دكتر ابراهیم فیاض:
به گزارش هم اندیشی، ابراهیم فیاض جامعه‌شناس و انسان‌شناس و استادیار گروه انسان شناسی دانشگاه تهران است. او دروس حوزه راتا سطح خارج در قم خواند و سپس مدرک کارشناسی را در رشته پژوهشگری از دانشگاه تهران (۱۳۷۲)، کارشناسی ارشد را در رشته مردم‌شناسی از همین دانشگاه (۱۳۷۴) و دکتری را در رشته فرهنگ و ارتباطات از دانشگاه امام صادق (۱۳۸۱) اخذ کرد.
آنچه در زیر می ایدگفتگوی خبرنگار هم اندیشی با موضوع تولید ملی است.فیاض دراین مصاحبه تولید ملی را محدود به تولید کالا نمی داند وبخش عمده تولید ملی را تولید فکر ودانش می داند وبر ضر ورت نقش حوزه وعلوم انسانی تاکید می کند.
هم اندیشی: ضرورت طرح شعار تولید ملی در این مقطع زمانی به نظر شما چیست؟
دکتر فیاض:
الان بازارهای ما در رقابت ها جهانی سنگین‌تر می‌شود. باید ایران رشد کند. باید تولید ملی داشته باشیم تا بتوانیم در بازارهای آزادجهانی شرکت کنیم. تولید ملی باید در سطح بین‌المللی انجام شود. باید تولید ملی داشته باشیم تا بتوانیم در بازارهای جهانی شرکت کنیم. راهی غیر از این وجود ندارد.
هم اندیشی: این شعار چه جایگاهی در الگوی ایرانی -اسلامی پیشرفت دارد؟
دکتر فیاض:
الگوی ایرانی ـ اسلامی پیشرفت چه زمانی می‌تواند به طور ساختاری مطرح و مصداق خارجی پیدا کند؟. آیا راهی جز تولید ملی وجود دارد. تولید ملی، تولید ماشین و لباس نیست. تولید فکر هم است و به حوزه و دانشگاه هم برمی‌گردد.
مثلاً تولید ملی ما در حوزه چه قدر ناظر بر جامعه است. وقتی رهبری می فرمایند نظام فقهی حکومتی یا نظام تفکرسیاسی، این یعنی تولید ملی فقط تولید کالا نیست.
هم اندیشی:نگاهی که الان به تولید ملی وجود دارد، نگاهی فنی و مهندسی است؟
دکتر فیاض:
بله،چون وقتی دانشکده‌های علوم انسانی و حوزه فعال نیستند. مهندسی فعال می شود و پول‌ها به سمت مهندسی می‌رود.
هم اندیشی: حوزه و دانشگاه در چنین شرایطی چه کار باید بکنند؟
دکتر فیاض:
حوزه ناظر به حوادث نیست. واما الحوادث الواقعه در حوزه کجاقرار دارد؟ این موضوع‌شناسی است. وقتی حوزه موضوع‌شناسی ندارد، وقتی نمی‌داند جامعه در چه وضعی است، چگونه می‌تواند بیایید و در ساختار فکری جامعه دخالت کند.
اگر حوزه و دانشگاه می‌دانستند جامعه چگونه است، فعال‌تر می‌شدند. الان تابستان است نه رفت و آمدی نه فکری، هیچ چیزی نیست.
هم اندیشی:وظیفه حوزه در این عرصه به طور خاص چه می تواند باشد؟
دکتر فیاض:
در حوزه چون علم کلام به معنای عام آن به صورت محوری - نه آنچه که پاسخ به شبهات معروف است.- مطرح نیست ، نمی تواند جوابگو باشد.
آنچه که رابط دین و جهان اطراف است علم کلام است. اگر علم کلام باشد رابطه با جهان ترسیم می‌شود. وقتی این رابطه ترسیم شد. عقلانیت به وجود می‌آید.
