الزامی ندانستن قطعنامه شورای امنیت استدلال غلطی است

به گزارش پایگاه 598، میرشهبیز شافع استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه شهید بهشتی بعدازظهر امروز (یکشنبه) با حضور در نشست بررسی حقوقی نتیجه مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 با نگاه ویژه به متن برجام و قطعنامه شورای امنیت با عنوان «از مذاکرات تا قطعنامه» که در موسسه فرهنگی مطبوعاتی همشهری برگزار شد به سخنرانی پرداخت.

وی در ابتدای سخنان خود پیرامون معاهده بودن یا نبودن سند برجام گفت: ما شاهدیم که هیچ یک از طرفین مذاکره اعتقادی ندارند که سند برجام یک معاهده است این موضوع در اظهارات مقامات آمریکایی و ایرانی دیده می‌شود.

شافع افزود: در حقیقت عنصر «قصد» برای معاهده بودن این سند در طرفین مذاکره وجود ندارد. عنصر دوم شکل این سند است قالب و عباراتی که برای این سند انتخاب شده نشان نمی‌دهد که برجام یک معاهده است در حقیقت طرفین به عمد از واژه‌هایی استفاده کرده‌اند که این سند را به معاهده تبدیل نکند.

این کارشناس حقوق بین‌الملل با بیان اینکه هر معاهده‌ای امضا دارد گفت: سند برجام امضاء ندارد بلکه در آن روز نهایی شدن مطرح است این سند از اصطلاح متعارف معاهدات استفاده نکرده و بدون دخالت مقامات داخلی الزام‌آور است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه همه معاهدات مدرن با رسیدن به حد نصاب اجرایی می‌شود گفت: اما سند برجام به تصویب همه اعضا رسید و طرفین نخواستند رگه‌ای در سند به جا بگذارند که شائبه معاهده بودن از آن بیرون بیاید.

شافع با بیان اینکه اگر سند برجام معاهده باشد باید در مجموع اسناد سازمان ملل چاپ شود گفت: سند برجام هرگز اینگونه نخواهد بود. علاوه بر این هرگز سابقه نداشته یک معاهده ضمیمه قطع‌نامه‌ای شود اما برجام ضمیمه قطع‌نامه جدید شورای امنیت است.

وی اضافه کرد: این مذاکرات تنها یک خروجی و با نام قطعنامه 2231 داشته است که سند برجام نیز بخشی از این قطعنامه است.

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی معتقد است نمی‌توانیم برجام را یک معاهده بنامیم و در همین خصوص گفت: هر سندی که در سطح بین‌الملل به تصویب برسد برای ما الزام‌آور نیست برای مثال قطعنامه 598 برای ما الزاماتی به بار آورده اما هیچگاه به تصویب مجلس ما نرسید.

وی درادامه سخنان خود با اشاره به تلاش آمریکا برای اعتباربخشی به قطعنامه شورای امنیت بدون اینکه لازم‌الاجرا شده باشد گفت: آمریکا تلاش می‌کند غیرمستقیم یکسری تعهدات و دستاوردهای دیگری به دست آورد.

شافع با بیان اینکه برجام 90 روز پس از تصویب قطعنامه شورای امنیت اثر حقوقی پیدا می‌کند گفت: خود برجام صراحت ندارد که منوط به تصویب مقامات داخلی است پس قطعنامه وجود خواهد داشت نهایتا اگر ایران تعهداتش را اجرا نکند مانند دیگر قطعنامه‌ها می‌شود که تصویب شده اما ایران به آن معتقد نبوده است.

شافع تاکید کرد: اگر 90 روز از تصویب قطعنامه بگذرد و برجام در داخل کشورها تایید یا رد نشود اثر حقوقی خواهد داشت اما اگر دو مجلس ایران و کنگره آمریکا آن را رد کنند اثر حقوقی نخواهد داشت.

این کارشناس حقوق بین‌الملل پیرامون لزوم ورود دیگر نهادها برای تایید برجام گفت: کافی است ما سکوت کنیم و اقدامات پیش‌بینی شده را انجام دهیم تا تحریم‌ها برداشته شود حال آیا ضرورت دارد مقامات مهر تایید بزنند. به نظر می‌رسد نیازی به این پروسه نیست.

استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه شهید بهشتی در ادامه سخنان خود خاطر نشان کرد: ساختار جامعه بین‌الملل غیر متمرکز است به همین خاطر دادگاه متمرکز در سطح بین‌الملل نداریم بر همین اساس هر طرف مذاکره مدعی باشد که طرف مقابل نقض عهد کرده، حقوق بین‌الملل ابزاری را به مدعی می‌دهد که آن اقدام متقابل است در نتیجه مدعی هم داور و هم مجری می‌شود.

وی افزود: اما در برجام خلاف این رویه مرسوم توافق شده است که این پروسه ترمزی بر روی خودسری در حقوق بین‌الملل نسبت به اقدامات متقابل است.

شافع تصریح کرد: در برجام سه ترمز وجود دارد تا آمریکایی‌ها به صرف ادعا نتوانند به اقدام متقابل متوسط شوند البته این وضعیت یک ابزار حقوقی نیست بلکه یک ابزار دیپلماتیک است.

کارشناس حقوق بین‌الملل با اشاره به اینکه پافشاری آمریکا بر تصویب قطعنامه مورد نظر خود در صورت مخالفت دیگر اعضاء از نظر دیپلماتیک دشوار خواهد بود گفت: بر این نکته بسیار تاکید می‌شود که قطعنامه جدید شورای امنیت احتمالا فصل هفتمی نیست فقط بندهایی که در آن ماده 41 ذکر شده است فصل هفتی است. اگر هدف این استدلال این باشد که بندهایی که فصل هفتمی نیست الزام‌آور است و نقض آن از طرف ایران باعث نمی‌شود طرف مقابل دست به حمله نظامی بزند، این تصویر درست است اما اگر بگویم این بندها الزامی نیست بلکه اختیاری است، این استدلال غلط است.

شافع با بیان اینکه سابقه نداشته کشوری بدون جنگ از فصل هفت منشور سازمان ملل خارج شود گفت: البته سابقه نداشته دولتی اقدام متقابلش را به تاخیر بیندازد.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی پیرامون نظارت‌های نامحدود از برنامه هسته‌ای ایران گفت: اینکه نظارت‌ها زمان‌بندی محدود و نامحدود عنوان می‌شود بستگی به این دارد که به کدام لایه از نظارت اشاره شود. اگر وزیر انرژی آمریکا می‌گوید نظارتها از نظر زمانی نامحدود است بدین معنی است تا زمانی که ایران عضو پروتکل الحاقی است نظارت‌های نامحدود است اما اینکه تمام نظارت‌های فراتر از پروتکل هم نامحدود باشد اینگونه نیست.

شافع در پایان سخنان خود خاطر نشان کرد: ما شاهدیم بیانیه الجزایر بیش از 30 سال است که به تصویب رسیده اما ما هنوز درگیر آن هستیم حال سند برجام بسیار مهمتر از بیانیه الجزایر است به همین خاطر نگاه همه جانبه و اینکه بدانیم با چه چیزی روبرو هستیم و باید چگونه با آن برخورد کنیم بسیار اهمیت دارد.