نمايش‌تمام شد رجب وقت‌شورش‌است!

كودتاي نافرجام بامداد ديروز تركيه قطعا نمايشي نبود كه اگر بود يك‌شبه به آخر نمي‌رسيد و به قول طنازان عالم مجازي، ترك‌ها استادانه از آن سريالي چندصد قسمتي درمي‌آوردند. در عوض مي‌توان گفت اين كودتا، پايان‌بندي نمايش خونين داعشي‌اي بود كه رجب طيب اردوغان طي 5 سال گذشته براي سرگرم كردن نظاميان تركيه در منطقه به راه انداخته بود؛ چه همواره مي‌هراسيد كه بزرگ‌ترين ميراث آتاتورك يعني كودتاهاي متوالي ژنرال‌ها عليه دولت‌هاي منتخب يا منتسب آنكارا، روزي گريبان خودش را هم بگيرد كه سرانجام گرفت! 

مرد اول سياست در تنها كشور مسلمان عضو ناتو آن هم در همسايگي روسيه و ايران، مي‌دانست سازوكار ارتش دست‌پرورده  آمريكا در كشورش چيزي جز تغيير حاكميت سياسي آنكارا - بويژه اگر مقتدر هم باشد - در بزنگاه‌هاي مورد نظر واشنگتن نيست. پس خبيثانه با نقشه نومحافظه‌كاران كاخ سفيد در زمان وزارت خارجه هيلاري كلينتون در واكنش به موج بيداري اسلامي،  براي راه انداختن جنگ‌هاي نيابتي تكفيري در خاورميانه به اسم اسلام وهابي و با هدف تضعيف و فروپاشي دولت‌هاي منطقه همساز شد.

 

با حربه نوعثماني‌گري او سر دستگاه عريض و طويل و عمدتا «لائيك – پان‌تركي» نظامي تركيه را به دخالت در ليبي و سوريه و عراق و حتي لبنان و مصر و يمن و نيجريه و مالي گرم كرد و در اين راه حتي خطر مواجهه با روسيه را به جان خريد اما نمايش كثيف او لاجرم روزي به پايان اكران خود مي‌ رسيد.

 

روزي از همين روزها، خوره تكفيري و تجزيه به گوري بدل شد كه اين بهرام گرفت و همان گونه كه ديديم طي يك سال اخير آتش جنگ داخلي و تروريسم تركيه را فراگرفت؛ اوايل كردها در شرق و جنوب و كمي ديرتر داعش در غرب و در حقيقت قلب به‌اصطلاح امپراتوري نوعثماني رجب پاشا يعني  قسطنطنيه ديروز و استانبول امروز.

 

حمله بي‌سابقه 9  تيرماه  به فرودگاه آتاتورك استانبول، به معناي هشداري جدي براي  رئيس‌جمهور خودكامه براي پايان دادن به نمايش داعش بود، چرا كه چاقوي تكفيري مشخصا دست صاحبش را بريده بود. البته  اردوغان چند هفته پيش از آن چرخش ندامت‌بار خود را از مواضع ماجراجويانه 5 سال گذشته‌اش آغاز كرده بود؛ بند و بست با اتحاديه اروپايي در مساله سيل پناهجويان، عادي‌سازي روابط با تل‌آويو، قطع كردن حمايت از داعش،  نامه عذرخواهي – بابت سرنگون كردن سوخوي روسي در آسمان سوريه – به پوتين و برنامه تبديل مسكو به بزرگ‌ترين شريك اقتصادي آنكارا و دست آخر فرستادن هيات‌هاي نهان و غيررسمي به دمشق براي بررسي راهكار آشتي با اسد. اما همه اينها به معناي فراغت يافتن نظاميان از تهديدها و ماموريت‌هاي فرامرزي بود.

 

در عين حال مثل هميشه رجب پاشا در چرخش خود زياده‌روي كرده بود. پيشنهاد به روسيه براي استفاده از پايگاه اينجرليك - پايگاه مشترك تركيه با ناتو -  در جنگ با داعش و رايزني پنهان براي بقاي بشار اسد، حقيقتا فراتر از تحمل آمريكا و ناتو و در حد دشنامي ناموسي به آنها بود. حمله به فرودگاه آتاتورك استانبول اولين هشدار به آنكارا بود كه نبايد از مدار غرب خارج شود اما كارگر نيفتاد و وقتي اردوغان پس از آن حمله، تصفيه جدي مهره‌هاي مستقيم غرب در چارچوب وفاداران به «فتح‌الله گولن» - رهبر مخالف سايه‌نشين -  را در بدنه ارتش و ژاندارمري و همچنين دستگاه قضايي پي گرفت، ديگر براي گولني‌هاي مورد حمايت غرب چاره‌اي نماند جز اين كه واكنش نشان دهند و سنت كودتا را دوباره در آناتولي زنده نگاه دارند.

