به گزارش پایگاه 598 به نقل از رویکرد، گرچه مرداد ماه امسال با تصویب نمایندگان طرح انتقال پایتخت متوقف شد و
مقرر شد شورایی مرکب از مسئولان کشور مکلف شوند که ظرف مدت ۲ سال چگونگی
ساماندهی پایتخت را بررسی کنند و اگر به این نتیجه رسیدند که باید پایتخت
سیاسی و اداری کشور جا به جا شود آن زمان منطقهیابی کرده و به مجلس لایحه
انتقال پایتخت را با گزینههای پیشنهادی پایتخت اداری و سیاسی ارائه کنند.
اما مشکلات ریز و درشت تهران، موجب شدهاند این گزینه همچنان به عنوان یک
بحث جدی در اماکن مختلف شنیده میشود. از سوی دیگر پرهزینه بودن انتقال
پایتخت یکی از دلایل مخالفان این طرح است و آنها معتقدند با اختصاص هزینه
جابجایی به مبحث ساماندهی میتوان مشکلاتی مانند آلودگی هوا و ترافیک را
برطرف کرد.
اما بحث فقط بر سر آلودگی هوا و ترافیک نیست. دشت تهران نشست کرده است،
مهاجرت بیرویه در سالهای اخیر شدت گرفته، منابع آبی برای این تعداد جمعیت
کم است و شهر از شرق و غرب بزرگ شده و کش آمده است به همهی اینها خطر جدی
زلزله را اضافه کنید که با ایمن نبودن بناها، بلندمرتبهسازیهای بیرویه
و باز هم تمرکز جمعیت که خطر فاجعه ناشی از زلزله را بیشتر میکند و...
کدام طرح ساماندهی میتواند این همه مسئله را یک جا حل کند؟ مثل بازی لگو
قطعات اضافی را بردارد و شهر را کوچک کند؟ ماشینهای اضافه را از سطح
خیابانها جمع کند ساختمانهای بلند مرتبه را کوتاه کند، جمعیت اضافه را از
سطح شهر بردارد و کلا تهران دیگری بسازد مثل یک دنیای اسباببازی؟
بهرام عکاشه، متخصص برجسته زلزله شناسی و زمینشناسی زلزله شناسی اخیرا
در گفتگویی با ایلنا به زلزله احتمالی در تهران و مبحث جابجایی پایتخت
پرداخته است او که زلزلهشناسی را در جنوب آلمان یاد گرفته است. سال ۱۳۴۷
برای آنکه دانستههای علمی خود را برای کشورش استفاده کند، به ایران می آید
و موسسه ژئوفیزیک کشور را با همکاری مسئولان وقت تاسیس میکند. او
میگوید:« در سال ۱۳۷۶ شورای عالی امنیت ملی از من درخواست کرد که مستندات
خود راجع بحث زلزله در تهران و خطرات ناشی از آن را ارائه کنم دو هفته بعد
از ارائه این مستندات، رئیس جمهور وقت به ۶ نفر از وزرایش دستور داد که
موضوع زلزله را بررسی کنند و اقدامات لازم در این باره را انجام دهند. با
بررسیها مشخص شد که این موضوع صحت دارد؛ بنابراین سازمانهای متولی امور
امنیتی کشور با یک شرکت دولتی ژاپنی قراردادی منعقد کردند و پس از ۱۸ ماه
نتایج منتشر شد.
این بررسی نشان میداد که تهران گسلهای بسیار بزرگی دارد و از جمله این
گسلها شمال تهران، ری، مشا، فشم و... بودند. اگر این گسلها فعال شوند،
تهران با شدت ۸ تا ۹ درجه مرکالیسم تخرب خواهد شد و عملا شهر تعطیل میشود.
تهران بسیار آسیبپذیر است و اگر اتفاقی بیافتد، ممکن است ساختار یک ملت و
کشور عوض شود. اگر قلب یک شخص از کار بیافتد، میمیرد اما اگر دستش یا
پایش قطع شود، همچنان میتواند زندگی کند. تهران قلب ایران است که اگر در
آن زلزلهای اتفاق بیافتد، همه چیز تخریب میشود و کشور با مشکلات عدیدهای
روبرو میشود.
