برنامه هفت؛ بازوی امنیتی نظام یا جریانی شبه‌روشنفکری!؟

مهر، برنامه سینمایی "هفت" شب گذشته 15 اردیبهشت ماه به نقد و بررسی فیلم سینمایی "سیب و سلما" ساخته حبیب‌الله بهمنی و با حضور کارگردان و ناصر هاشم‌زاده نویسنده فیلم اختصاص داشت. بررسی صدور پروسه مجوز به فیلمنامه در سینمای ایران با حضور مهدی سجاده‌چی و جهانگیر الماسی بخش نیز دیگر بخش برنامه شب گذشته بود.

در ابتدای برنامه حبیب‌الله کاسه‌ساز عضو شورای مرکزی جامعه صنفی تهیه‌کنندگان درباره واکنش‌هایی که بیانیه اتحادیه تهیه کنندگان به دنبال داشته‌است، گفت: من نمی‌توانم بگویم موافق یا مخالف این بیانیه هستم. این بیانیه با رای‌ اکثریت اعضا منتشر شد و البته عده‌ای هم مخالف آن بودند. اما فراموش نکنی که این بیانیه بازتاب مسایل قبلی بوده‌است. جدا از لحن آن انجمن صنفی تهیه‌کنندگان به قصد دلسوزی برای سینمای ایران این مطالب را منتشر کرده‌است. ما فکر نمی‌کردیم که این لحن، لحن بدی باشد و اینقدر واکنش برانگیزد.

وی ادامه داد: این بیانیه بیشتر نوعی درد دل بود در مقابل حرکت‌های فراقانونی انجام شده و برخی بی‌قانونی‌ها در سینما. اگر افرادی بخواهند بی‌قانونی کنند برخی تاب نمی‌آورند و این گونه پاسخ می‌دهند.

جیرانی در پاسخ صحبت‌های کاسه‌ساز توضیح داد: ما قبول داریم حوزه هنری کار اشتباه و فراقانونی انجام داده‌است اما این درست نیست که شما با لحنی بیانیه خود را منتشر کنید که ما نتوانیم از آن دفاع کنیم. با این ادبیات صنف تهیه‌کنندگان نمی‌تواند جایگاه خود را تثبیت کند.

در ادامه برنامه سعید سهیلی دیگر عضو شورای مرکزی جامعه صنفی تهیه‌کنندگان و کارگردان فیلم حاشیه‌ساز "گشت ارشاد" روی خط آمد و در این زمینه گفت: بهتر است ابتدا به چگونگی دعوا و اینکه چرا این اختلاف ایجاد شده است بپردازیم. این مساله که چرا این ادبیات و لحن به اینجا رسیده باید پیگیری و علتش بررسی شود. باید حق صحبت و گفتگو را به یکدیگر بدهیم.

وی افزود: به عنوان نمونه وقتی یک استاد دانشگاه به نام آقای صادق کوشکی که برای بنده محترم هستند، در برنامه شما حضور می‌یابد و درباره مسایلی در سینما صحبت می‌کند طرف مقابل او اجازه صحبت پیدا نمی‌کند و بحث یک طرفه می‌شود. ایشان به چند دلیل برای من قابل احترام هستند. اول اینکه استاد دانشگاه هستند و دوم اینکه من با 60 تا 70 درصد حرف‌های ایشان موافقم اما برای بحث درباره همان 30 درصد اختلاف‌نظر هم اجازه گفتگو به من داده نمی‌شود. چرا اجازه گفتگوی حضوری با آقای کوشکی در این برنامه را نداشتم.

این کارگردان در ادامه افزود: من همه مردم جهان به جز صدام را دوست دارم اما بحث من این است که ما حتی بعد از قطعنامه با صدام هم به گفتگو نشستیم، پس چرا نباید در کشور خودمان با هم گفتگو کنیم؟ چرا من نباید فرصت دیدن آقای خاموشی که فیلم مرا از سینماهای حوزه هنری پایین کشیدند، پیدا کنم؟ چرا نباید آقای قالیباف یا کوشکی را ملاقات و با آنها گفتگو کنم؟ ما همه برادر، مسلمان و ایرانی هستیم و باید با هم گفتگو کنیم. انتشار این بیانیه هم به دلیل نبود فضای مناسب برای گفتگو بین طرف‌های مختلف دعوی بوده است.

