تهران، بستر نمایش مصرف طبقه مرفه شده است

به گزارش پایگاه 598، اسماعیل فراهانی جامعه‌شناس و نویسنده کتاب «یادداشت‌هایی درباره فرهنگ و مطالعات فرهنگی» در گفت‌وگو با خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس درباره سیاست‌های پولی‌کردن بیش از پیش ارائه خدمات عمومی به ویژه در شهر تهران گفت: تصمیمات مدیریت شهری جدید برای افزایش هزینه‏‌های زندگی در تهران را به این نحو می‏‌توان تفسیر کرد که مدیریت شهری جدید به طبقه و فرهنگ خاصی منتسب است، این طبقه پس از یک دوره طولانی که زندگی شخصی خود را سامان داده و به سطح مطلوبش رسانده مصمم است شهر جدیدی را هماهنگ با سطح اقتصادی و فرهنگی خود بنا کند.

وی افزود: به عبارت دیگر، امروز در نظام اداری شهر اولویت به خواسته‌های طبقه مرفه داده می‌شود. بنابراین، ممکن است تک تک افراد پول و منابعی را به دست بیاورند و برای خودشان هزینه کنند، اما از یک جایی به بعد متوجه ‌می‏‌شوند اگر منزل شخصی و اتومبیل‏شان هزار میلیارد هم ارزش داشته باشد، داشتن یک زندگی خوب نیازمند عرصه اجتماعی مناسب است، مثلاً باید یک خیابان مناسبی باشد که رفت‌وآمد کنند، محیط زیستی باشد تا در آن تنفس کنند و... تصورم این است که قشر برخوردار جامعه که در حوزه شخصی‏شان یک اشباعی را به دست آوردند، اکنون نیازمند آن هستند به هر قیمتی که شده شهر را برای خودشان متناسب کنند. شهر باید بتواند بستر نمایش مصرف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی این طبقه را مهیا کند و البته همه این‏ها با اقتصاد آغاز می‎شود.   

نویسنده کتاب «سه گفتار در باب اقتصاد مقاومتی» با بیان اینکه اگر طبقه مرفه بخواهد شهر را به هر قیمتی متناسب با ظاهر خود بسازد، مطلوب نیست، خاطرنشان کرد: البته اجرای منطقی این امر از نظر بسیاری از اقشار و گروه‏‌های اجتماعی ضرورتاً ناپسند و منفی نیست، بلکه بسیاری از ایرانیان مهاجرت کرده به خارج از کشور- به دلیل عدم دستیابی به رؤیایی که در سر داشته‎اند- تنها دلخوشی‏‌شان عرصه عمومی شهرهای غربی و نمایش آن به هموطنان‏شان است! بنابراین، چنین توسعه‌‏ای ضمن تبدیل کردن شهر به محیط خودنمایی و تجمل طبقات بالای جامعه، به شرط آنکه همین حداقل زندگی طبقات پایین را نابود نکند، چشم‏‌های ظاهربین گروه‏‌هایی از طبقات محروم را نیز پر می‏‌کند.

وی گفت: این ایده که سهم و وزن مالیات در اداره کشور ما و بودجه‎های سالیانه کم است، همواره وجود داشته و به یک کلیشه ذهنی در میان مسئولان تبدیل شده است، در چنین فضایی اگر به سمت مردم بروید و از آن‌ها بخواهید در دادن مالیات مشارکت بیشتری داشته باشند، طبیعتاً با این استدلال مواجه می‌شوید که آیا مانند کشورهای سوئد، فرانسه، ‌انگلستان و... به آن‌ها خدمات ارائه می‌‌شود تا مشابه آن‏ها مالیات از شهروندان اخذ شود؟ اگرچه گفتن این عبارت فرار از موقعیت مسئولانه است و چنین استدلالی از سوی مردم را نمی‌پسندم، اما مسئولان کشور باید به علل شکل‏‌گیری این پرسش و پاسخ‌‏های احتمالی آن بیندیشند.

