آیا دولت های اروپایی "می توانند" وارد جنگ اقتصادی با آمریکا شوند؟

سرویس سیاسی پایگاه 598 – سرانجام اتفاقی که از همان آغاز ریاست جمهوری ترامپ انتظارش می‌رفت، افتاد و دولت آمریکا برای چندمین بار پیاپی به ایرانیان ثابت کرد که نمی شود به قول ها و قرارداهایشان اعتماد اما برخلاف تصور، رفتار دولت ایران محتاطانه بود. همین چند ماه پیش بود که سیدعباس عراقچی و جابری انصاری معاونین سیاسی و اقتصادی وزارت خارجه در جلسه کمیسیون امنیت ملی گفتند که اگر آمریکا از برجام خارج شود ما هم خارج می‌شویم اما پس از خروج آمریکا از برجام رییس جمهور کشورمان طی سخنانی اظهار داشت: از این لحظه توافق برجام میان ایران و پنج کشور بدون آمریکا است.

اما این همه ماجرا نیست، رهبر معظم انقلاب اسلامی یک روز پس از خروج آمریکا از برجام با تاکید بر این مهم که مسئولان به سه کشور اروپایی اعتماند نکنند، خاطرنشان کردند که اگر اروپایی ها تضمین قطعی ندهند، نمی‌توان برجام را ادامه داد.

براساس دستور اجرایی که رییس جمهور آمریکا داده است تحریم های مهم ایران که شامل سیستم بانکی و صنعت نفت و گاز می باشد نهایتا تا 13 آبان ! اجرایی خواهد شد و سوال بزرگ اینجاست که آیا سه کشورهای اروپایی می توانند تضمین های قطعی و عملی برای اجرای درست برجام به ایران بدهند؟

اولا باید به این موضوع اشاره کرد که در نظام سرمایه داری اروپا این بانک ها و شرکت های خصوصی هستند که باید با ایران وارد معامله شوند نه دولت های اروپایی و این بخش خصوصی است که باید مجاب شود که با ایران معامله کند و نه دولت های اروپایی حال آنکه بخش قابل توجهی از سرمایه گذاران و مدیران این شرکت ها بگونه ای تبعه آمریکا هستند!

حال باید بررسی کرد که در نظام سرمایه داری غرب چه فرضیاتی می توان تصور کرد که براساس آن شرکت های اروپایی متقاعد شوند که با ایران وارد داد و ستد شوند درحالی که جریمه های سنگین آمریکا هر احظه آنان را تحدید می کند!

بیش از دوسال نیم است که برجام امضا شده است و با وجود امضای آمریکا ، اما هرگز دولت های اروپایی نتوانستند که بانک های بزرگ اروپا را راضی کنند که با ایران وارد معامله شوند چه برسد به اینکه حالا رسما آمریکا از آن خارج شده است .

در اواسط عمر برجام بانک هایی چون KBC بلژیک و Oberbank اتریش و دویچه بانک آلمان سعی نمودند در زمینه همکاری با ایران پیش قدم باشند اما هیچ گاه حجم معاملات به حد قابل قبول نرسید و هراس آنان موجب محدود شدن گزینه‌های مالی برای شرکت‌های اروپایی خواستار تجارت با ایران شد.

با مدنظر داشتن موارد برای پاسخ به این سوال که دولت های اروپایی چه تضمین قطعی متوانند به ایران بدهند چند فرضیه وجود دارد :

1- دولت های اروپایی سعی می کنند که با آمریکا مذاکره کنند که تحریم ها شامل شرکت های اروپایی نشود:

این فرضه به دو دلیل یا محقق نمی شود و یا تضمن مناسبی برای ایران نخواهد بود.

الف: محقق نمی شود

آمریکا تصمیم خود را گرفته و با برداشتن قانون ممنوعیت همکاری با ایران از روی شرکت های اروپایی عملا تصمیم خود را زیر سوال برده است و اگر قرار بود چنین کاری کند دیگر چرا از برجام خارج شد! برفرض آنکه دولت آمریکا به اروپایی ها قول دهد که از طریق اداره خزانه داری ، شرکت های اروپایی را مشمول جریمه های سنگین نمی کند بازهم همه چیز تمام نشده چون "دادگستری آمریکا" نهادی مستقل از دولت آمریکا است و این نهاد به تنهایی می تواند براساس قانون آمریکا شرکت های اروپایی را مشمول جریمه های سنگین قرار دهد.

ب: اگر هم محقق شود تضمین مناسبی نیست:

با فرض بر اینکه دولت های اروپایی بتوانند ترامپ را راضی کنند که برخلاف دستورش شرکت های اروپایی را از این قوانین مستثنا کند حالا باید تصور کرد در چنین وضعیتی آیا شرکت های اروپایی تمایلی به همکاری با ایران پیدا می کنند یا نه ؟ برای پاسخ به این سوال باید رجوع کرد به دیدار دو سال پیش مدیران بانک های اروپایی با جان کری وزیر امورخارجه آمریکا. در آن زمان با وجود 1- برجام 2- حضور باراک اوباما 3- قول های جان کری اما آنطور که خبرگزاری‌های غربی گزارش داده‌اند بانک‌های اروپایی بعد از دیدار با وزیر خارجه آمریکا گفته‌اند اظهارات وی نتوانسته آنها را برای از سرگیری مبادله با ایران متقاعد کند، آنان خواستار توضیح کتبی از وزارت خزانه‌داری آمریکا - یعنی اساساً ضمانتی مبنی بر عدم مواجه شدن با تحریم‌های آمریکا شدند، حالا با شرایط موجود 1 – نبود برجادم 2- حضور جنگ طلبان در راس قدرت آمریکا، یقینا شرکت های اروپایی از ترس تحریم های آمریکا دیگر هیچ رغبتی به همکاری با ایران نخواهند داشت و تضمین دولت های اروپایی به ایران عملا هیج پشتوانه ای نخواهد داشت.

2- دولت های اروپایی وارد جنگ اقتصادی با آمریکا می شود:

اختلافات اقتصادی اروپا با آمریکا خصوصا پس از روی کار آمدن دولت ترامپ به بیشترین حد خود رسیده است بگونه ای که برخی از کارشناسان وضع تعرفه بر واردات کالا بویژه در حوزه فولاد از آمریکا را یک جنگ اقتصادی علیه اروپا عنوان کردند اما در همین موضوع هم که منافع مستقیم اتحادیه اروپا مورد هدف واقع می شود اروپایی ها محتاطانه برخورد کردند، اما با وجود همه اختلاف های فی مابین اتحادیه اروپا و دولت ترامپ واقع بینانه به نظر نمی رسد که اتحادیه اروپا در این موضوع که منافع مستقیم آنان در خطر نیست، حاضر باشند به جنگ تجاری با آمریکا بپردازند.

در جمع بندی نهایی می توان گفت سه کشور اروپایی برای حفظ برجام بدون حضور آمریکا ابزارهای لازم برای تضمین عملی به ایران را ندارند مگر آنکه بخواهند وارد جنگی بزرگ اقتصادی با آمریکا شوند که این احتمال نیز بدلیل منافع بسیار مشترک اتحادیه اروپا با آمریکا بعید به نظر می رسد.