هم اندیشی:آیا تولید ملی مسبوق به سابقه در تارخ ایران است؟،آیا افرادی چون امیر کبیر، عباس میرزا و... به دنبال چنین هدفی بود ه اند یا خیر؟
دکتر فیاض:
بله ، آنچه در تولید ملی مهم است تبیین و عقلانیت است.و آنها فقط ظاهرسازی کردند. و به تبیین عقلانیت نرسیدند خیال کردند با ظاهرسازی می‌توانند به جایی برسند.
هم اندیشی: آیا درزیر مجموعه تولید ملی می توان به تولیدات محلی کشور ایران با جغرافیا و تاریخ متفاوت توجه داشت؟
شما این بحث را درکتاب "ایران الگویی برای ابرقدرتی"،مطرح کرده و فرموده اید که ایران در داخل جغرافیای خود متشکل از یک جهان است با تولیدات گوناگون هر منطقه، در این رابطه بیشتر توضیح دهید؟
درکتر فیاض:
من تقریباً تمام ایران را گشته‌ام. ایران به شدت متنوع است. در حال حاضر در چابهار، در خلیج کنارک آفتاب شدید است. اگر آب خلیج کنارک را تصفیه کنیم، چه قدر می توانیم میوه‌های گرمسیری مثل موز در آن جا بکاریم.
در همان موقع در اردبیل هوا به طوری سرد است که بدون وسائل گرمایشی نمی توان سر کرد. کشوری که 40 درجه بین گرمترین و سردترین منقطه خود اختلاف دارد. یک جهان است. کویر لوت پر از معدن است. باید اینها را فعال کنیم که در این صورت اشتغال ایجاد می‌شود و ثروت وتولید ملی به وجود می‌آید.
یا در بحث تنوعات دینی و قومی که بسیار گوناگون است. تولید ملی مادر این زمینه چه می تواند باشد؟
زرتشتی ها، ارمنی‌ها، سنی‌ها، اگر با اینها ارتباط برقرار کنیم، می‌توانیم با جهان اطراف، با جهان اهل‌سنت و جهان بیرون ارتباط برقرار کنیم.
مثلاً مراجع قم اگر از علمای اهل‌سنت دعوت کنند و بحث کنند بسیاری از مسائل حل می‌شود و می‌توانیم روی جهان اهل‌سنت تأثیر بگذاریم و فرهنگ خود رابه صورت جهانی مطرح کنیم.
خوزستان، چابهار، ترکمن‌ها، آذری‌ها و ... همه در داخل جغرافیایی ایران نماینده فرهنگ جهانی هستند الان اگر بتوانیم بین بصره و خرمشهر شرایطی ایجاد کنیم. کل خاورمیانه را می‌توانیم تحت تأثیر قرار دهیم.
در دوره امام حسین(ع) اگر ایشان به کوفه نظر داشتند، به بصره نیز توجه داشتند و نتیجه آن این است که بصره بسیار از نظر اقتصادی و تجاری مطرح است.
ما نماینده‌های فرهنگ جهانی در داخل جغرافیای ایران داریم. آذری‌ها، گرجی‌ها در اصفهان و قزوین یا ارمنی هاکه اتفاقاً بسیار علاقه‌مند به تشیع هستند.
اخیرا شیعه‌گری در ارمنی‌ها راه افتاده است و در عزاداری امام حسین(ع) شرکت می کنند.
لابی مسیحی بزرگترین لابی جهان بعد از صهیونیسم است. و ما می‌توانیم از پتانسیل اینها استفاده کنیم.
اهل سنت کردستان که به شیعه علاقه دارند. ولی ما متأسفانه با این وجود به صورت وارونه فکر می‌کنیم. اینها کار علوم انسانی است ولی متأسفانه نه دانشگاه و نه حوزه هیچ کاری نکرده‌اند.
هم اندیشی:چه راهکاری برای این مسئله وجود دارد؟
دکتر فیاض:
در کشور ژاپن علم اقتصادی که تعلیم داده می شود بومی خودشان است ولی در ایران متأسفانه علم اقتصادی که مطرح است برای خودمان نیست و در نتیجه اقتصاد جاری در کشور نیز متناسب با فرهنگ ما نخواهدبود.
