يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ(حجرات 13) * * * ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیرهها و قبیلهها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید؛ (اینها ملاک امتیاز نیست،) گرامیترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست؛ خداوند دانا و آگاه است! * * * ای مردمان شما را از مردی و زنی/ما آفریدهایم به علم و به اقتدار/ دادیمتان قرار به اقوام گونهگون/انس و شناخت تا که به هم آورید بار/ بیشک بود زجمع شما آنعزیزتر/نزد خدا که بیش به تقواست ماندگار/ زانرو که هست عالم و آگاه کردگار/بر مردمان مومن و مشرکت بروزگار
طبق آمار رسمی حوزه، حدود سی هزار طلبه، مشغول تحصیل درس خارج هستند.بر فرض، ورودی امسال پنج هزار، و بیست و پنج هزار نفر هم از سال های قبل باشند. آیا حوزه میتواند ادعا کند تا پنج سال دیگر، حداقل پانزده هزار طلبه (نیمی از این جمعیت) به اجتهاد میرسند، تا با اجتهاد خود، مشکلات علمی را حل کنند؟
گمان نگارنده بر این است که چنین ادعایی بیشتر شبیه آرزو است تا واقعیت؛ زیرا رقم حاضرین درس خارج، چندین سال است که بیش و کم، همین تعداد بوده و خروجی قابل توجهی نداشته است. از سویی، اتفاق خاصی هم قرار نیست در سطح خارج بیفتد تا به آیندۀ آن دلخوش کنیم.
آری، یکی از رسمهای حوزه این است که مجتهدان معروف بر سر درس علمای بزرگ شرکت میکردند. مثلا آیة الله سید عبدالأعلی سبزواری(ره)، از حضار درس خارج حضرت امام(ره) بود. اما ایشان به اجتهاد رسیده بودند، نه مانند بسیاری از حضار امروز درس خارج که بعد از ده-بیست سال، هنوز با اجتهاد قریبهاند.
اینکه اشکال درس خارج چیست، و چرا چنین خروجی های نااُمید کنندهای دارد، به جای خود؛ ولی گفتنی است، تا وقتی بزرگان حوزه، نگاه سیاه لشگری به درس خارج دارند، چیزی تغییر نخواهد کرد. بخشی از این بی نتیجگی، به همت طلاب برمیگردد، اما قابل انکار نیست که بخش قابل توجهی هم ریشه در سوء مدیریت دارد.