آمریکا به دنبال فاز دوم برجام است

به گزارش پایگاه 598، رزمایش موشکی اخیر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و آزمایش دو نوع موشک بالستیک قدر با بردهای 1700 و 2000 کیلومتر با واکنش های غیر منطقی و غیر حقوقی آمریکا و غرب روبرو شد.  البته اینگونه موضع گیری آمریکا و غرب بعد از برجام و با بهانه های مرتبط با آن, قابل تصور بود. این هیاهوی سیاسی که با دستاویز نقض برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت, در حال شکل گرفتن می باشد با هدف ایجاد سناریویی جدید با ابزار قدیمی تحریم و فشار جهت رسیدن به برجام 2 در موضوع توان موشکی ایران می باشد.

بنابراین طرح موضوعاتی چون نقض برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت بهانه ای بیش نیست تا فضای سیاسی جدیدی علیه ایران شکل دهند و برنامه موشکی این کشور را درگیر فاز جدیدی از سناریوی از قبل طراحی شده، کنند و بحران جدیدی در نظام بین المللی با ائتلاف عربی-غربی، علیه ایران ایجاد نمایند. در واقع آمریکا به دنبال اجرایی نمودن فاز جدید برجام می باشد و این موضوع شروع خوبی خواهد بود.

بررسی جامع حقوقی موضوع آزمایش موشکی ایران از منظر قطعنامه 2231 شورای امنیت و متن برنامه جامع اقدام مشترک هسته ای(برجام), به فرافکنی های ناصواب بین المللی آمریکا و غرب در موضوع توان موشکی ایران پایان می دهد و روشن می سازد که توان موشکی ایران و آزمایش موشک های بالستیک، هیچ تناقضی با معاهدات بین المللی و خصوصا برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت ندارد.

برنامه موشکی و تسلیحاتی ایران:

یکی از خطوط قرمزی که در مذاکرات هسته ای همواره مطرح بود، بحث توان دفاعی و موشکی ایران بود. گروه 5+1 بسیار تمایل داشت که از ابتدای مذاکرات هسته ای، این موضوع نیز مطرح گردد و در مورد آن نیز تصمیم گیری شود و در واقع یکی از دلایل فرسایشی شدن مذاکرات هسته ای نیز همین موضوع بود. لذا این موضوع نیز در قطعنامه های تصویبی شورای امنیت و خصوصا قطعنامه های 1737 در سال 2006 و 1929 در سال 2010، مورد توجه قرار گرفت و با ادبیات تند و الزام آور، ایران را ملزم به تعدیل و تحدید برنامه موشکی و تسلیحاتی خود کرده بود. اما از آنجا که ایران همواره به نحوه و چگونگی فرآیند تصویب قطعنامه های مذکور، اعتراض داشت و آنها را به رسمیت نمی شناخت، هیچ الزام و تعهدی به آنان نداشت.

قطعنامه 1929 (2006):

قطعنامه 1929 یکی از شدیدترین قطعنامه هایی بود که در ژوئن سال 2010 توسط شورای امنیت علیه برنامه های هسته ای و موشکی ایران تصویب گردید. در بند 9 این قطعنامه ایران را ملزم نموده اند که هیچگونه فعالیت مرتبط با موشک های بالستیک نداشته باشد. این قطعنامه زیر فصل هفتم منشور ملل متحد تصویب گردید و الزامات حقوقی مشخصی دارد و مشمول مواد 41 و 42 منشور ملل متحد بود و بصورت یکطرفه الزاماتی را به ایران تحمیل نموده بود. در این قطعنامه نوعی ائتلاف بین المللی علیه ایران و برنامه های موشکی بالستیک، تشکیل شده بود و از همه دولت ها و کشورهای عضو ملل متحد خواسته شده بود که از ورود تجهیزات و فناوریهای مرتبط با برنامه موشکی بالستیک ایران، ممانعت نمایند.

تفسیری که از این قطعنامه صورت می گرفت، می توانست پیامدهای نظامی و امنیتی نیز داشته باشد. بعبارتی دیگر به نوعی مجوز اقدام نظامی علیه فعالیت های موشکی ایران مرتبط با موشک های بالستیک با قابلیت حمل کلاهک هسته ای، نیز داده شده بود.