اگر بتوانیم اقتصاد مشهد و قم و . . . و رابطه آن با شهر، جمعیت و فرهنگ و اصناف و . . . را تعیین کنیم، این شهرها و اقتصادشان رشد می‌کنند البته رشدی که همراه با فساد نیست.
در حال حاضر همین گونه است، خانه می‌سازیم یادمان می‌رود مسجد بسازیم. یادمان می
رودفروشگاه می‌سازیم. به فرض مثال الان کسی به فکر گلوگاه پردیسان قم وترافیک وحشتناک آنجا
نیست؟ هیچ کس کاری به این مسائل ندارد.
هم اندیشی:نقش اقتصاد نفتی دراین عرصه چیست؟آیا ایران را می توانیم در شرایط فعلی بدون نفت تصور کنیم؟
دکتر فیاض:
از زمانی که در دوره مشروطه نفت پیدا می‌شود ایران بیچاره می‌شود. و به اقتصاد جهانی وابسته می‌شود که سهمش در این اقتصاد صادرات ماده ای است که از زمین در می‌آید و می‌فروشد. و جامعه دچار فساد می‌شود.
الان هیچ مدل جایگزین نداریم. اگر نفت نباشد ایران افغانستان دوم می شود. این از معضلات ما است.
در تولید ملی باید از نفت فاصله بگیریم. نباید نفت خام صادر کنیم. با بالا رفتن دانش باید مواد نفتی و پالایش‌های نفت را صادر کنیم. و گرنه فروختن آب و خاک که هنر نیست.
هم اندیشی: دولت ها خصوصا دولت های بعد از انقلاب چه نقشی در گفتمان تولید ملی داشته اند؟
دکتر فیاض:
چون علم اقتصاد بومی نداشته ایم مسیر همان بوده وفقط سیاست‌گذاری ها در سطح دولت‌ها تغییر یافته است.
هاشمی رفسنجانی می خواست تیپ آمریکایی عمل کند اما خاتمی می‌خواست تیپ اروپایی عمل کند. احمدی‌نژاد هم می‌خواهد تیپ بومی عمل کند. ولی قاعده‌های اقتصادی همان بوده است.
احمدی‌نژاد با هدفمند کردن یارانه‌ها تا حدی موفق شد اقتصاد را به مرحله واقعی برساند. این گرانی‌های اخیر هم بیشتر ناشی از این است که اقتصاد به مرحله واقعی خود نرسیده است.
آنچه در زیر می ایدگفتگوی خبرنگار هم اندیشی با موضوع تولید ملی است.فیاض دراین مصاحبه تولید ملی را محدود به تولید کالا نمی داند وبخش عمده تولید ملی را تولید فکر ودانش می داند وبر ضر ورت نقش حوزه وعلوم انسانی تاکید می کند.
هم اندیشی: ضرورت طرح شعار تولید ملی در این مقطع زمانی به نظر شما چیست؟
دکتر فیاض:
الان بازارهای ما در رقابت ها جهانی سنگین‌تر می‌شود. باید ایران رشد کند. باید تولید ملی داشته باشیم تا بتوانیم در بازارهای آزادجهانی شرکت کنیم. تولید ملی باید در سطح بین‌المللی انجام شود. باید تولید ملی داشته باشیم تا بتوانیم در بازارهای جهانی شرکت کنیم. راهی غیر از این وجود ندارد.
هم اندیشی: این شعار چه جایگاهی در الگوی ایرانی -اسلامی پیشرفت دارد؟
دکتر فیاض:
الگوی ایرانی ـ اسلامی پیشرفت چه زمانی می‌تواند به طور ساختاری مطرح و مصداق خارجی پیدا کند؟. آیا راهی جز تولید ملی وجود دارد. تولید ملی، تولید ماشین و لباس نیست. تولید فکر هم است و به حوزه و دانشگاه هم برمی‌گردد.
مثلاً تولید ملی ما در حوزه چه قدر ناظر بر جامعه است. وقتی رهبری می فرمایند نظام فقهی حکومتی یا نظام تفکرسیاسی، این یعنی تولید ملی فقط تولید کالا نیست.
