دورنمای حضور زنان در شوراهای عربستان؟

به گزارش پایگاه 598، در هیاهوی ماجراجویی های منطقه ای حاکمان سعودی خبر متفاوت حضور زنان این کشور در انتخابات و راه یافتن تعدادی ازآنان به شورای شهر، نگاه ها را به خود معطوف کرده است. نتایج انتخابات محلی در عربستان که برای نخستین بار با مشارکت زنان برگزار شد حاکی از پیروزی 20 زن دراین انتخابات است.

به گزارش ایسنا به نقل از پایگاه اینترنتی شبکه خبری الجزیره، زنان عربستانی روزشنبه برای اولین بار پای صندوق‌های رأی رفتند تا در انتخابات شوراهای شهر و روستا شرکت کرده و آرای خود را به صندوق‌های رای بیندازند. در این انتخابات همچنین برای نخستین بار زنان به عنوان نامزد شرکت کردند.

انتخابات شورای شهر،جایی برای ابراز وجود

کمیته مسئول برگزاری انتخابات پیش از این اعلام کرده بود که براساس نتایج اولیه سه زن در منطقه الاحساء و القطیف، چهار زن در جده، سه زن در الجوف، سه زن در مکه، البابطین و ریاض در انتخابات محلی پیروز شدند.براساس آمار جدید این کمیته تاکنون 20 زن در این انتخابات پیروز شده‌اند.حدود 1000 نامزد زن با 6000 نامزد مرد برای انتخاب 284 عضو شورای شهر و روستا در عربستان به رقابت پرداختند.

براساس آمار رسمی حدود 10 درصد زنان عربستانی در مجموع در این انتخابات رأی دادند در حالی که در برخی مناطق میزان مشارکت زنان به 80 درصد رسیده بود.

عبداللطیف آل الشیخ، رئیس امور شهری و روستایی عربستان اعلام کرد که میزان مشارکت در انتخابات به 47٫4 درصد و تعداد رأی دهندگان به 702 هزار و 542 نفر رسید.به گفته منابع میزان مشارکت زنان در منطقه عسیر به 79 درصد و میزان مشارکت مردان به 52 درصد رسید. در تبوک و جده نیز زنان مشارکت 80 درصدی داشتند.
عربستان تنها کشور جهان به شمار می رود که تاکنون فقط مردان در آن حق رای دادن و نامزدی برای انتخابات را داشته اند. بیش از 900 زن نامزد کسب کرسی های شوراهای شهرداری ها شده بودند و این تنها شورای همگانی این کشور به شمار می رود که به صورت انتخابی تشکیل می شود و حدود شش هزار مرد نیز برای کسب کرسی های 284 شورای شهرداری نامزد شده اند .اختیارات این شورا محدود به امور محلی از جمله وضعیت خیابان ها، بوستان های همگانی و جمع آوری زباله است.

به علت محدودیت های اجتماعی پیش بینی می شد کمتر از یک نفر از هر 10 رای دهنده، زن باشد و در نتیجه شمار اندکی از نامزدهای زن در این انتخابات پیروز شوند. نخستین انتخابات شوراهای شهرداری های عربستان در سال 2005 بدون شرکت زنان برگزار شد و عربستان سعودی طی سالهای 1965 تا 2005 یعنی حدود چهل سال نیز هیچ انتخاباتی برگزار نکرد.

اجازه حضور زنان در پای صندوق های رای را ملک عبدالله پادشاه سابق این کشور در حکمی در سال های آخر عمرش صادر کرد. او پیش از مرگش 30 زن را به عضویت شورای عالی مشورتی کشورش برگزید. با وجود این، عربستان همچنان تنها کشوری است که به زنان حق رانندگی نمی دهد.

سابقه نهاد مجلس در عربستان سعودی به کمتر از دو دهه می رسد و اصولاً چنین نهادی با توجه به کارکردهای آن تشریفاتی و نمادین می باشد.

در زمان ملک فهد پادشاه و عبدالله ولیعهد وقت عربستان، در سال 1992 دستور تاسیس نهادی مشورتی در حکم مجلس ترتیب داده شد که تا کنون به عنوان نهادی مشاوره ای به کار خود ادامه داده است. از همان آغاز تاکنون این مجلس فاقد توان قانونگذاری است و اعضای آن همه از منصوبین پادشاه می باشند که هر چند سال تعدادی به عضویت این نهاد در می آیند که از قضا این بار نوبت به زنان سعودی رسیده است. در سپتامبر 2011 عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه متوفی سعودی ابلاغه ای صادر کرد که بر اساس آن زنان از حق مشارکت در فعالیت های سیاسی برخوردار شدند.خرداد ماه سال 92 بود که ملک عبدالله در حکمی 30 زن را به عضویت در مجلس150 نفری شورای مشورتی عربستان منصوب نمود که البته با مخالفت علما و شیوخ وهابی نیز مواجه شد.