از آنجایی که همه وزارتخانهها، سفارتخانه، کارخانههای بزرگ و... در
تهران متمرکز شدهاند؛ بنابراین با وقوع زلزله اگر همه این نهادها درگیر
شوند، چه کسی میخواهد کشور را اداره کند.؟
همه چیز در تهران متمرکز شده و بارها تاکید کردهام که نباید اینگونه
باشد، در کشورهای دیگر، وزارتخانهها و حتی صنایع هر کدام در یک شهر قرار
دارند و همه در پایتخت متمرکز نیستند. همه این موارد را در نامهای که به
شورای امنیت ملی ارائه دادم، نوشتم اما از آن موقع تاکنون جمعیت تهران نه
تنها کم نشده است بلکه دو برابر هم شده است؛ یعنی خطر بیشتر شده است.»
او در رابطه با بحث تغییر پایتخت نظر موافقی دارد و میگوید:« ۵۰ سال
تبریز، ۴۰ سال قزوین، ۱۳۸ سال اصفهان، ۳۲ سال شیراز و حداقل ۱۴ سال مشهد
پایتخت بوده اما همه این پایتختها به دلایلی تغییر کردند من این سوال را
دارم که با وجود مشکل بزرگی همچون گسلهای متعدد و خطر بروز زلزله، چرا
پایتخت را عوض نکنیم کشورهای دیگر مثل پاکستان و قزاقستان نیز چنین کاری را
کردند. پایتخت برزیل هم عوض شد و هیچ مشکلی ایجاد نشد؛ چرا ما برای کم
کردن آسیبها در کشور این کار را انجام ندهیم. خاندان قاجاریه به دلایل
مختلفی تهران را انتخاب کردند، چون نزدیک به ایلی بود که در مازندران
داشتند از همه مهمتر، تهران از نظر جغرافیایی منطقه امنی برای آنها محسوب
میشد؛ زیرا از طرف شمال، جنوب و شرق توسط کوهها فرا گرفته شده بود اما در
حال حاضر این موارد نکات مثبتی محسوب نمیشود، چون زمانه تغییر کرده است.
آن موقع هواپیمایی نبود که جایی را بمباران کند، به همین دلیل گفتند این
منطقه امنترین جاست. اما در حال حاضر این گونه نیستد.»
او بر اساس بررسی نقشههای زمین شناسی پیشنهاد داده است که زلزلهخیزی بین
اراک تا اصفهان حداقل است و در آن محدوده میتوان به گزینه جایگزین فکر
کرد.
عکاشه میگوید:«در کشور، ما افرادی را میشناسم که برای من پیام میفرستند
که به نیروهای غیبی اعتقاد دارند و به بحث مهندس زلزله و سازه باور
ندارند و میگویند نیروی غیبی تصمیم میگیرد که چه اتفاقی بیفتد. من
نمیدانم این نیروی غیبی چرا سراغ کشورهای آلمان و سوئیس و دیگر کشورهای
زلزلهخیز نمیرود و فقط سمت ما میآید. نکته مهم در باره سوانح طبیعی این
است که تا آنجایی که از دستمان بر میآید، هر کاری را انجام دهیم و بعد از
آن به خدا توکل کنیم. در بحث زلزله چون یک رویداد طبیعی است که زمان مشخصی
ندارد، باید از قبل خودمان را آماده کنیم و با توکل بر خدا، این کار را
انجام دهیم. توکل بر خدا داشتن، خیلی مهم است؛ چون از نظر روحی تقویت
میشویم اما باید هر کاری که از دستمان بر میآید و فکر می کنیم درست است
را هم انجام دهیم.»
وی درباره زلزله احتمالی تهران و ایمن سازی ساختمانها میگوید:«
مقاومسازی برای تهران بیمعنی است؛ زیرا میتوانیم مقطعی تعداد کشتهها را
کم کنیم الان شاهد هستیم که در خیابانهای ۴ تا ۸ متری ساختمانهای حداقل ۶
تا ۱۰ طبقه ساخته میشود. چقدر درباره این موارد صحبت کنیم و هشدار دهیم،
فقط میتوانم بگوییم این راه به هیچجا ختم نمیشود جز تخریب خودمان.
حالا نقشههای تخلیه تهران تهیه شدند و مشخص شده کسانی که مثلا در خیابان
کارگر شمالی زندگی میکنند در کجا جمع شوند و با اتوبوس در کجا اسکان داده
شوند. این نقشهها توسط ستاد بحران تهران تشکیل شده و کار خوبی است اما این
حرکتها باید جدیتر دنبال شوند تا با چشمانمان این تغییرات را در شهر
ببینیم. از یک طرف، نقشههای تخلیه اضطراری را میبینم اما از طرف دیگر
ساخت و سازهایی غیراستاندارد را مشاهده می کنم که با آن نقشهها مغایرت
دارند و همه اینها باعث میشود که احساس کنم کسی به فکر نیست. از سوی دیگر
اتوبانها و بزرگراها در تهران هر چند در برخی ساعتهای کوتاه، ترافیک کمی
دارد اما در طول شبانه روز به دلیل ترافیک، بسته هستند این اتوبانها در
موقع بروز حادثه، نمیتوانند در جابه جایی نقشی را بازی کنند.»