این قطعنامه و قطعنامه های مشابه قبلی،همواره مورد اعتراض جمهوری اسلامی ایران بود و هیچگاه از سوی ایران رسمیت نیافت و لازم الرعایه نبود. ایران معتقد بود که این قطعنامه ها از مجاری قانونی تصویب نشده اند و موضوع هسته ای ایران یک موضوع فنی و حقوقی می باشد و می بایست در آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد رسیدگی قرار گیرد و ارجاع پرونده ایران از آژانس به شورای امنیت که توسط شورای حکام صورت گرفت، یک اقدام کاملا سیاسی با فشار آمریکا و غرب بوده است و از سوی ایران قابل پذیرش نمی باشد.

قطعنامه 2231:

پس از پایان مذاکرات هسته ای ایران و 5+1 و دستیابی به توافق جامع هسته ای، قطعنامه 2231 شورای امنیت در سال 2015 تصویب گردید تا توافق هسته ای وارد فاز اجرایی گردد و به نوعی کلیه قطعنامه های قبلی تصویبی علیه برنامه هسته ای ایران از جمله 1929، 1737، ، 1696،1836،1803و ... را ملغی کند. در ضمیمه این قطعنامه جدا از مباحث هسته ای، به برنامه موشکی نیز توجهی شده بود. با وجود قطعنامه 2231، دیگر هیچ استنادی به قطعنامه های قبلی و علی الخصوص قطعنامه 1929، قابل قبول نمی باشد و وجاهت حقوقی و قانونی ندارد.

طبق بند 3 ضمیمه B قطعنامه 2231 شورای امنیت، از ایران خواسته شده است تا بمدت 8 سال از روز توافق، هیچ فعالیت مرتبطی با موشک های بالستیک طراحی شده برای حمل سلاح های هسته ای، شامل پرتاب صورت ندهد.

در بند 5 نیز محدودیتی 5 ساله برای تسلیحات متعارف تعیین شده است. البته در هر دو مورد تحریم موشک های بالستیک و تحریم تسلیحاتی، فعالیت های دفاعی و نظامی ایران به رسمیت شناخته شده است و این محدودیت فقط نظارت سازمان ملل و شورای امنیت بر آن می باشد و از کشورها خواسته شده است با نظارت و تایید سازمان ملل و شورای امنیت، با ایران همکاری دفاعی و نظامی در حوزه های تسلیحاتی و موشکی متعارف داشته باشند و این مجوز به آنان داده شده است.

اعتراض آمریکا و غرب به آزمایش موشکی بالستیک ایران:

در اسفندماه سال 94 و در رزمایش ولایت، جمهوری اسلامی ایران دو آزمایش موشکی بالستیک خود را با بردهای 1700 و 2000 کیلومتر رسانه ای کرد که با اعتراض آمریکا و غرب روبرو شد. آمریکا و کشورهای آلمان، فرانسه و انگلیس طی نامه ای که به رومن اویارزون، نماینده اسپانیا در سازمان ملل و همچنین بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل، ارائه دادند، مدعی شدند که ایران قطعنامه 2231 شورای امنیت را نقض کرده است و موشکهایی تست نموده است که قابلیت حمل کلاهک هسته ای دارد. لذا خواستار رسیدگی شورای امنیت به این موضوع شدند.

اما این ادعا بالواقع چیزی جز هیاهوی سیاسی نمی باشد. آمریکا و غرب می دانند که آزمایش موشکی ایران هیچ تضادی با قطعنامه 2231 ندارد و باعث نقض آن نخواهد شد. بلکه با یک تفسیر عینی( کلمه به کلمه) از قطعنامه مذکور، می توان به مجوز آن نیز دست یافت. حتی آمریکایی ها نیز عینا اعلام نکرده اند که آزمایش موشکی ایران ناقض قطعنامه 2231 می باشد. بلکه معاون سخنگوی وزارت امور خارجه این کشور( مارک تونر) اعلام نموده است "که شواهدی قوی دال بر نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت با آزمایش موشکی اخیر ایران داریم."(www.irannuc.ir)

قطعنامه 2231 با هدف ملغی نمودن قطعنامه های قبلی علیه برنامه هسته ای صلح آمیز ایران، تصویب گردیده است و تفسیر غایی قطعنامه مذکور، موید این موضوع می باشد. لذا در حوزه برنامه موشکی ایران، هیچ الزام حقوقی نمی تواند داشته باشد و فقط در حد یک درخواست، از ایران خواسته شده است که در مدت 8 سال از تست موشک های بالستیک با قابلیت حمل سلاح هسته ای، خودداری نماید.