فراهانی با تأکید بر اینکه یکی از دلایل چنین پرسش‌هایی، کاهش اعتماد مردم به مسئولان است، گفت: مجموعه حاکمیت و به طور خاص دولتمردان در جهت شفاف‌سازی چگونگی تخصیص منابع و صرف هزینه‌ها- که در موارد متعددی قابل دفاع هم هست- گامی بر نمی‏‌دارند. بلکه حتی پس از افشای مواردی همچون حقوق‏‌های نجومی، ذره‏‌ای تلاش نمی‌کنند تا نسبت به حقوق و دستمزد خودشان بازنگری کنند یا در برخی موارد خودشان هم مانند مردم فکر می‏‌کنند؛ آیا مسئولان دوتابعیتی یا مسئولانی که خانواده‏‌هایشان خارج از ایران زندگی می‏‌کنند، مهم‏‌ترین دلیل اثبات این ادعای بنده نیستند؟! بنابراین، به اعتقاد بنده اولاً رفتار و مواضع مسئولان در عدم اقدام مؤثر برای کاهش هزینه‏‌های اضافی و افزایش بهره‏‌وری و پاسخگویی به مردم، غیرمسئولانه است. ثانیاً ریشه‏ بسیاری از رفتارهای غیرمسئولانه مردم به مدیران باز می‏‌گردد.

وی ادامه داد: اتفاقی که دارد می‌افتد این است که نه مسئولان می‌پذیرند باید کشور را بهتر مدیریت کنند و نه مردم مسئولیت‌شان را می‌پذیرند که برای سهیم‌شدن در اداره کشور مالیات پرداخت کنند. این بی‌‏مسئولیتی دو جانبه زمانی به اوج خود رسیده که جامعه درگیر یک رکود اقتصادی بی‏‌سابقه شده است؛ در حالی که مسئولان از رشد اقتصادی و پایان تحریم سخن می‏‌گویند مردم با همه وجود خلاف واقع بودن ادعاها را احساس می‏‌کنند.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه در مورد شهرداری هم وضعیت تا حدودی مشابه همین است، اظهار داشت: طی دوره‌های مدیریت آقایان احمدی‌نژاد و قالیباف با موجی از انتقادات سیاسی و غیرمنصفانه جریان اصلاح‌‏طلب علیه شهرداری روبرو بودیم، آن هم نه از دریچه کارشناسی بلکه کاملاً جناحی و عوام‏‌گرایانه که این مسأله انتظارات نابه‌‏جایی را برای مردم پدید آورده است. به عنوان مثال، در حالی که در بارش برف اخیر عملکرد شهرداری چندان هم بد نبوده اما با موجی بلندی از انتقادات مواجه شدیم! به عبارت دیگر، رفتار غیرمسئولانه مسئولان امروز شهرداری در دوره گذشته- که در نقش منتقد بودند- حالا دامن‏گیر خودشان شده است.

وی افزود: بنابراین تا وقتی اعضای شورای شهر نمی‌توانند صادقانه با مردم سخن بگویند، مجبور هستند تأکید کنند که حل مشکلات تهران صرفاً نیاز به اعتبارات هرچه بیشتر دارد، یعنی مسأله فقدان ایده و وعده‏‌های انتخاباتی غیرواقعی را با فقدان پول توجیه می‌کنند. بنابراین در گفت‌وگوی مهندس هاشمی رئیس شورای شهر تهران با برنامه «جهان آرا»، هر سؤالی که از ایشان می‌شد به عنوان مثال درباره مسأله آلودگی هوا، ترافیک، فرسودگی ناوگان حمل و نقل شهری، آسیب‏‌های حوزه‏‌های فرهنگی- اجتماعی و... ایشان در پاسخ می‌گفت: به اعتبار نیاز داریم! این سخن به چه معنا است؟ پس نفرات قبلی شهر را چگونه اداره کردند؟

فراهانی با اشاره به اینکه دولت‌ نقش خود را درباره بحث حمل و نقل عمومی ایفا نکرده و هزینه‌ها پرداخت نشده است، خطاب به شورای شهر ابراز داشت: فرق شما با قبلی‏‌ها این است که شما هر اقدامی را به گرفتن اعتبار منوط می‌کنید و آن‏ها پروژ‏ه‏‌ها را بدون این که هزینه‏‌ها به طور کامل تأمین شود، آغاز می‏‌کردند و بدهی ایجاد کردند. بنابراین، بدهکار بودن شهرداری را هم سیاسی و غیراخلاقی طرح کردید نه کارشناسی! و اکنون آن مسائل به طور دیگری دامن‌گیر خودتان شده است.