چرا رسیدن به توافق‌مشترک نهایی دشوار است؟

به گزارش پایگاه 598 به نقل از خبرنگاران اعزامی خبرگزاری تسنیم به وین، این دور از مذاکرات درباره گام پایانی توافق ژنو قرار است آخرین مرحله در بررسی موضوعات و محورهای مورد بحث باشد و طرف‌های مذاکره کننده در مذاکرات دو روز آینده، بحث ها را تمام خواهند تا در مرحله بعدی که در اردیبهشت ماه خواهد بود وارد تدوین متن مشترک شوند.

محمد جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان ابراز امیدواری کرده تا پایان مهلت تعیین شده 6 ماهه طرفین به توافق نهایی دست یابند اما این هدف را نیازمند «کار سخت و اتخاذ تصمیمات مهم» دانست.

ایشان همچنین همواره بر این امر تأکید کرده که اگر اراده کافی و  حسن نیت در میان باشد می‌توان به توافق جامع دست یافت اما باز هم رسیدن به آن را امری دشوار می داند.

سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه که کشورش یکی از اعضای گروه 1+5  است نیز پیش از این به اینترفاکس گفته بود که موضع ایران و گروه 1+5 درباره غنی‌سازی اورانیوم با یکدیگر همخوانی ندارند و طرف‌های ایرانی خواسته‌های "دور از دسترسی" مطرح کرده‌اند.

به تازگی نیز ﻣﻨﺎﺑﻊ آﮔﺎه روﺳﯽ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ریابکوف اعلام کرده اند که «روﺳﯿﻪ اﻣﯿﺪ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺬاﮐﺮات ﻫﺴﺘﻪ ای آﺗﯽ ﻣﯿﺎن ﺗﻬﺮان و ﮔﺮوه 5+1 ﻧﺪارد.»

از سوی دیگر از غرب و بالاخص آمریکا نیز خبر می رسند که آنها اعتقاد دارند این ایران است که باید تصمیمات سخت اتخاذ کند.

خانم «وندی شرمن»، رئیس تیم مذاکره کننده هسته‌ای آمریکا نیز اخیرا در مصاحبه با موسسه آسپن گفته که حتی اگر توافق جامع نیز انجام شود، بی اعتمادی به ایران حل نخواهد شد و این که «ایران باید تصمیمات سخت بگیرد».

اما سوال اینجا است که رسیدن به توافق به این دلیل دشوار است که ایران باید تصمیمات سخت بگیرد یا طرف‌های غربی که همه تاکیدات ایران و مقام معظم رهبری مبنی بر حرام بودن در اختیار داشتن و استفاده از تسلیحات هسته‌ای را نادیده می گیرند.

بطور اجمالی و کلی این دشواری را از دو جنبه می توان تحلیل کرد:

دلایل فنی

اینها دلایلی هستند که به خود برنامه هسته ای کشور و مبحث غنی سازی و کلیت فعالیت‌های هسته‌ای ایران باز می‌گردند. تاکنون تلاش کارشناسان نیز بر این بوده در مذاکرات خود راهکاری رفع نگرانی‌ها درباره برنامه هسته ای ایران را با اعمال نظارت‌های بیشتر از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی و دیگر مکانیزم هایی که بیشترشان از سوی ایران و به صورت داوطلبانه اعلام و حتی اجرا شده رفع کنند.

شاید سخت‌ترین مبحث فنی در این میان فعالیت هسته‌ای ایران در زمینه چرخه سوخت هسته ای باشد که آن هم به نظر در جلسات کارشناسی بحث شده و تنها جمع بندی نهایی درباره آنها باقی است.

در زمینه دلایل فنی، نکته دشوار دیگر مبحث مربوط به قطعنامه‌های تصویبی سازمان ملل علیه ایران و مباحث تحریم‌ها علیه ایران است که کار را برای غربی‌ها برای اجرای تعهدات دشوار می سازند و هرگونه تغییری مستلزم روندی طولانی و زمانبر است.

دلایل غیرفنی

این دلایل بیشتر در چارچوب سیاسی خلاصه می شوند. اصولا برنامه هسته ای ایران به دلایل سیاسی و بر پایه ادعای بی اساس به سازمان ملل کشیده شد و حتی اقدامات داوطلبانه ایران برای اعتمادسازی نیز به دلایل سیاسی، کاری از پیش نبرد.

این در حالی است که ایران عضوی از معاهده منع گسترش تسلیحات هسته ای (ان پی تی) است و بر اساس مفاد آن حق تحقیق، تولید و استفاده از انرژی هسته ای دارد و طرف‌های غربی و قدرت های جهان نیز  بر اساس این معاهده متعهد شده اند که این حق صلح آمیز را برای اعضای این معاهده به رسمیت بشناسند و حتی به استفاده کشورهایی که فاقد سلاح هسته ای هستند از انرژی و فناوری هسته‌ای برای مصارف صلح آمیز یاری رسانند. اما غرب باز هم به دلایل سیاسی این تعهدات را نادیده گرفت.

به طور کلی می توان گفت که رسیدن به توافق نهایی از این جهت دشوار است که کشورها باید تصمیم سخت بگیرند. اما این تصمیم سخت نه برعهده ایران بلکه بر عهده غرب است که سیاسی کاری را کنار گذاشته و به این امر رضایت دهد که یک کشور مسلمان مخالف با ابرقدرتها بتواند از دانش فنی که خود به دست آورده استفاده صلح آمیز کند.

تصمیم دشوار برای آمریکا خواهد بود تا اجازه دهد کشوری که فرمانبر آن نیست بتواند از حق غنی سازی و چرخه سوخت هسته‌ای برخوردار گردد، چرخه سوختی که می‌تواند در آینده اهرمی برای اعمال فشار به کشورهایی مثل ایران باشد.

منظور آمریکایی‌ها و نماینده آنها از سخت بودن تصمیم برای ایران این است که انتظار دارند ایران حقوق مسلم خود را نادیده بگیرند، با این که می دانند ایران که تاکنون سال‌ها است بخاطر این حق مقاومت کرده و فشارهای سیاسی، تهدیدات نظامی و محدودیت‌های اقتصادی را تحمل کرده راضی به این تصمیم نخواهد شد. این در حالی است که این حق دیگر در ایران به مطالبه اجتماعی و مردمی تبدیل شده و مردم انقلابی ایران هرگز رضایت نخواهند داد، نمایندگانشان چنین تصمیمی سختی (به گفته آمریکایی ها) بگیرند.

شاید برای همین امر است که مقام ارشد مذاکره کننده هسته‌ای ما می گوید اگر اراده لازم برای توافق وجود داشته باشد به آن نایل خواهیم شد و مقام روسی به سبب شناختی که از غرب و رفتار آن دارد به نتیجه مذاکرات ایران و گروه 1+5 خوشبین نیست.