شنای پروانه و اوباشی که قهرمان نیستند!

به گزارش سرویس نقد رسانه پایگاه 598، همزمان با اکران آثار برگزیده جشنواره سینمایی فیلم فجر در سراسر کشور، طبق برنامه‌ریزی اداره کل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قم ۱۴ فیلم از آثار این جشنواره در شهر قم اکران خواهد شد.

روز گذشته سه شنبه پانزدهم بهمن ماه اولین فیلم جشنواره در قم اکران شد. فیلم «شنای پروانه» به کارگردانی و نویسندگی محمد کارت و تهیه‌کنندگی رسول صدرعاملی با استقبال نسبتا گرم مردم قم همراه بود، صندلی‌های سینماها پر شده بود اما خبری از ازدحام جمعیت هنگام خرید بلیت وجود نداشت. یکی از نکات قابل توجه حضور کودکان با خانواده در سالن سینما بود با وجود اینکه از قبل اعلام شده بود این فیلم به دلیل صحنه های خشونت و الفاظ رکیک محدودیت سن +15 دارد.

«شنای پروانه» شروع خیلی خوبی دارد. زنی ترسیده و حرکت دوربینی که اضطراب او را به تماشاگر القا می‌کند. اسم زن پروانه است و خیلی زود متوجه می‌شویم که او همسر هاشم یکی از گنده‌لات‌های شرور است که فیلمی از او در فضای مجازی منتشر شده و حالا از عکس‌العمل شوهرش واهمه دارد. آغاز فیلم با به هم ریختن شهر توسط دار و دسته‌ی هاشم تکان‌دهنده از کار درآمده.

جواد عزتی بازی خوبی دارد. هر چند همان جواد عزتی جنوب شهری فیلم «جان‌دار» دوماری و پورامیری است که اتفاقا این جا هم در نوشتن فیلمنامه با محمد کارت همکاری داشته‌اند. بازی کوتاه طناز طباطبایی شایسته‌ی دیده شدن برای نقش مکمل زن است. امیر آقایی گریم بحث‌برانگیزی دارد که او را شبیه وحید مرادی کرده و اگر بخواهیم منصف باشیم بیشتر تاثیر چهره‌پردازی‌اش تکان دهنده است تا داد و بیدادهایی که می‌کند.

در گفتگوی کوتاهی که با مردمِ حاضر در "سینمای تربیت" شهر قم داشتیم، بسیاری از تماشاگران استفاده از عبارات توهین‌آمیز و فحاشی‌های به‌کاررفته در فیلم «شنای پروانه» را یکی از نقاط ضعف این اثر برشمردند، با اینحال برخی دیگر از تماشاگران معتقد بودند ماهیت این فیلم در راستای تقبیح اوباشی‌گری و لات‌بازی می‌باشد، این دسته از تماشاگران استفاده از عبارات سخیف را لازمه به‌تصویر کشیدن طبقه اوباش جامعه می‌دانستند و به گفته‌ی آنان، کارگردان چاره‌ای جز به‌کار بردن این عبارات نداشته است.

کارشناسان و شخصیت‌های هنری ساکن شهر قم، طیفی دیگری از تماشاگرانِ آثار جشنواره بودند که سعی کردیم‌ دیدگاه آنان را نیز در مورد آثار اکران‌شده جویا شویم.

در همین راستا محمدحسین رضایی، مستندساز و فعال رسانه در نقد کوتاهی نسبت به فیلم «شنای پروانه» نوشت:

شنای پروانه و اوباشی که قهرمان نیستند!
«شنای پروانه» فیلمی با مسئله اجتماعی در طبقه پایین شهر است که کارگردان آن ماجرای یک امر واقع از زندگی لات های تهران را در داستانی جذاب روایت می کند. مردمی که در سال های اخیر در فضای مجازی پیگیر قیصربازی اوباشی همچون وحید مرادی بوده اند این بار تماشاگر بخش دیده نشده از زندگی این قشر هستند. برخلاف عمده فیلم های اجتماعی سینمای ایران در شنای پروانه خبری از اوباش قهرمان و لات خوب نیست. لات، اوباش و قیصر هست، ولی قهرمان نیست‌. فیلم تلخ است اما سیاه نیست. شنای پروانه سینمای عامه پسند هست ولی فیلمفارسی نیست چون عاقبت لات بازی را درست روایت می کند.  «حجت» قهرمان داستان، مسئولیت پذیر است دغدغه اصلاح دارد ناامید نیست و همه مشکلات را برگردن جبرجغرافیایی نمی اندازد  و در دیالوگ پایانی بیان می‌کند که «سرنوشت هرکسی دست خودشه». از ویژگی های دیگر این فیلم نگاه کارگردان است که تجربه موفقی در حوزه مستند داشته و آگاه و اشرافیت او به آسیب های اجتماعی پایین شهر موجب شده صحنه های فیلم برای تماشاگر باور پذیر شود.

همچنین محمد غفاری هنرمند قمی در نقدی نسبت به فیلم «شنای پروانه» نوشت:

یک شروع تند و پرکشش می‌تواند برگ برنده هر فیلمی باشد و مخاطب را تا انتها در جای خود میخکوب کند؛ قاعده‌ای که محمد کارت در شنای پروانه به خوبی رعایت کرده بود و شروع فیلم نوید اتفاقات جذابی را می‌داد. اما اتفاق ناخوشایند آنجا بود که این شروع پایان پرکششی نداشت و مخاطب خسته و بی حال فیلم را انتها می‌رساند. از آن سخت‌تر اینکه در طول ماجرای کشدار فیلم هم مخاطب مدام با خودش شباهت‌های «شنای پروانه» با «مغزهای کوچک زنگ زده» را مرور می‌کند و یکی یکی به مقایسه اتفاقات و نقش‌ها با یکدیگر می‌پردازد.

در دوران بی‌قصگی سینما، شنای پروانه با داستانی که روایت می‌کند و قهرمانی که می‌سازد می‌تواند فیلم خوبی باشد اما عالی نه! نه قصه آنقدر نو و بدیع بود که تماشاچی را متوجه گذر زمان نکند و نه آنقدر پرداخت‌ها و فرم فیلم و روایت ماجرا جدید بود که چیزی فراتر از آن چه تا به حال دیده بودیم را به تماشا بنشینیم. 

از طرف دیگر پیش از تماشای فیلم با ذهنیتی که از تیزر و پیرامون آن داشتم، رفته بودم که نقش متفاوت امیر آقایی، پانته‌آ بهرام و... را ببینم اما آنقدر جواد عزتی فیلم پررنگ بود و یادمان می‌رفت فیلم بازیگران دیگری هم دارد و اصلا موج رسانه‌ای فیلم روی آن‌ها سوار بوده است.

جسارت‌های فیلمساز برای قدم نخستش خوب بود اما چیزی که می‌تواند او را نسبت به دیگران متفاوت کند ادامه دادن این جسارت‌ها و تفاوت‌هاست. امدی آنکه فیلم بعدی کارت از ابتدا تا انتها مخاطب را مبهوت خود کند.