فراستی: هیچ فیلمسازی را ترور شخصیت نکردم

نقد فیلم سینمایی "سیب و سلما" بحث بعدی برنامه شب گذشته بود. در ابتدای این قسمت جیرانی در پاسخ به صحبت‌های فراستی درباره حضور نداشتنش در برنامه هفته گذشته و اینکه داریوش مهرجویی خودش را فراتر از نقد دانسته که حاضر به حضور در این برنامه نشده است، توضیح داد: این که فیلم "نارنجی پوش" مهرجویی از طرف شما نقد نشود تشخیص خود من بوده است. چون شما زبان تند و تیزی دارید و این زبان برخی اوقات فیلمسازان را آزرده خاطر می‌کند. من به احترام فیلمساز 70 ساله‌ای که از او چیز یاد گرفته‌ام دوست نداشتم فیلمش نقد شود.

وی ادامه داد: برنامه هفته گذشته قرار نبود به این شکل برگزار شود. حامد بهداد مهمان برنامه بود و قرار بود درباره سینمای مهرجویی صحبت شود اما متاسفانه چون او حضور پیدا نکرد روند برنامه به شکل دیگری تغییر کرد و ما از دو منتقد جوان برای حضور در برنامه استفاده کردیم.

فراستی در این زمینه گفت: نقد تعادل ایجاد می‌کند و تیغ دل و عقل است؛ این تیغ ترور شخصیت نمی‌کند اما روی خودش سس مایونز هم ندارد! در طول این دو سال من تندترین نقدی که در این برنامه داشته‌ا م به یکی از فیلم‌های سعید سهیلی بوده است که او هم بعد از ساخت فیلم "گشت ارشاد" به من گفت که بسیاری از چیزهای خوب این فیلم را مدیون نقدهای تو هستم. معتقدم که لحن منتقد بخشی از نقد و نگاهش به جهان است. این لحن نباید به کسی بر بخورد. در طول این سال من هیچ فیلمسازی را ترور شخصیت نکردم.

هاشم‌زاده: "سیب و سلما" در فرم و ساختار موفق عمل نکرده است

در ادامه ناصر هاشم‌زاده نویسنده فیلمنامه "سیب و سلما" با بیان اینکه نقد باید به رشد سینما کمک کند و اگر فردی را در این زمینه مستثنی کنیم تبعیض قائل شده‌ایم درباره ایده ساخت این فیلم گفت: ایده فیلم متعلق به جهانگیر الماسی بود. طرح چند صفحه‌ای ایشان درباره اتفاقی بود که برای یکی از بزرگان افتاده و بعد از خوردن سیبی به دنبال حلالیت طلبیدن از صاحب آن می‌رود. من پیشنهاد دادم که روایت تازه‌ای از این داستان داشته باشیم و آن را امروزی‌تر کنیم. که البته این فیلمنامه در آغاز و پایان به شکل دیگری که در فیلم نمی‌بینیم به تصویر کشیده شده بود. فیلم مضمون دینی خود را به درستی منتقل کرده اما در فرم و ساختار موفق عمل نکرده است.

فراستی در این زمینه گفت: بسیاری از دوستان ما تلاش می‌کنند مضمون‌های مذهبی مد نظرشان را در فیلم وارد کنند اما سینما یک ظرف و میکروفون نیست که با آن شعار ارزشی یا غیرارزشی بدهیم. اگر قصه و رویداد در فیلم نداشته باشیم نمی‌توانیم مفاهیم ارزشی خود را منتقل کنیم. وی ادامه داد: سینما مدیومی است که در آن ما از فیزیک به متافیزیک می‌رسیم پس هر مفهوم دینی ما باید از فرم رد شود.

حبیب‌الله بهمنی کارگردان "سیب و سلما" در پاسخ به این موارد توضیح داد: زمانی که ما وارد مسایل دینی می‌شویم باید ملاحظاتی را در نظر بگیریم. در سینمای دینی ما هنوز نتوانستیم زبان درستی را ارایه دهیم چون تاریخ زبان سینمای دینی در مقابل زبان 200 ساله سینما کوتاه مدت است. زبان سینما هنوز موفق نشده مفاهیم دینی را عینی کند.

هاشم‌زاده در ادامه گفت: در ادبیات ما وقتی شاعران می‌خواستند زبان دینی را بیان کنند از قالب و ساختار تازه‌ای استفاده کردند و کلماتی که ظاهراً غیردینی بود مثل می و شراب و خال لب و... برای ارایه مفاهیم دینی و معرفتی مصادره شد حتی از غزل‌های عاشقانه تعبیرهای دینی نیز صورت گرفت. باید دید آیا در سینما هم می‌توان چنین اتفاقی را دید.