زنان عربستان و شرایط سخت نامزدی

به گزارش تسنیم و به نقل از «روسیا الیوم»، زنان عربستان در شرایطی حق نامزدی در انتخابات شهرداری را کسب کردند که در رجیان مبارزات انتخاباتی گفت وگو یا ارتباط با رای دهندگان مرد برای آن ممنوع شده و در صورت نقض آن باید جریمه مالی سنگینی پرداخت می کردند.بسیاری از کارشناسان هدف از این اقدامات سختگیرانه کمیته عالی انتخابات در قبال نامزدهای زن عربستان پشیمان شدن آنان از نامزدی برای انتخابات دانستند.

کمیته عالی انتخابات شهرداری های سعودی، نامزدهای زن این انتخابات را که تعداد آنان به 366 نفر رسیده بود را از عاقبت صحبت مستقیم با رای دهندگان برحذر داشته و از آنان خواسته بود برای این کار وکیل اختیار کرده و یا با شرکت های متخصص برای مدیریت تبلیغات انتخاباتی قرارداد منعقد کنند.کمیته مزبور به این اقدامات اکتفا نکرده و ورود نامزدهای زن به بخش مردان در ستادهای انتخاباتی را ممنوع اعلام کرده بود.در همین ارتباط «جدیع القحطانی» رئیس کمیته عالی انتخابات از نامزدهای زن خواسته بود مجوز تبیلغات انتخاباتی دریافت کرده و علاوه بر این در ستادهای انتخاباتی خود بخش مخصوصی را به مردان اختصاص دهند.ضمن این که زنان حق انتشار عکس های خود در تبلیغات را هم ندارند.

چالش بزرگ حقوق زنان در عربستان

مسئله دستیابی زنان به حقوق اولیه اجتماعی و فردی در عربستان یکی از مسائلی است که در سال های اخیر توجه رسانه‌های بین المللی را به خود جلب کرده و باعث شده تا گزارش های زیادی از وضعیت زنان این کشور منتشر شود. بویژه با رشد دسترسی به اینترنت، اکنون زنان عربستانی دنیای متفاوت از جامعه بسته و سنتی خود مشاهده می کنند. همین مسئله باعث شده تا مسئله حق رای و اعطای حق رانندگی به یکی از چالش‌های اساسی مسئله حقوق زنان در عربستان تبدیل شود.

عربستان از جمله جوامعی است که سیطره سنت با تعصب و برداشت های سلفی از دین پیوند خورده و نیمی از افراد جامعه را که زنان هستند از هرگونه حضور اجتماعی، مشارکت شهروندی و حقوق سیاسی محروم نموده است. در این کشور به لحاظ حاکمیت‏ فرهنگ اسلامی و سنن خاص ملی، جهان‏بینی ویژه ‏ای نسبت به زن وجود دارد. اگر وضعیت زنان در عربستان را با وضعیت عمومی زنان در دیگر کشورها همچون نقش های اجتماعی، مشارکت سیاسی و … مقایسه کنیم، متوجه این مسئله خواهیم شد که حضور زنان در عربستان بسیار کمرنگ است. این امر می­تواند ناشی از عوامل متعدد و گوناگونی از جمله فرهنگ سیاسی سنتی و قبیله­ ای، نظام باورها و اعتقادات و همچنین نظام سیاسی این کشور باشد. بعضی از این امور توسط جامعه پذیرفته شده و در بعضی موارد هر گونه ساختار شکنی منجر به هیاهوئی در درون یا بیرون می شود، که نمونه­ ی آن در سال های اخیر در رانندگی زنان و رسانه ای شدن این قضیه به وضح خود را نشان داد.

بر اساس گزارش سال 2010 خانه آزادی، پیرامون وضعیت زنان در عربستان سعودی، زنان به شدت از خشونت خانگی، بی سوادی گسترده و امکانات نامناسب بهداشتی در رنجند. براساس قوانین و سنت های موجود، زنان در زندگی روزمره محدودیت های بسیاری دارند. این گزارش که بخشی از آن به وضعیت زنان در عربستان اختصاص دارد، زنان این کشور را قربانیان سیستماتیک و فراگیر تبعیض در همه عرصه های زندگی اجتماعی معرفی کرده است. کمیته حذف تبعیض علیه زنان از دولت عربستان خواسته تا قدم های محکمی بسوی برابری جنسی و پایان دادن به خشونت علیه زنان بردارد و سریعا به قیمومیت مردان در جامعه، که شدیدا آزادی های اولیه زنان را محدود می کند، پایان دهد.

