راهکارهایی برای اجلاس تهران

محمدباقر خرمشاد رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌و‌گو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس با بیان اینکه اجلاس غیر متعهدها در  تهران به سه دلیل از اهمیت خاصی برخوردار است، اظهار داشت: دلیل اول ماهیت جنبش عدم تعهد و جایگاه ایران در این جنبش است، جنبش عدم تعهد در فضای جنگ سرد و جهان دو قطبی شکل گرفت و اعضای آن کشورهایی بودند که می‌خواستند به هیچ یک از دو بلوک شرق و غرب وابسته نباشند.

خرمشاد ضمن اشاره به رهبری بلوک شرق توسط اتحاد جماهیر شوروی و رهبری بلوک غرب به وسیله ایالات متحده آمریکا گفت: اعضای جنبش غیر متعهدها یک راه وسط و میانه‌ای را در جهان جنگ سرد مطرح کردند.

وی با اشاره به شعار فراگیر «نه شرقی نه غربی جمهوری اسلامی» در زمان انقلاب اسلامی، تصریح کرد: نه شرقی، نه غربی، همان مسیر جنبش عدم تعهد است اما اعلام این مسئله به صورت ملی و در سطحی فراگیر در ایران، یعنی هم نه به تفکر سوسیالیستی، مارکسیستی و کمونیستی شرق و هم نه تفکر لیبرال کاپیتالیستی غرب، راهی که ایران مطرح کرد یک مدل جدید در غالب کشورهای اسلامی و جهان اسلام به نام جمهوری اسلامی بود؛ یعنی یک مدل حکومتی جدیدی که پادشاهی نبوده و جمهوری است ولی از جنس جمهوری‌های غربی و شرقی نبوده و جمهوری اسلامی است.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با بیان اینکه ایران با توجه به جنس انقلابش و شعار مبنایی‌اش و تفسیری که از آن ارائه شد، یک تجسم و تجسد غیر متعهد در فضای آن روزگار بود، تصریح کرد: سه‌ماه پس از پیروزی انقلاب، دولت موقت جمهوری اسلامی با صدور بیانیه‌ای خروج ایران را از پیمان سنتو اعلام کرد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: پیمان سنتو (CENTO) سومین و آخرین پیمان از مجموعه پیمان‌های نظامی بود که آمریکا از غرب تا شرق جهان برای مقابله با شرق ایجاد کرده بود؛ پیمان اولی که شکل گرفت ناتو(NATO) بود که تا ترکیه را شامل می‌شد. پیمان دوم سیتو(SEATO) بود که از جنوب شرق آسیا تا پاکستان را شامل می‌شد.

خرمشاد با اشاره به حفره موجود بین دو پیمان فوق و همچنین مرز مشترک و گسترده ایران با اتحاد جماهیر شوروی، اظهار داشت: آمریکایی‌ها‌ برای اینکه این دو پیمان را به هم وصل کنند، یک پیمان مرکزی به نام سنتو ایجاد کرد، مرکز این پیمان ایران بود و از سمت راست پاکستان در آن عضو بود تا سنتو به سیتو متصل شود و از سمت چپ ترکیه بود که سنتو را به ناتو وصل می‌کرد.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با بیان اینکه حلقه پیمان‌های نظامی غرب علیه شرق با پیمان سنتو تکمیل شد، تصریح کرد: به دلیل ماهیت نه شرقی نه غربی و استقلال طلبانه انقلاب اسلامی، از اولین اقدامات ایران پس از انقلاب، اعلام استقلال و خروج از سنتو بود و بیانیه‌ای برای این امر صادر شد که طی آن جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد با توجه به اینکه ایران طرفدار موضع غیر متعهدانه واقعی در عرصه بین‌الملل است از پیمان سنتو خارج می‌شود.

وی افزود: با خروج ایران و از هم پا شیدن سنتو و با توجه به تضعیف سیتو از قبل، این حلقه به طور کامل از هم پاشید و فقط ناتو باقی ماند که هنوز هم به حیاتش ادامه می‌دهد.