هم اندیشی:نگاهی که الان به تولید ملی وجود دارد، نگاهی فنی و مهندسی است؟
دکتر فیاض:
بله،چون وقتی دانشکده‌های علوم انسانی و حوزه فعال نیستند. مهندسی فعال می شود و پول‌ها به سمت مهندسی می‌رود.
هم اندیشی: حوزه و دانشگاه در چنین شرایطی چه کار باید بکنند؟
دکتر فیاض:
حوزه ناظر به حوادث نیست. واما الحوادث الواقعه در حوزه کجاقرار دارد؟ این موضوع‌شناسی است. وقتی حوزه موضوع‌شناسی ندارد، وقتی نمی‌داند جامعه در چه وضعی است، چگونه می‌تواند بیایید و در ساختار فکری جامعه دخالت کند.
اگر حوزه و دانشگاه می‌دانستند جامعه چگونه است، فعال‌تر می‌شدند. الان تابستان است نه رفت و آمدی نه فکری، هیچ چیزی نیست.
هم اندیشی:وظیفه حوزه در این عرصه به طور خاص چه می تواند باشد؟
دکتر فیاض:
در حوزه چون علم کلام به معنای عام آن به صورت محوری - نه آنچه که پاسخ به شبهات معروف است.- مطرح نیست ، نمی تواند جوابگو باشد.
آنچه که رابط دین و جهان اطراف است علم کلام است. اگر علم کلام باشد رابطه با جهان ترسیم می‌شود. وقتی این رابطه ترسیم شد. عقلانیت به وجود می‌آید.
هم اندیشی:آیا تولید ملی مسبوق به سابقه در تارخ ایران است؟،آیا افرادی چون امیر کبیر، عباس میرزا و... به دنبال چنین هدفی بود ه اند یا خیر؟
دکتر فیاض:
بله ، آنچه در تولید ملی مهم است تبیین و عقلانیت است.و آنها فقط ظاهرسازی کردند. و به تبیین عقلانیت نرسیدند خیال کردند با ظاهرسازی می‌توانند به جایی برسند.
هم اندیشی: آیا درزیر مجموعه تولید ملی می توان به تولیدات محلی کشور ایران با جغرافیا و تاریخ متفاوت توجه داشت؟
شما این بحث را درکتاب "ایران الگویی برای ابرقدرتی"،مطرح کرده و فرموده اید که ایران در داخل جغرافیای خود متشکل از یک جهان است با تولیدات گوناگون هر منطقه، در این رابطه بیشتر توضیح دهید؟
درکتر فیاض:
من تقریباً تمام ایران را گشته‌ام. ایران به شدت متنوع است. در حال حاضر در چابهار، در خلیج کنارک آفتاب شدید است. اگر آب خلیج کنارک را تصفیه کنیم، چه قدر می توانیم میوه‌های گرمسیری مثل موز در آن جا بکاریم.
در همان موقع در اردبیل هوا به طوری سرد است که بدون وسائل گرمایشی نمی توان سر کرد. کشوری که 40 درجه بین گرمترین و سردترین منقطه خود اختلاف دارد. یک جهان است. کویر لوت پر از معدن است. باید اینها را فعال کنیم که در این صورت اشتغال ایجاد می‌شود و ثروت وتولید ملی به وجود می‌آید.
یا در بحث تنوعات دینی و قومی که بسیار گوناگون است. تولید ملی مادر این زمینه چه می تواند باشد؟
زرتشتی ها، ارمنی‌ها، سنی‌ها، اگر با اینها ارتباط برقرار کنیم، می‌توانیم با جهان اطراف، با جهان اهل‌سنت و جهان بیرون ارتباط برقرار کنیم.
مثلاً مراجع قم اگر از علمای اهل‌سنت دعوت کنند و بحث کنند بسیاری از مسائل حل می‌شود و می‌توانیم روی جهان اهل‌سنت تأثیر بگذاریم و فرهنگ خود رابه صورت جهانی مطرح کنیم.
خوزستان، چابهار، ترکمن‌ها، آذری‌ها و ... همه در داخل جغرافیایی ایران نماینده فرهنگ جهانی هستند الان اگر بتوانیم بین بصره و خرمشهر شرایطی ایجاد کنیم. کل خاورمیانه را می‌توانیم تحت تأثیر قرار دهیم.
