سه عضوی که از آن‌ها در قیامت سوال می‌شود

این مرجع بزرگوار تقلید و استاد بزرگ اخلاق، پس از 40سال خدمت صادقانه در نشر معارف اسلامی و ترویج مکتب حقّۀ اهل‌بیت عصمت و طهارت، در دی‌ماه سال 1391هـ‌ش؛ دار فانی را وداع گفت؛ در این مجال سعی داریم تا جرعه ای از بیانات ناب اخلاقی ایشان را در اختیار علاقمندان قرار دهیم.

بسم الله الرحمن الرحیم

رُوِیَ عَنِ الصَّادق علیه السّلام قال:« فِی قَوْلِ اللَّهِ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا؛[1] قَالَ: یُسْأَلُ السَّمْعُ عَمَّا یَسْمَعُ وَ الْبَصَرُ عَمَّا یَطْرِفُ وَ الْفُؤَادُ عَمَّا عَقَدَ عَلَیْهِ».[2]

دل به چه چیزهایی گره خورده است؟

خداوند در قرآن می‏فرماید: «همانا گوش و چشم و قلب، از همه آنها سؤال خواهد شد»؛ حضرت امام صادق(علیه‏السّلام) ذیل این آیه شریفه فرمودند: سؤال می‏شود گوش چه چیزهایی را شنیده است و چشم چه چیزهایی را دیده است و قلب (دل) به چه چیزهایی گره خورده است؟ (دل‏بسته چه چیزهایی شده است؟)

خداوند در قرآن می‏فرماید سمع و بصر و فؤاد در قیامت مورد پرسش قرار می‏گیرند؛ یعنی از شنوایی و بینایی و قلب سؤال خواهد شد؛ حضرت امام صادق(علیه‏السلام) در بیان مقصود آیه فرمودند: «یُسْأَلُ السَّمْعُ عَمَّا یَسْمَعُ»؛ از نظر شنوایی از او سؤال می‏کنند که تو به چه چیزی گوش فرا دادی؟

آیا این نیرو را در شنیدن صوتی که حرام است مصرف کردی؟ توجه داشته باشید که صوت حرام فقط موسیقی حرام نیست بلکه انواعی دارد؛ مثلاً شنیدن غیبت حرام است، شنیدن تهمت حرام است و... لذا از هر صوت و آهنگی که حرام بود ‌سؤال می کنند؛ این‏ها مال سمع (شنوایی) است.

نیروی بینایی‏ات را کجا مصرف کردی؟

«وَ الْبَصَرُ عَمَّا یَطْرِفُ» سؤال می‏کنند که نیروی بینایی‏ات را کجا مصرف کردی؟ آیا در نگاه ‌ حرام خرج کردی؟ آیا در این راه مصرف کردی؟!؛ «وَ الْفُؤَادُ عَمَّا عَقَدَ عَلَیْه» از دلت هم سؤال می‏کنند! بگو ببینم با چه کسی گره خوردی؟ به چه اشخاصی دل بستی؟

 به چه چیزهایی دل بستی؟  آیا به مال و جاه و مقام دل بستی؟ به خدا دل بستی یا به این‏ها دل بستی؟ بدان که از همه اینها از تو سؤال می‏کنند؛ از شنوایی‏ات، از بینایی‏ات و از امور درونی‏ات؛ همه اینها را سؤال می‏کنند.

یک نکته در اینجا هست و آن اینکه معلوم می‏شود در بین قوا و اعضای انسان، این نیروها است که سرآمد سؤالات روز قیامت است؛ در آیه حرفی از پا و دست و شکم و... نیست! ما اعضا و قوای زیادی داریم، امّا از میان همه آن‏ها، در این آیه سه نیرو مطرح شده است: شنوایی، بینایی و دل.

«گوش» و «چشم» بیرونی بود، امّا «دل» نیروی درونی است

لذا معلوم می‏شود سرآمد مسائلی که در قیامت نسبت به اعضاء و قوای انسان از او پرسش می‏کنند،  همین سه تا است؛ به چه صوت و آهنگی گوش کردی؟ در چه راهی گوش را مصرف کردی؟ از چشمت چه‏طور استفاده کردی؟ نگاه‏هایی که کردی، به حرام باز کردی یا به حلال؟

بعد هم می‏آیند سراغ دلت! «گوش» و «چشم» بیرونی بود، امّا «دل» نیروی درونی است؛ از درون هم سؤال می‏کنند که دل به چه کسی بستی؟ این دلت به چه کسی گره خورد؟ به چه چیزی گره خورد؟ این را از تو سؤال می‏کنند؛ در آیه دیگر می‏فرماید: «إِلاَّ مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلیمٍ»[3] روز قیامت، تنها کسی در امان است که قلب سلیم آورده باشد؛ قلبِ سلامت آن قلبی است که به غیر خدا دل نبندد.[4]

1- سوره إسراء، آیه 36
2- بحارالانوار، جلد7، صفحه 267
3- سوره شعراء، آیه 89؛
4- چهارشنبه 7 اردیبهشت1390 – 23 جمادی الاولی1432؛ مسجد جامع بازار تهران