از سویی دیگر آوردن موضوع موشکی از متن به ضمیمه قطعنامه 2231، خود موید این مهم می باشد که هدف اصلی مبحث هسته ای ایران بوده است و موضوع موشکی صرفا یک درخواست جانبی بوده است.

از سویی دیگر در ماده مذکور از کلمه "طراحی شده جهت کلاهک هسته ای"، استفاده گردیده است. با یک تفسیر ذهنی به این برداشت می رسیم که مجوز طراحی و تست موشک های بالستیک به ایران داده شده است. اما درخواست آنان این بوده است که از توسعه موشک های بالستیک با طراحی بکارگیری کلاهک های هسته ای به مدت 8 سال، خودداری گردد.

نکته قابل توجه در این کارزار سیاسی اخیر این است که آمریکا و غرب با اطمینان اعلام می نمایند که مسیر دستیابی ایران به تسلیحات هسته ای بصورت کامل مسدود شده است و با راستی آزمایی هایی که با بهره گیری از سخت ترین سازوکارهای نظارتی توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی صورت می گیرد و با وجود پروتوکل الحاقی، دیگر مسیری برای تولید و بکارگیری تسلیحات هسته ای توسط ایران وجود ندارد، پس چگونه توان موشکی ایران را زیر سوال می برند و اعلام می نمایند که موشک های بالستیک ایران قابلیت حمل سلاح هسته ای دارند، وقتی که هیچ سلاح هسته ای وجود ندارد و هیچ راهی برای دستیابی به آن نیز مقدور نمی باشد؟!

جمهوری اسلامی ایران همواره در تحولات و معادلات بین المللی، پایبندی خود را به اصول حقوقی بین المللی به اثبات رسانده است. در واقع پایبندی ایران به اصل حسن نیت (ماده 26 معاهده 1969 وین)، عامل اصلی به فرجام رسیدن برجام بوده است. گزارشات راستی آزمایی آژانس بین المللی انرژی اتمی، پذیرش شدیدترین نظام های پادمانی نظارتی و اجرای اختیاری پروتوکل الحاقی، موید واقعی پایبندی ایران به اصل بین المللی حسن نیت در موضوع هسته ای بوده است. لذا نگرانیهای آمریکا و غرب در این موضوع و موضوعات مرتبط(موشکی)، کاملا بی اساس و نوعی فضاسازی جدید سیاسی علیه ایران و توان دفاعی می باشد. 

این واقعیت، افکار جامعه جهانی را به این سمت سوق می دهد که آمریکا و غرب به دنبال تعدیل و تحدید توان موشکی ایران می باشند و می خواهند با بهره گیری از سناریوی قبلی تحریم و فشار، ایران را به پای میز مذاکره با موضوع برنامه موشکی بکشانند و برجامی دیگر را اجرایی نمایند.

پیامدهای احتمالی سناریوی مذکور بر اصل برجام:

اگر آمریکا و غرب به دنبال تحدید و تعدیل توان متعارف دفاعی و موشکی ایران باشند و به بهانه های مختلف به دنبال ایجاد و شکل گیری فضای سیاسی جدیدی علیه  ایران در نظام بین الملل باشند، ایران می تواند ادعای نقض قطعنامه 2231 از سوی آنها را داشته باشد و متعاقبا اصل برجام و توافق هسته ای را زیر سوال ببرد.

در واقع قطعنامه 2231 موید اصل توافق هسته ای می باشد و در راستای اجرایی نمودن برجام، تصویب گردیده است. قطعنامه ای که پس از راستی آزمایی آژانس و انجام تعهدات ابتدایی ایران، تصویب گردید. لذا به نفع آمریکا و غرب نخواهد بود که به بهانه موضوع جانبی و حاشیه ای موشکی، اصل برجام و توافق جامع هسته ای را مخدوش نمایند.

آزموده را آزمودن خطاست!

مذاکرات هسته ای ایران و غرب حدود 13 سال طول کشید. آمریکا و غرب به انواع قشار و تحریم در حوزه های مختلف سیاسی، اقتصادی و نظامی روی آوردند و بعبارتی همه گزینه های احتمالی را روی میز داشتند. اما هیچگاه نتوانستند با ابزار فشار و تحریم به مقاصد و اهداف مورد نظر دست یابند.