این نویسنده ادامه داد: باید سینما و مدیوم آن را به درستی بشناسیم تا بتوانیم مفاهیم دینی را منتقل کنیم. بنابراین قابلیت پرداختن به مفاهیم دینی در سینمای ما وجود دارد اما باید بدانیم که چگونه از آن استفاده کنیم.

فراستی در ادامه صحبت‌های هاشم‌زاده گفت: باید دید سینما به ذات، با ادبیات و هنرهای دیگر تفاوت دارد یا خیر. تصویر حد و رسم معینی دارد که کلام از آن بی‌بهره است چون ویژگی تصویر بر اوبژکتیو بودن استوار است اما این مساله به مفهوم آن نیست که ما نمی‌توانیم مفاهیم دینی را انتقال دهیم. هر چیزی را در سینما نمی‌توان گفت. مدیوم می و خال لب غزل و ادبیات است اما در مقابل سینما به دلیل تصویری بودن قادر است حس و حال دینی را حتی بهتر از شعر منتقل کند. باید تفکر دینی فیلمساز تبدیل به حس و حال دینی اثر از طریق درام شود.

جیرانی: مضمون هیچگاه باعث فروش فیلم نمی‌شود

حبیب‌الله بهمنی در ادامه درباره وضعیت اکران فیلم گفت: اکثریت جامعه ما افراد مذهبی هستند اما این که چرا این قشر مخاطب فیلم "سیب و سلما" نیستند به دلیل تبلیغات نامناسب فیلم است که نتوانسته مخاطبان خود را جذب کند. تبلیغات این اثر حتی کمتر از دیگر محصولات حوزه هنری بوده‌است. دوستان حوزه هنری در قسمت پخش فیلم زحمت‌های بسیاری کشیدند که از آنها تشکر می‌کنم اما ما از برخی تبلیغات کاذب برای این فیلم استفاده نکردیم.

وی با اشاره ضمنی به نکته‌ای که جیرانی در برنامه هفته گذشته درباره عدم استقبال از فیلم "سیب و سلما" طرح کرده بود، افزود: زمانی که برخی از دوستان می‌گویند مردم متدین ما کجا هستند که به دیدن این فیلم بروند، دلیلش تبلیغات نامناسب است که ما برای معرفی سینمای دینی نمی‌توانیم از برخی از تبلیغات استفاده کنیم.

جیرانی هم در پاسخ گفت: تبلیغات شما مبتنی‌بر دیدن فیلمی دینی است، در صورتی که فیلم شما درام دارد و همین درام می‌تواند مخاطب را جذب کند. مشکل شما این است که بین آدم‌ها اولویت بندی می‌کنید و متدینین را از بقیه مردم جدا می‌دانید.

وی عنوان کرد: تبلیغات شما در این فیلم مبتنی‌بر دیدن فیلمی دینی است، نه فیلمی عاشقانه که پیام دینی دارد. همین موضع باعث شده فیلم شما فروش نداشته باشد چون مضمون هیچگاه باعث فروش فیلم نمی‌شود. من اگر می‌گویم متدینین کجا هستند فیلم شما را دیده‌ام و نمی‌خواهم آن را نقد کنم.

فراستی هم درباره مفاهیم موجود در فیلم گفت: مفاهیم فیلم از قصه و بازیگران گرفته تا دیگر عواملی چون بیان عشق و عاشق شدن طلبه هیچکدام به درستی در نیامده است. کلام و نگاه طلبه در این فیلم فقط شکلی شعارگونه دارد و شخصیتش عقب افتاده از کار درآمده است.

در بخش بعدی برنامه بخش‌هایی از مستند "میراث آلبرتا" به کارگردانی حسین شمقدری فرزند معاونت امور سینمایی نیز پخش شد که در ادامه فراستی توضیحاتی درباره فیلم داد و از آن دفاع کرد. وی پیشنهاد داد تا مردم این فیلم مستند را که مساله مهاجرت را مطرح می‌کند، ببینند.

فراستی در ادامه درباره تجدید چاپ کتاب "همیشه استاد" نوشته خود که درباره سینمای "آلفرد هیچکاک" سینماگر شهیر انگلیسی است، نیز صحبت کرد.

برنامه هفت؛ بازوی امنیتی نظام یا جریانی شبه‌روشنفکری!؟

در ادامه برنامه جیرانی با گله از برخی صحبت‌های مطرح شده در مطبوعات گفت: از طرف یکی از سایت‌های خارج از کشور نسبت به صحبت‌هایی که در برنامه سه هفته قبل و نقد فیلم "قلاده‌های طلا" شده است، نسبت‌هایی به من و فراستی داده شد و ما را بازوی امنیتی نظام که فیلمنامه‌ها را در یک مکان مخفی می‌خوانیم و تصویب می‌کنیم خوانده‌اند. از طرف دیگر پس از برنامه هفته گذشته از سوی گروهی دیگر به ترویج شبه روشنفکری و اباحه گری متهم شده‌ایم. من قضاوت درباره این اتهامات را به بینندگان می‌سپارم.