در دوره امام حسین(ع) اگر ایشان به کوفه نظر داشتند، به بصره نیز توجه داشتند و نتیجه آن این است که بصره بسیار از نظر اقتصادی و تجاری مطرح است.
ما نماینده‌های فرهنگ جهانی در داخل جغرافیای ایران داریم. آذری‌ها، گرجی‌ها در اصفهان و قزوین یا ارمنی هاکه اتفاقاً بسیار علاقه‌مند به تشیع هستند.
اخیرا شیعه‌گری در ارمنی‌ها راه افتاده است و در عزاداری امام حسین(ع) شرکت می کنند.
لابی مسیحی بزرگترین لابی جهان بعد از صهیونیسم است. و ما می‌توانیم از پتانسیل اینها استفاده کنیم.
اهل سنت کردستان که به شیعه علاقه دارند. ولی ما متأسفانه با این وجود به صورت وارونه فکر می‌کنیم. اینها کار علوم انسانی است ولی متأسفانه نه دانشگاه و نه حوزه هیچ کاری نکرده‌اند.
هم اندیشی:چه راهکاری برای این مسئله وجود دارد؟
دکتر فیاض:
در کشور ژاپن علم اقتصادی که تعلیم داده می شود بومی خودشان است ولی در ایران متأسفانه علم اقتصادی که مطرح است برای خودمان نیست و در نتیجه اقتصاد جاری در کشور نیز متناسب با فرهنگ ما نخواهدبود.
اگر بتوانیم اقتصاد مشهد و قم و . . . و رابطه آن با شهر، جمعیت و فرهنگ و اصناف و . . . را تعیین کنیم، این شهرها و اقتصادشان رشد می‌کنند البته رشدی که همراه با فساد نیست.
در حال حاضر همین گونه است، خانه می‌سازیم یادمان می‌رود مسجد بسازیم. یادمان می
رودفروشگاه می‌سازیم. به فرض مثال الان کسی به فکر گلوگاه پردیسان قم وترافیک وحشتناک آنجا
نیست؟ هیچ کس کاری به این مسائل ندارد.
هم اندیشی:نقش اقتصاد نفتی دراین عرصه چیست؟آیا ایران را می توانیم در شرایط فعلی بدون نفت تصور کنیم؟
دکتر فیاض:
از زمانی که در دوره مشروطه نفت پیدا می‌شود ایران بیچاره می‌شود. و به اقتصاد جهانی وابسته می‌شود که سهمش در این اقتصاد صادرات ماده ای است که از زمین در می‌آید و می‌فروشد. و جامعه دچار فساد می‌شود.
الان هیچ مدل جایگزین نداریم. اگر نفت نباشد ایران افغانستان دوم می شود. این از معضلات ما است.
در تولید ملی باید از نفت فاصله بگیریم. نباید نفت خام صادر کنیم. با بالا رفتن دانش باید مواد نفتی و پالایش‌های نفت را صادر کنیم. و گرنه فروختن آب و خاک که هنر نیست.
هم اندیشی: دولت ها خصوصا دولت های بعد از انقلاب چه نقشی در گفتمان تولید ملی داشته اند؟
دکتر فیاض:
چون علم اقتصاد بومی نداشته ایم مسیر همان بوده وفقط سیاست‌گذاری ها در سطح دولت‌ها تغییر یافته است.
هاشمی رفسنجانی می خواست تیپ آمریکایی عمل کند اما خاتمی می‌خواست تیپ اروپایی عمل کند. احمدی‌نژاد هم می‌خواهد تیپ بومی عمل کند. ولی قاعده‌های اقتصادی همان بوده است.
احمدی‌نژاد با هدفمند کردن یارانه‌ها تا حدی موفق شد اقتصاد را به مرحله واقعی برساند. این گرانی‌های اخیر هم بیشتر ناشی از این است که اقتصاد به مرحله واقعی خود نرسیده است.
اخبار ویژه
نظرات بینندگان
جدیدترین اخبار پربازدید ها
