی‌خود و بی‌جهت/ عبدالرضا کاهانی

پذیرایی ساده/ مانی حقیقی

پله آخر/ علی مصفا

حوض نقاشی/ مازیار میری

دربند/ پرویز شهبازی

دهلیز/ بهروز شعیبی

قاعده تصادف/ بهنام بهزادی

کلاس هنرپیشگی/ علیرضا داودنژاد

گذشته/ اصغر فرهادی

گناهکاران/ فرامرز قریبیان

هیس... دخترها فریاد نمی‌زنند/ پوران درخشنده

در جلسه سوم در روز شنبه ششم مهر، دو فیلم گذشته و دربند انتخاب شدند که یکی از آنها به عنوان نامزد اصلی و دومی به عنوان نامزد علی البدل معرفی خواهند شد. توضیحاً اینکه آکادمی اسکار پیشنهاد کرده تا کشورها دو فیلم اصلی و علی البدل ارسال کنند تا اگر فیلم نخست، شرایط شرکت را از نظر برگزارکنندگان دارا نبود فیلم دوم جانشین شود؛ اما ظهر امروز اثر اخیر اصغر فرهادی به عنوان نماینده ایران در اسکار معرفی شد.

* شرایط شرکت در آکادمی علوم و هنرهای سینمایی (اسکار)

سندیکای تهیه‌کنندگان امریکا که متشکل از 8 تا 9 کمپانی بزرگ (Major) است جشنواره‌های گلدن گلوب و اسکار را برگزار می‌کند. این جشنواره‌ها عموماً به تولیدات امریکایی اختصاص دارند. جایزه اسکار یک بخش غیرانگلیسی زبان دارد که هر کشور می‌تواند سالانه یک فیلم به آن ارسال کند. بیش از شش هزار نفر در آکادمی اسکار عضو هستند که سالانه به فیلم‌ها رأی می‌دهند. عمدۀ این اعضاء، تهیه‌کنندگان و سینماگران امریکایی هستند.

کسانی که حداقل یک نوبت نامزد اسکار شده باشند حق دارند تا به فیلم‌ها برای نامزدی در اسکار رأی بدهند. تعداد این افراد از شش هزار نفر متجاوز است. دو نفر با ملیت ایرانی در این شمار عضو هستند: مجید مجیدی (نازمزدی برای کارگردانی بچه‌های آسمان ـ 1999) و شهره آغداشلو (نامزدی برای بازیگری در خانه‌ای از شن و مه ـ 2004). کسانی که حق رأی دارند تا فیلم برنده را انتخاب کنند کسانی هستند که حداقل یک نوبت برنده اسکار شده باشند. از ایران فقط اصغر فرهادی در این جمع عضو است. بدیهی است که هر ساله این نامزدها و برندگان جدید به جمع اعضای آکادمی افزوده خواهند شد.

هیئت داوران در تمام جشنواره‌ها موظف هستند فیلم‌های ارسالی به جشنواره را ببینند و داوری کنند. اما جایزه اسکار، فیلم‌های اکران شده در یک سال گذشته را مورد بررسی قرار می‌دهد. شرط ورود آن است که فیلم ارسال شده، در طی اول اکتبر تا 31 سپتامبر (10 مهر تا 9 مهر سال بعد)، در کشور سازنده اکران شده باشد. اما این کافی نیست. اگر چنانچه فیلم ارسال‌شده، در سینماهای امریکا نمایش نیابد اعضای آکادمی که اکثر آنها امریکایی هستند فیلم را نخواهند دید و لذا به آن رأی نخواهند داد.

* دلایلی علیه ارسال «گذشته» به اسکار

1. فیلم گذشته به لحاظ ساختار، فرم و محتوا به سینمای اروپا نزدیک است. و این بر خلاف فیلم جدایی نادر است که با الگوی فیلم‌های کلاسیک امریکایی (فیلمنامه‌های سه پرده‌ای به سبک سید فیلد) ساخته شده

2. فیلم گذشته، ایرانی نیست و فرهنگ کشورمان در آن جلوۀ چندانی ندارد

3. پیام فیلم «گذشته»، جهانی نیست

4. ریتم کند و خسته کننده‌ای دارد. کنش‌های مؤثر دراماتیک در آن به چشم نمی‌خورد

5. بر اساس آمار و رجوع به تاریخ اسکار، بسیار کم اتفاق افتاده که فیلمی جایزه اسکار خارجی‌زبان را گرفته باشد اما در کشور ارسال کننده ساخته نشده باشد. احتمال برنده شدن فیلم گذشته اندک است

6. جایزه گرفتن فیلم جدایی، یک موقعیت بود و احتمال تکرار آن، کم است

7. باید با ارسال فیلم‌های دیگر، سایر کارگردان‌ها از ایران به جهان معرفی شوند 

* دلایلی در موافقت ارسال «گذشته» به اسکار

1. فرهادی یک بلیت برنده دارد و باز هم ممکن است برنده شود. چون در جهان شناخته شده است

2. فیلم «گذشته» در امریکا پخش‌کننده دارد (سونی پیکچرز کلاسیک) و از 20 دسامبر (29 آذر) در امریکا اکران خواهد شد و لذا اعضای آکادمی آن را خواهند دید.