فراستی در این زمینه گفت: در جواب صحبت‌های سایت خارج از کشور که مدیر مسئول پیشین روزنامه آفتاب یزد اداره آن را برعهده دارد هیچ صحبتی ندارم چون آنها موضع کثیفی دارند و شبکه‌های بی‌بی‌سی و من و تو هم به خاطر صحبت‌هایم درباره فیلم "جدایی نادر از سیمین" به من تاخته‌اند. البته از این وضع خوشحالم. نظر من درباره فیلمفارسی و فیلم‌های شبه‌روشنفکری به یک شکل است و هیچکدام را قبول ندارم.

جیرانی در ادامه گفت: متاسفانه اندیشه‌های افراطی همیشه احساس می‌کنند که حق با آنهاست. این اندیشه‌ها باید مجالی برای گفتگو و نقد به بقیه افراد نیز بدهند و باید بدانند که قرار نیست اندیشه‌های دینی نقد شود بلکه اندیشه‌های این افراد است که باید مورد انتقاد قرار گیرد.

فراستی نیز توضیحی داد: راه ما راه دیالوگ و نقد است. خوشبختانه دستاورد برنامه هفت در طول این دو سال این بوده که سلیقه مردم را از سینمای مبتذل به سمت سینمای متفکر جلو برده است. به من و تو نمی‌شود نسبت‌هایی مثل شبه روشنفکری یا بازوی نظام را داد. سیاسی کاری را نباید به جای نقد به مردم تحویل بدهیم.

الماسی: فیلمنامه‌ای که وارد شورای پروانه ساخت می‌شود از فیلتر اتحادیه گذشته است

بررسی بحران تولید و عدم صدور مجوز ساخت برای فیلمنامه‌ها با حضور جهانگیر الماسی و مهدی سجاده چی بخش پایانی برنامه "هفت" بود.

الماسی درباره فیلمنامه‌هایی که این روزها از شورای پروانه ساخت مجوز نمی‌گیرند توضیح داد: فیلمنامه‌ای که وارد شورای پروانه ساخت می‌شود قبلاً از فیلتر شورای تخصصی اتحادیه تهیه‌کنندگان گذشته است. برخی تقسیم بندی‌های ژانری وجود دارد و باید دید ظرفیت سینمای ایران برای ژانرهای مختلف چند فیلم در سال است و مساله دیگر نیز بررسی کیفیت فیلمنامه‌ها است که آثار ضعیف نقد می‌شود.

در ادامه مهدی سجاده‌چی عضو شورای بررسی فیلمنامه اتحادیه گفت: زمان خواندن یک فیلمنامه ضعف‌های مضمونی و ساختاری را شناسایی می‌کنیم و بر این اساس فیلمنامه‌ها تصویب می‌شود. برخی از فیلمنامه‌ها ضعف‌ها یا ایراداتی دارند که امکان ساخت پیدا نمی‌کنند. برخی نگاه‌های سطحی و غیرقابل قبول هم در تعدادی از فیلمنامه‌ها وجود دارد که آنها را غیرقابل ساخت می‌کند.

وی ادامه داد: در مجموع تصمیم‌گیری نهایی در شورای صدور پروانه ساخت وزارت ارشاد صورت می‌گیرد. ما در صنف واحد تنها برخی ایرادها و اصلاحات را مشخص می‌کنیم و در نهایت جواب اصلی را شورای وزارت ارشاد می‌دهد. یعنی صنف واحد فیلمنامه‌ای را رد نمی‌کند بلکه تنها اصلاحاتی را در آن وارد می‌کند.

الماسی هم در پایان گفت: در ایران همه چیز دولتی است. یعنی هزینه تولید همه فیلم‌ها برعهده دولت است و فیلمنامه‌ها را هم وزارت ارشاد تعیین می‌کند. البته این فیلمنامه‌ها ابتدا زیر نظر یک شورای تخصصی در صنف واحد تهیه‌کنندگان بعد از فیلم می‌شود و بعد به دست ما می‌رسد.

نظرسنجی برنامه شب گذشته به بررسی دلیل اصلی افت فروش فیلم‌ها در سال 91 اختصاص داشت که در نهایت "جذاب نبودن فیلم‌ها" بیش از 53 درصد رای‌ها را از آن خود کرد.