نقدی بر یک نظرسنجی مغالطه‌آمیز/ مردم ارزانی می‌خواهند یا رابطه با آمریکا؟

شگفتی انتخابات یازدهم از این منظر‌، انتخاب فردی است که گفته می‌شود بسیاری از روستائی‌ها و مردم در شهرهای کوچک نیز به گفتمان او رأی اعتماد داده‌اند‌. تدبیر تیم تبلیغاتی رئیس جمهور منتخب در پیوند زدن اقتصاد و معیشت مردم به مسائل بین‌المللی و البته تحریم‌ها باعث شد مردم حتی در کوچک‌ترین شهرها و روستاهای کشور نیز برای بهبود وضعیت اقتصادی به کسی رأی دهند که قرار بود با سر و سامان دادن به اوضاع سیاست خارجی و روابط با کشورهای مهم جهان، اقتصاد کشور را نیز سامان دهد‌.

البته در همان زمان نیز مطرح می‌شد که تحریم‌ها نقشی کوچک در گره‌های اقتصادی بزرگ کشور دارند، با این حال فضای تبلیغاتی و جوّ انتخابات اجازه اظهار نظرها و بحث‌های کارشناسی‌تر و به‌دور از حب و بغض‌های سیاسی و گروهی را نداد‌. در هر صورت دولت یازدهم برای بهبود اوضاع اقتصادی و معیشت مردم‌، آن‌هم با استفاده از سیاست خارجی اعتدالی وارد میدان شد‌. از همان زمان نیز گفته می‌شد که گره زدن بحث اقتصاد و معیشت با تحریم‌ها، سیاست خارجی‌، رابطه با کشورهای اروپایی و علی‌الخصوص رابطه با آمریکا کار دقیق و درستی نیست اما این رویه همچنان در فضای سیاسی کشور وجود دارد.

طی دو ماه گذشته بسیاری از اتفاقاتی که در عرصه سیاست خارجی رخ داد، نظریه منتقدین راجع به تأثیر حداقلی سیاست خارجی بر وضعیت اقتصادی مردم و اثر کم تحریم‌ها بر آشفته بازار تورم را ثابت کرد‌. سه هفته گفت‌و‌گو و رایزنی فشرده وزیر امور خارجه با کشورهای مهم جهان در نیویورک و حتی گفت‌و‌گوی تلفنی اوباما و روحانی که تمام اخبار حول و حوش شصت و‌ هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل را به خود اختصاص داد، نتوانست تفاوتی در وضعیت اقتصادی کشور ایجاد کند‌.

شاید گفته شود که گفت‌و‌گوی روحانی با اوباما اولین گام دیپلماسی بوده است و نباید به این زودی در انتظار تغییرات سریع بود اما نگاهی به اتفاقی که در نیویورک افتاد و به اتفاق تاریخی نیویورک معروف شد‌، نشان می‌دهد گامهای بزرگی دراین‌باره برداشته شد و شخص رئیس جمهور نیز معتقد بود طی 50 روز‌، در عرصه سیاست خارجی به‌اندازه 500 روز کار مثبت انجام شد.

اما واکنش بازار به این اتفاقات تاریخی و رکوردهای شگفتی‌ساز در کارنامه دولت یازدهم چه بود‌؟ زمانی که حجت‌الاسلام روحانی در گفت‌و‌گوی تلفنی با اوباما مسیر ارتباط‌های بعدی بین دو کشور را هموار می‌کرد‌، بازار تنها به نظاره‌ نشست و تکان آن‌چنانی‌ای نخورد. این در حالی است که چند روز پیش از این گفت‌و‌گو، قیمت سکه و ارز دچار نوسان‌های زیادی شده و کاهشی یک‌باره را تجربه می‌کرد‌، اما گفت‌و‌گو نه‌تنها قیمت‌ها را پایین نبرد که تنها اظهار‌ نظری از سوی رئیس کل بانک مرکزی پیرامون منطقی نبودن کاهش یافتن قیمت دلار بیش از این، کافی بود تا قیمت‌ها بار دیگر به روند صعودی خود ادامه دهند‌.