 

فتح‌الله گولن، رهبرسايه ساكن پنسيلوانيا را حالا ديگر همه  به عنوان دشمن شماره 1 رجب طيب اردوغان مي‌شناسند. او گزينه جايگزين آمريكا براي حكومت حزب و عدالت توسعه در تركيه است. سياستمداري بسيار بانفوذ در اركان جامعه تركيه و ميلياردري كه خود را پيشواي ديني قرائتي كالوينيستي و صهيونيست‌پسند از اسلام مي‌داند. طبيعي بود كه آمريكا و اروپا نيز از كنار گذاشتن مهره سوخته‌اي مثل اردوغان استقبال مي‌كردند. 

محكوميت ظاهري كودتا توسط  اوباما و مركل از پيش برنامه‌ريزي شده بود، چون به فرض موفقيت كودتا قرار نبود كودتاچي‌ها در راس قدرت بمانند و طبعا پروسه انتقال حكومت با ظاهري  دموكراتيك به گولني‌ها در راه بود. 

كودتايي كه از نخستين ساعات بامداد شنبه 26 تير با بستن پل‌هاي ارتباطي استانبول روي تنگه بسفر توسط گروهي از نظاميان موسوم به شوراي صلح  عملياتي شد،  در واقع ريشه در رويدادهاي چند روز جلوتر داشت. روزهايي كه خبر موج دستگيري مقامات كشوري و لشكري گولني در تركيه جسته و گريخته منتشر مي‌شد.

 

سپس  آلمان‌ها در اعتراض به يك اختلاف نامشخص احتمالا با ژنرال «خلوصي آكار»، رئيس ستاد مشترك ارتش تركيه - كه در جريان كودتا، گروگان گرفته شد -  تهديد كردند نيروهاي‌شان را از اين كشور بيرون مي‌كشند و متعاقبا چهارشنبه گذشته خبر رسيد فرانسوي‌ها باز هم بنا به اختلافي نامشخص با دستگاه اطلاعاتي تركيه (ميت) و بر پايه ارسال گزارش‌هايي به پاريس مبني بر احتمال بروز تهديدهايي جدي، كنسولگري‌شان در استانبول را از روز پنجشنبه [همزمان با جشن ملي فرانسه و حمله تروريستي خونين نيس] در اين كشور تعطيل كردند.

 

حتي نمي‌توان از ارتباط حمله نيس با كودتاي تركيه چشم‌پوشي كرد، چرا كه افكار عمومي را موقتا از تركيه‌اي كه آبستن جنگي داخلي بود دور كرد. 

آنچه تاكنون درباره كودتاي اخير گفته نشده اين است كه اردوغان پيش از آغاز آن در حال محاصره كردن درجه‌داران گولني بود. ژنرال «آكين اوزتورك»، فرمانده سابق نيروي هوايي تركيه كه ديروز به عنوان فرمانده ارشد  كودتاچي‌ها معرفي شد مدتي پيش به خاطر ارتباط با محفل گولني بركنار شده بود، البته هنوز در دفتر اطلاعات نيروي هوايي و شورايعالي نظامي عضويت داشت.

 

شريك اصلي او در كودتا، ژنرال «متين ‌ايي‌ديل»، فرمانده سابق مركز مخابرات و پشتيباني آموزشي نيروي زميني بود، يعني جايي كه براي مهره‌چيني در ارتش بسيار مناسب است.

 

آنها در رأس گروهي از ژنرال‌هاي نيروي هوايي و ژاندارمري، فرماندهان نفوذي گولن در دستگاه اطلاعاتي و  برخي يگان‌هاي تكاوري ارتش قرار داشتند اما اين هسته مركزي بسيار كوچك‌تر از آن بود كه بتواند در مقابل كل ساختار نظامي و سياسي كاري از پيش ببرد.

 

تعداد كم نيروهاي ميداني كودتا  و حملات محدودشان به چند دفتر رسانه‌اي و ماهواره‌اي در استانبول و آنكارا و همچنين حملات ناكارآمدي كه به محل اقامت رئيس‌جمهور، همچنين ساختمان پارلمان و سازمان ميت داشتند و بويژه عدم موفقيت آنها در استفاده از جنگنده‌هاي اف 16 و هليكوپترهاي تهاجمي كه در اختيارشان بود، براي محاصره پايگاه‌هاي نظامي بخش وفادار ارتش و نيروي  هوايي  و همچنين هدف قرار دادن يا متوقف كردن پرواز اردوغان به استانبول، نشان مي‌داد آنها كاملا مهياي عمليات سراسري براندازي و كنترل كشور نبوده‌اند و وادار به يك عمليات زودهنگام شده‌اند.