خرمشاد با بیان اینکه اعلام شعار نه شرقی نه غربی و برائت ایران از هر دو بلوک شرق و غرب در عرصه سیاست معنای دیگری نیز با خود به همراه داشت، تصریح کرد: با وقوع انقلاب اسلامی ایران، خون تازه‌ای در رگ‌های جنبش عدم تعهد جاری شد و این فضا با 33 سال مقاومت جمهوری اسلامی ایران به گونه‌ای پیش رفت که به جرات می‌توان گفت امروز غیرمتعهدتر از ایران، چه در دوران جنگ سرد تا فروپاشی شوروی در سال 1990 و چه در فضای بعد از آن وجود نداشته است، در نتیجه ایران دارای جایگاه ممتازی در جنبش عدم تعهد است.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ادامه داد: نکته دیگری که اهمیت جنبش عدم تعهد را در این دوران افزایش می‌دهد این است که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و در نتیجه آن فروپاشی نظام دوقطبی جهان، جهان به یک دوران گذار از نظم دو قطبی به نظم جدید وارد شد و بلافاصله ‌دو ایده به صورت قوی برای نظم جدید مطرح شد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: یک نظم، نظام تک قطبی بود زیرا ایالات متحده که خود را پیروز عرصه جنگ سرد با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی می‌داند، می‌خواست جهان به صورت تک قطبی و با محوریت او اداره شود.

وی با اشاره به ایده جهان چند قطبی، تصریح کرد: قدرت‌های نوظهور، قدرت‌های منطقه‌ای و قدرت‌های بزرگ قدیمی طرفدار این ایده بودند، قدرت‌های نوظهوری مثل چین و قدرت‌های بزرگ سابقی مثل روسیه و قدرت‌های منطقه‌ای مثل برزیل، هند و جمهوری اسلامی کشورهایی بودند که طرفدار جهان چند قطبی بودند.

خرمشاد ادامه داد: جنبش غیر متعهد نیز با توجه به اینکه می‌خواست تعهدی به هیج جا نداشته باشد در فصل جدید هم اتوماتیک و خودکار طرفدار جهان چند قطبی بود، چون نمی‌خواست تعهدی به یک قطب به رهبری ایالات متحده آمریکا داشته باشد، در نتیجه ایده جهان تک قطبی در درونش پرورده شد.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ضمن اشاره به نقش مهم جمهوری اسلامی ایران در این دوره، تصریح کرد: پرونده فعالیت‌های مسالمت آ‌میز هسته‌ای ایران کاملا در قالب ان‌پی‌تی است اما ما مشاهده می‌کنیم که جهان تک قطب و طرفداران جهان تک ‌قطب به رهبری ایالات متحده آمریکا فشار فوق‌العاده‌ای برای متوقف کردن آن وارد می‌کنند و یکی از کانون‌هایی که در اصلی‌ترین و حساس‌ترین شرایط به دفاع از جمهوری اسلامی ایران و موضوع آن می‌پردازد جنبش عدم تعهد است؛ یعنی جنبش عدم تعهد کاملا در پرونده‌های حساس نشان می‌دهد که طرفدار جهان تک قطبی نبوده و طرفدار جهان چند قطبی است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه در طول بیش از 20 سالی که از فروپاشی شوروی گذشته و جهان با تحولات جدید وارد فضای جدیدی شده است، اظهار داشت: ما شاهدیم که اهمیت جنبش غیرمتعهد نه تنها کم نشده بلکه افزایش هم یافته است؛ اهمیت جمهوری اسلامی ایران در این جنبش هم روز به روز زیاد شده مثل دوران جنگ سرد که ایران هم در مقابل شرق و هم در مقابل غرب و فشارهای آنها مقاومت می‌کرد، اکنون هم در خط مقدم مقاومت در مقابل جهان تک قطبی و فشار جهان تک قطبی به رهبری ایالات متحده آمریکا است.