البته این تنها گزاره برای اثبات ادعایی که پیش از این گفته شد، نیست چرا که گفت‌و‌گوهای ژنو و جوّ بسیار مثبت این گفت‌و‌گوها که تمام نمایندگان حاضر در این نشست را نیز به تعجب واداشت، نتوانست تغییری در وضعیت اقتصادی کشور ایجاد کند و البته هنوز اما و اگرهای فراوانی در دولت آمریکا برای رفع تحریم‌های ایران وجود دارد و هرروز پیشنهاد تازه‌ای برای جایگزینی رفع تحریم‌ها که اولین و مهمترین محور شعارهای تبلیغاتی رئیس جمهور در زمان انتخابات بود‌، ارائه می‌دهند‌.

آینده برداشته شدن تحریم‌ها با اظهار‌ نظر مقام‌های آمریکایی و همچنین نمایندگان کنگره و سنا که به‌دنبال تصویب تحریم‌های جدید علیه ایران نیز هستند‌، نشان می‌دهد راهی طولانی برای این مسئله در پیش است که با موانع زیادی همچون بی‌اعتمادی دو طرف به یکدیگر و البته غیر قابل اعتماد بودن آمریکا در عمل به وعد‌ه‌هایش  نیز مواجه است‌.

*نظرسنجی؛ بازی با نتیجه نامعلوم

در میان این‌همه اخبار و حواشی درباره مسائل سیاست خارجی و رابطه‌اش با وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم‌، حجت‌الاسلام روحانی از همان بدو وورد به تهران بعد از سفر به نیویورک، از دستگاه‌های اجرایی خواسته است زمینه‌های لازم برای انجام نظرسنجی از مردم درباره ارتباط با آمریکا را فراهم کنند‌. از آن زمان تاکنون در بسیاری از مراسم سیاسی و مذهبی مانند نماز جمعه و حتی در صحن علنی مجلس برخی از نظرات مردم و نمایندگان به گوش رسانه‌ها رسیده است‌. با تمام تلاشی که برخی رسانه‌های حامی دولت و به‌خصوص حامیان سیاسی او در مناصب مهم کشور برای حذف یک‌باره شعار «مرگ بر آمریکا» انجام داده‌اند‌، این شعار هنوز هم در نماز جمعه و در صحن علنی مجلس طنین‌انداز می‌شود و قرار است یک بار دیگر در روز 13 آبان ماه در مقابل لانه جاسوسی نیز تکرار شود‌.

طی چند هفته گذشته که حجت‌الاسلام روحانی ماجرای این نظرسنجی را مطرح کرده‌، رسانه‌ها از بسیاری ابعاد به این مسئله پرداخته‌اند. در این بین اما برخی تحلیل‌گران معتقدند که دولت چنین القا نموده که حل معضلات اقتصادی و بهبود معیشت، که خواست مردم است تنها از طریق رابطه با آمریکا حل خواهد شد.

شاید دولت بتواند برای موضوع مذاکره با آمریکا و ارتباط دو کشور نظر‌سنجی برگزار کند و بتواند بر‌اساس آن فضای عمومی کشور را دراین‌باره مدیریت کند اما پیوند زدن مسئله معیشت مردم به گفت‌و‌گو و رابطه با آمریکا، اقدام سنجیده‌ای به نظر نمی‌رسد.

دکتر روحانی پیش از این با پیوند زدن مسئله اقتصاد با سیاست خارجی توانسته بود پیروز میدان رقابت‌های انتخاباتی شود اما اگر قرار است مردم با این تفکر به‌سمت نظر‌سنجی بروند که قرار است ارتباط با آمریکا تغییری در وضعیت معیشتشان ایجاد کند، نمی‌توان در نهایت به این نتیجه رسید که آیا مذاکره با آمریکا توسط مردم رأی آورده یا بهبود وضعیت اقتصادی‌! چرا که درهرصورت هیچ ارتباطی میان این دو وجود ندارد‌.