یکی از عرصه ­هایی که زنان این کشور از رسیدن به آن محروم اند، نداشتن فرصت برابر برای ایفای نقش در عرصه­ های اجتماعی، اقتصادی و بخصوص مشارکت سیاسی است و این باعث شده تا زنان همچنان به عنوان جنس دوم در جامعه به کارکردهای سنتی و از قبل تعریف شده­ی خود بپردازند. در این کشور استخدام زنان ممنوع می‏باشد، پلیس مذهبی‏ مسئول به کار بستن‏ قوانین مربوط به زنان در این جامعه است. فرهنگ مبتنی بر عرف ها و سنت های قبیلگی که خود را در تعدد زوجات و تعدد فرزندان، نشان می دهد، به عنوان یک سنت‏ پسندیده شناخته می ‏شود که طرفداران زیادی دارد این وضعیت در اکثریت خانواده‏ های‏ سعودی دیده می‏ شود و موجب کاهش شدید فعالیت‏ های اجتماعی و سیاسی زنان شده است. چرا که زنان را در کارکردهای تعریف شده ی سنتی خود فرو می گذارد و با حقوق انسانی و شهروندی همچون حق تصمیم گیری، پیگیری مطالبات، مشارکت اجتماعی و فعالیت های گوناگون در تضاد است.

قدرت نهاد مذهب و کارویژه علما و شیوخ وهابی در عربستان سعودی همواره یکی از موانع و محدودیت های جدی پیش روی جامعه سعودی در بهره مندی از مظاهر تمدن جدید و ضرورت های زمانمند مثل مشارکت سیاسی زنان و حضور آنان در اجتماع بوده است. بخش قابل توجهی از این آموزه های محافظه کارانه معطوف به زنان و حضور آنان در اجتماع می باشد.

نسیم تغییرساز یا گذرا

روند نوگرایی اجتماعی عربستان سعودی و ورود مظاهر جدید سیاسی و اجتماعی (که حق انتخاب کردن و انتخاب شدن زنان یکی از مصادیق آن است) بر جامعه عربستان تأثیرگذار خواهد بود. این فرایند رو به تزاید اصول محافظه کارانه علمای وهابی را در معرض آزمایش قرار خواهد داد و نتیجه آن تنش رو به رشد میان سنت گرایان اسلامی و نوگرایان لیبرال در داخل مرزهای عربستان خواهد بود که می تواند بر نوع و ماهیت گذار جامعه عربستان تأثیرگذار باشد.

با این حال نباید در میزان تاثیرگذاری این رویداد راه افراط را پیمود. تصلب اجتماعی موجود در جامعه عربستان آن قدر زیاد است که چنین تغییرات مقطعی نمی تواند در کوتاه مدت تاثیری قابل توجه داشته باشد. نتیجه انتخابات شوراها در عربستان تنها می تواند زمینه ساز بروز تغییرات اجتماعی در سطوح میانی و خرد اداره این کشور باشد که البته در جای خود قابل توجه است. امّا این کشور هنوز تا یک تحول مسالمت آمیز سیاسی و قبول روندهای دموکراتیک راهی طولانی پیش رو دارد. گواه آن که درست در روز برگزاری این انتخابات،پلیس آل سعود با یورش به شب شعر «اشجان الهندی» شاعر زن عربستانی تلاش کرد که مانع از برگزاری شب شعر این شاعر شود.استدلال آنها هم این بود که قرائت شعر توسط این زن آن هم در حالی که در میان مستمعین چند مرد هم وجود دارند جایز نیست! حال باید دید که تقابل در سه ضلع حاکمیت، علمای مذهبی و زنان مشارکت جو در عربستان به کجا می انجامد.

منابع:

کامران کرمی،وضعیت زنان و آینده مشارکت سیاسی در عربستان/ مرکز بین المللی مطالعات صلح

http://peace-ipsc.org/fa

عربستان: زنان می توانند در انتخابات شهرداری ها شرکت کنند؛امّا! / خبرآنلاین

http://www.khabaronline.ir/detail/470732/World/middle-east

پایگاه تحلیلی رصد