3. برنیس بژو بازیگر نامزد اسکار (هنرمند ـ 2011) در این فیلم بازی کرده که احتمال دیده‌شدن آن را بالا می‌برد

مالکیت فیلم گذشته متعلق به کمپانی ممنتو در فرانسه است. ولی سازندگان اصلی فیلم، ایرانی هستند. طبق قوانین آکادمی، اگر پنج نفر از عوامل اصلی فیلم متعلق به کشور دیگری باشند آن فیلم می‌تواند از آن کشور، به اسکار فرستاده شود. این عوامل پنجگانه عبارتند از: کارگردان، نویسنده، بازیگران، فیلمبردار و تدوینگر. فیلم گذشته چهار مورد اول را دارا است.

* چرا فرانسه فیلم «گذشته» را به اسکار نفرستاد؟

گرچه فیلم گذشته در پاریس و با بودجه فرانسوی‌ها ساخته شده ولی آنها این فیلم را از خود نمی‌دانند. چون فیلمنامه و کارگردان فیلم، فرانسوی نیستند. در تاریخ سینما، فیلم‌های زیادی در فرانسه و با بودجه فرانسوی‌ها ساخته شده ولی متولیان سینما در این کشور هیچکدام از آنها را به عنوان فیلم‌های فرانسوی به اسکار ارسال نکرده‌اند. البته کارگردان‌هایی مثل لوئیس بونوئل (متولد اسپانیا) و میشل هانکه (متولد اتریش) در این میان، استثناء هستند. چون این دو کارگردان سال‌های زیادی از عمر خود را در فرانسه زندگی کرده و در آنجا فیلم ساخته‌اند.

لذا امسال کشور فرانسه فیلم متوسط رنوار (2012) را بر فیلم گذشته ترجیح داد. این فیلم به زندگی ژان رنوار فیلمساز فرانسوی (1979-1894) در خلال جنگ جهانی اول می‌پردازد.

* فیلم ملکه بهترین گزینۀ ایران برای اسکار است

گزینۀ مورد نظر ما، فیلم «ملکه» بود؛ ساختۀ خوب محمدعلی باشه‌آهنگر که متأسفانه در فهرست دیده نمی‌شود. پیام صلح‌آمیز فیلم و نگاه زیبایی که بر فیلم حاکم است از جذابیت‌های آن به شمار می‌رود. علیرضا زرین‌دست با فیلمبرداری شگفت‌انگیزش در این فیلم، شرایط استاندارد شرکت در این جایزه را فراهم آورده است.

برای تحقیق در این خصوص، با جناب معززی‌نیا تماس گرفتیم. وی خبر داد که جناب اسفندیاری در همان ابتدای جلسه اول، سه فیلم را از دستور کار خارج کرده است که فیلم «ملکه» نیز از جمله آنها بود. دلیل ایشان زمان اکران فیلم ملکه‌ بوده است. در تحقیق بیشتر متوجه شدیم که سال گذشته، فیلم یه حبه قند و ملکه به عنوان فیلم‌های اصلی و علی البدل معرفی شده بودند. اما سه روز بعد، ایران به دلیل ساخت فیلمی توهین‌آمیز علیه پیامبر اسلام در امریکا، جایزه اسکار را تحریم کرد. لذا نمی‌توان امسال ملکه را فرستاد.

فیلم ملکه (1390) به طور رسمی از 11 اردیبهشت 92 در تهران اکران شده است. سال گذشته بنیاد فارابی برای آنکه بتواند آن را به آکادمی ارسال کند در برخی شهرستان‌ها آن را خارج از نوبت اکران کرد. سه روز بعد از ارسال، ایران آکادمی را تحریم کرد.

* و اما بعد...

آنچه واضح است آن است که مسئولان سینمای ایران به جایزه اسکار توجه خاص دارند ولی برای آن برنامه‌ریزی نمی‌کنند. مهم‌ترین موارد برنامه‌ریزی‌ که باید در این زمینه صورت بگیرد اینها است:

1. ساخت فیلم‌های خوب و جهانی

2. پخش و اکران فیلم‌های ایرانی در جهان و خصوصاً در امریکا

3. تشکیل کمیته انتخاب حداقل یک ماه پیش از پایان مهلت تا کارها با عجله و در دقایق پایانی صورت نگیرد

باید از مدیران سینمایی پرسید که اگر جایزه اسکار برایتان مهم است چرا برای آن برنامه‌ریزی نمی‌کنید؟ وقتی فیلم خوبی نداریم دلیلی برای شرکت نخواهیم داشت. نفرستادن فیلم بهتر است از ارسال فیلمی که واجد شرایط اولیه نباشد. دو شرط اصلی در این خصوص آن است که فیلم ارسالی باید معرّف فرهنگ ایرانی باشد و ثانیاً شرایط آکادمی را رعایت کرده باشد. خطای بنیاد فارابی در مورد فیلم ملکه از آن مواردی است که می‌خواهند قوانین اسکار را رعایت کنند اما سر خودمان کلاه می‌گذاریم و این فیلم خوب عملاً چوب دو سر نجس می‌شود؛ به قول آن مثل معروف «از اینجا مانده و از آنجا رانده».