به گزارش تسنیم، در حال حاضر نظر‌سنجی با مسائل دیگری گره خورده وگرنه نظر گرفتن از مردم در حکومتی که بر پایه‌های مردمی استوار است‌، کاری معمول و سنجیده است که هیچ مخالفی را نیز به‌همراه ندارد‌. حال باید به این سؤال پاسخ داد که آیا بین ارتباط با آمریکا و بهبود وضعیت معیشت مردم رابطه‌ای منطقی است؟ در پاسخ به این سؤال نمونه‌های نقض زیادی وجود دارد که هرکدام می‌تواند موضوع گزارشی دیگر باشد‌. چند نمونه کوچک از موارد نقض این تفسیر که این روزها به‌وفور توسط حامیان دولت مطرح می‌شود‌، مسئله بازار ارز و سکه ‌در زمان حضور رئیس جمهور در نیویورک است‌. اگر رابطه با آمریکا به خودی خود‌، منجر به بهبود وضعیت معیشتی مردم می‌شود، چرا در زمانی که رئیس جمهور در نیویورک مشغول رایزنی با شخص اوباما بود و زمانی که وزیر امور خارجه در جلسه خصوصی و محرمانه با جان کری وزیر امور خارجه آمریکا بود و یا در زمانی که در کنفرانس ژنو نماینده ایران و آمریکا برای دومین مرتبه با هم خوش‌و‌بش کردند، اتفاقی در عرصه اقتصاد کشور نیفتاد و این بازار دستخوش تغییر و تحول نشد‌؟

*لیبی و مصر،‌ مثال نقض تئوری برخی دولتی‌ها

نمونه دیگر از نقض این نظریه، تاریخچه روابط آمریکا با کشورهایی است که خواهان افزایش و بهبود رابطه خود با آمریکا جهت حل مشکلات اقتصادی‌شان بودند. خبرگزاری تسنیم پیش از این در گزارشی به ماجرای اعتماد لیبی و معمر قذافی به دولت آمریکا در جریان گفت‌و‌گوهای هسته‌ای با این کشور اشاره کرد که در نهایت آمریکا هیچ‌کدام از وعده‌های خود را اجرایی نکرد و ثابت کرد که غیر‌قابل‌ اعتماد است‌. اگر لیبی دیگر مسئله‌ای قدیمی است، می‌توان به همین یک سال اخیر در مصر اشاره کرد که بعد از روی کار آمدن دولت مردمی محمد مرسی که برای اولین بار با رأی مردم انتخاب شده و نمونه کاملی از ورود دموکراسی به این کشور بود‌، وی پس از مدتی برای تحکیم روابط با آمریکا و استفاده از کمک‌های مالی دولت اوباما‌، سعی در نزدیک شدن به این کشور کرد‌. مرسی با وجود اینکه عزمی راسخ برای ایجاد روابط عمیق و پایدار با آمریکا داشت‌، بعد از سفر هیلاری کلینتون به مصر، تمام تلاش خود را به کار بست تا با اجرای خواسته‌های آمریکا و عدم نقض قرارداد کمپ‌دیوید‌، کاری کند که کمک‌های مالی ایالات متحده به مصر قطع نشود‌.

چند روز بعد از این‌، مصر دوباره دستخوش تغییر و تحولات دیگری شد و کار به جایی رسید که حتی نیروهای لیبرال نیز در این کشور اعلام کردند مرسی چوب ارتباط‌گیری‌اش با آمریکا و صهیونیست‌ها را خورد‌. آمریکا البته نه‌تنها دولت مرسی را زمین‌گیر کرد‌، بلکه در نهایت هفته گذشته نیز اعلام کرد که کمک‌های مالی و نظامی به این کشور را قطع می‌کند‌!

*اقتصاد ایران در آینه ارتباط با آمریکا

با نمونه‌هایی که گفته شد، نمی‌توان به‌درستی تصویر اقتصاد ایران در آینه آمریکا را مشاهده کرد چرا که این آینه سالهاست محمل غبار و زنگار شده و از سوی دیگر پنجره‌ای قابل اعتماد و همیشه باز به‌سوی چشم‌انداز اقتصادی ایران نیست‌. دولت حجت الاسلام روحانی که به‌زعم رئیس جمهور در عرض 50 روز‌، کار 500 روز را در عرصه سیاسی کشور انجام داده‌، امید دارد با انجام این نظر‌سنجی و ارتباط دادن آن با معیشت مردم با دستی پر به استقبال از نقدهای منتقدان داخلی و خارجی برود اما اگر واقعاً اعتقاد دارد که تعداد کثیری از مردم از این رابطه استقبال می‌کنند، باید بدون ترس از نتایج این نظرسنجی و با برشمردن حقایق تاریخی که ثابت می‌کند بهبود وضعیت معیشتی مردم در ارتباط با رابطه با آمریکا نیست‌، در مورد این دو مسئله شفاف‌سازی و اعلام کند اگر حتی ارتباطی هم در کار باشد، هیچ تضمینی برای بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم نیست و از این منظر باید به رابطه با آمریکا نگاه کرد‌.