اگر ایران در موضوع هسته ای پای میز مذاکره آمد، بخاطر اثبات حقانیت صلح آمیز بودن برنامه هسته ای خود و خنثی سازی سناریوهای سیاسی آمریکا و ائتلاف غربی- عربی او در نزد افکار بین المللی بود و با اتخاذ دیپلماسی هوشمند، صلح آمیز بودن برنامه هسته ای خود را به جهانیان ثابت کرد.

اما در حوزه امنیت و توان دفاعی و موشکی خود هیچگونه اغماضی را نمی پذیرد و هیچ مذاکره ای را در این حوزه به رسمیت نمی شناسد. امروزه ارتقای توان دفاعی متعارف بر اساس اسناد و معاهدات بین المللی، حق همه کشورهاست. کما اینکه اقتصاد کشورهای آمریکایی و غربی به صنایع دفاعی آنان و فروش تسلیحات متعارف و نامتعارف به کشورهای هم پیمان می باشد.

آمریکا و غرب به دنبال تضعیف توان دفاعی ایران و توازن قوا در منطقه غرب آسیا به نفع کشورهای هم پیمان می باشد. آمریکا و غرب، حیات و امنیت رژیم غاصب صهیونیستی را در خطر می بیننند و از این منظر به توان دفاعی و موشکی ایران می نگرند.

از اینرو به دنبال مذاکره بر روی برنامه موشکی و دفاعی ایران می باشند تا با بهره گیری از مسیر همواره شده برجام 1 و ابزار نفوذ احتمالی، برجام 2 را با موضوع موشکی، رقم بزنند. سناریویی که با همراهی عمال داخلی و اپوزیسیون خارجی قصد شکل گیری آن را دارند. اما این موضوع هرگز محقق نخواهد شد و برنامه موشکی ایران جنبه دفاعی و بازدارندگی دارد و تهدیدی برای هیچ کشور منطقه ای و بین المللی دوست نخواهد بود.

نتیجه:

آزمایش موشکی بالستیک ایران با هدف ارتقای توان دفاعی متعارف بوده است و نه ناقض برجام و نه ناقض قطعنامه 2231 شورای امنیت می باشد. زیرا برجام یک توافق صرفا هسته ای می باشد و قطعنامه 2231 نیز مجوز اجرایی شدن آن از سوی شورای امنیت و ملغی نمودن قطعنامه های هسته ای قبلی بوده است و ربطی به فعالیت های دفاعی و موشکی متعارف ایران ندارد. اگر چه در ضمیمه قطعنامه 2231 به موضوع موشک های بالستیک طراحی شده برای کلاهک های هسته ای اشاره ای گردیده است و از ایران نیز درخواست شده است که بمدت 8 سال از فعالیت مرتبط با این حوزه خودداری نماید، هیچگونه الزام حقوقی و قانونی ایجاد نمی نماید و توان دفاعی و موشکی ایران را تحت الشعاع قرار نخواهد داد.

لذا ادعای واهی آمریکا و غرب با موضوع نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت از سوی ایران با آزمایش موشکی اخیر، هیاهوی سیاسی بیش نیست و طرح این موضوع در شورای امنیت سازمان ملل نیز به نتیجه ای نرسید. در واقع استمرار چنین ادعاهایی از سوی آمریکا و غرب، پیامدهای فاحش بین المللی برای برجام خواهد داشت.

سناریویی که آنان در موضوع موشکی ایران طرح ریزی نموده اند، مسلما جواب سناریوی هسته ای را نخواهد داد. لذا برجام های 2و3و...7 و.. خیالی بیش نخواهد بود. البته این موضوع فعلا در اولویت آمریکایی ها نیست. زیرا آمریکایی ها می دانند که فاز جدید برجام، هزینه هایی را به اصل برجام وارد می کند و این به نفع آمریکایی ها نخواهد بود. زیرا آنان فعلا درگیر تحولات منطقه و مبارزه با داعش می باشند. مسئولین و متولیان امر می بایست با اتخاذ دیپلماسی هوشمند در حوزه های مختلف دفاعی و حقوقی، چراغ سبز به آنان نشان ندهند و همواره راهبرد نرمش قهرمانانه را در دستور کار قرار دهند.

منابع و مواخذ:

1- نگارنده، بررسی حقوقی مذاکرات هسته ای ایران و 5+1 و تعیین راهکارهای حقوقی جهت دستیابی به توافق جامع هسته ای، 1393

سایت ها:

[2].www.irannuc.ir

[3]. www.irib.ir

[4].www.irna.ir

سعید دهدشتی اردکانی- کارشناس ارشد حقوق بین الملل