همه پایتختهای ایران
هگمتانه، شوش، تخت جمشید، تیسفون، نیشابور، شوشتر، کرمانشاه و کازرون،
مرو، بخارا، گرگان، اصفهان، کرمان، تبریز، شیراز، قزوین، مشهد، ایذه،
خرماباد، یزد، سبزوار و... همگی روزی پایتخت ایران بودهاند که گاهی آن
زمان بسیار کم بوده است.
در ۲۰۰ سال گذشته تغییر پایتخت در بسیاری از کشورهای جهان اتفاق افتاده
است به طور مثال از سال ۱۷۶۳ تا ۱۹۶۰ یعنی به مدت ۱۹۷ سال پایتخت کشور
برزیل شهر «ریودوژانیرو» بود ولی در سال ۱۹۵۶ دولت وقت برزیل تصمیم گرفت یک
شهر جدید به نام «برازیلیا» بسازد و پایتخت این کشور را به آنجا منتقل کند
و بر این اساس یکی از مهندسان و طراحان مشهور کشور برزیل در ۲۰۰ سال پیش،
مسئولیت طراحی پایتخت جدید را به عهده گرفت و ساخت آن از سال ۱۹۵۶ تا ۲۱
آوریل سال ۱۹۶۰ میلادی طول کشید و دراین روز«برازیلیا» رسماً افتتاح شد و
جای پایتخت قبلی برزیل را گرفت.
در پاکستان هم پس از به دست آوردن استقلال سیاسی، نخست شهر کراچی برای
پایتخت انتخاب شد بعد کارشناسان پاکستانی به فکر شهری در محور جاده ابریشم
افتادند و به این دلیل اسلامآباد را که در حومه راولپندی بود، برای انتقال
پایتخت انتخاب کردند و برنامهریزی برای انتقال پایتخت از کراچی به
اسلامآباد از سال ۱۹۵۹ میلادی آغاز شد و تا سال ۱۹۶۳ میلادی به طول کشید و
۵۰ سال پیش در چنین روزهایی بود که رسماً اسلامآباد پایتخت پاکستانیها
شد.
حدود ۱۰۶ سال پیش شهر «کانبرا» توسط دولت وقت استرالیا به عنوان پایتخت
انتخاب شد. شهری که در ۳۰۰ کیلومتری جنوب غربی سیدنی و ۶۵۰ کیلومتری شمال
شرقی ملبورن واقع شده است به این خاطر در توافقی که میان مقامهای ارشد و
شهرداران ملبورن و سیدنی در ۱۹۰۸ میلادی صورت گرفت، پایتخت استرالیا به
«کانبرا» منتقل شد، شهری که از قبل و با طراحی ویژهای برای پایتخت شدن
ساخته شده بود. ساخت این شهر با هدفی از پیش تعیین شده، در میان طراحان و
معماران بزرگ جهان به مسابقه گذاشته شد و سرانجام یک طراح - معمار اهل
شیکاگوی امریکا به نام «والتر بورلی گریفن» برنده این مسابقه شد و عملیات
ساخت پایتخت جدید استرالیا را در سال ۱۹۱۳ شروع شد.
قصه دیوار را یادتان هست؟ «برلین» که امروز پایتخت آلمان است، پیش از جنگ و
تقسیم شدن به آلمان شرقی و غربی پایتخت آلمان متحد آن روزها بود و بعد از
فروپاشی دیوار برلین در نهم نوامبر ۱۹۸۹ دوباره جایگاه سابق خود را به دست
آورد و به آسانی دوباره تبدیل به پایتخت آلمان شد، گرچه «بن» هنوز یکی از
شهرهای بزرگ و خاطرهانگیز و دارای مرکزیت در آلمان است.
بنابراین میتوان برنامهریزی شده و مدون به انتقال پایتخت سیاسی و اداری
فکر کرد. شهرهایی مانند تفرش و... میتوانند گزینه خوبی برای این کار
باشند. اما در نهایت باید منتظر ماند و دید در آینده چه تصمیمی برای این
وسعت شلوغ و پرسروصدا و در معرض زلزله گرفته میشود.