خرمشاد با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران در نبرد هسته‌ای شدن خودش وارد مرحله حساسی شده است، تصریح کرد: غرب تلاش کرده جمهوری اسلامی را به هر طریق ممکن منزوی کند و در واقع اعلام کند که ایران منزوی شده و کشورهای جهان با مسئله هسته‌ای مخالف هستند و در این مسیر آنجا که توانسته است پرونده را به شورای امنیت ملی برده و علیه ایران مصوبه گرفته و آنجا که آنها مصوب نکرده‌اند، آمریکا و هم‌پیمانان اروپایی‌اش خودشان علیه ایران تصمیماتی را مصوب کردند و اگر جایی اروپایی‌ها هم پا عقب کشیدند خودش تصویب و اعمال کرده است.

وی با اشاره به شرایط فوق اظهار داشت: در این شرایط آمدن اعضای جنبش غیر متعهد به تهران که حدود دو سوم کشورهای جهان را شامل می‌شوند یعنی باطل کردن سحری که غرب به رهبری ایالات متحده آمریکا چندین سال برای آن زحمت کشیده است؛ این یعنی این که دو سوم کشورهای دنیا نه تنها مخالف با این مسئله نیستند بلکه در ایران حضور پیدا می‌کنند و به گفتگو و مذاکره می‌پردازند به این سه جهت آنچه که در ایران اتفاق می‌افتد پدیده بسیار مهمی است.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با بیان اینکه جمهوری اسلامی باید بتواند از فرصت تهران و از فرصت سه ساله بعدی برای پیشبرد و تحرک جنبش غیرمتعهدها در مسیری مطلوب استفاده کند، تصریح کرد: این مسیر عبارت است از تلاش برای طراحی جدی یک جهان چند قطبی یعنی بایستی جمهوری اسلامی ایران بتواند از تمام ظرفیت نخبگی‌اش برای این امر استفاده کند زیرا که غرب تلاش می‌کند جهان را تک قطبی کند.

خرمشاد با اشاره به سوءاستفاده غرب از حوادث اخیر جهان در جهت تحقق هدف خویش تصریح کرد: مثلا در ماجرای سوریه، غرب تلاش کرد از وتوهایی که روسیه به کار برده استفاده کند تا فضا سازی رسانه‌ای به گونه‌ای وانمود کند که روسیه و چین عناصر نامطلوب در عرصه جهانی هستند و این دو کشور را از شورای امنیت خارج و حق وتو را از آنها سلب کند. زمزمه این کار الان شروع شده است و این یعنی تیر خلاص زدن به ساختارهای نظام دو قطبی و تلاش برای تشکیل ساختار جدیدی متناسب با جهان تک قطبی که خود دنبال آن‌ است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه در فضای کنونی جمهوری اسلامی ایران با توجه به سابقه‌ای که دارد باید با طراحی‌های جدید و جدی برای یک جهان چند قطبی و ساختارهای جهان چند قطبی و ارائه آن، زمینه حرکت جنبش عدم تعهد در این مسیر طی سه سال آینده را فراهم کند، تصریح کرد: جهان به شدت و با سرعت در حال گذار است و جمهوری اسلامی ایران در درون جنبش عدم تعهد دائم به دنبال تشکیل یک بلوک اسلامی مستقل و توانمند است.

وی افزود: از مهمترین کارهایی که جمهوری اسلامی می‌تواند در طول ریاست 3 ساله‌اش بر جنبش عدم تعهد انجام دهد طراحی یک نظام چند قطبی و ساختارهایی برای آن نظام چند قطبی و ارائه آن به جنبش عدم تعهد و بحث در مورد آن و مصوب کردن آن است. 

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در پایان گفت: در فضایی فعلی می‌توان با ایجاد یک همدلی بین اعضای جنبش عدم‌تعهد، شکست تحریم‌ها و یا حداقل دور زدن طبیعی سقف تحریم‌ها را برای جمهوری اسلامی ایران رقم زد.