مراسم آتش کنان در ماسال و تالش

به گزارش  هم اندیشی ، استقبال از ماه مبارک رمضان در آخر ماه شعبان در گیلان «پیشاشو» نامیده می شود.
نظافت و خانه تکانی، خرید لوازم چایخوری و سفید کردن ظروف مسی آشپز خانه، تهیه مایحتاج ماه مبارک رمضان و مراسم آشتی کنان، آداب استقبال از ماه میهمانی خدا در گیلان بوده است.
در گذشته‌های نه چندان دور و زمان حاضر نیز دو هفته پیش از فرا رسیدن ماه ضیافت الهی، گیلان به زدودن آلودگی ازچهره خانه و محله خویش می پرداختند تا بتوانند دراین ماه مبارک با فراغت و آسودگی خیال به انجام تکالیف دینی بپردازند.
نظافت و خانه تکانی به شکل های مختلف، از تمیز کردن و شستشوی اسباب خانه و اندوده کردن کف اتاق ها و دیوارها به «دوغاب گِل رس» و «پوسته برنج» از رسوماتی بود که در گذشته مردم روستاهای گیلان برای استقبال از ماه مبارک رمضان انجام ی دادند.
پاکیزگی، تنها به محیط خانه محدود نمی‌شد و پیر و جوان در نظافت اماکن عمومی محله خود نیز مشارکت کرده و مساجد، حرم امامزادگان و تکایا را نیز برای برگزاری مراسم گوناگون ماه مبارک رمضان آماده می کردند.
آئین رمضان در رشت
مردم مناطق مختلف گیلان به ویژه شهر رشت به سفید کردن ظروف مسی که بیش از امروز، در پخت و پز از آن استفاده می‌شد و تهیه لوازم چایخوری مانند قوری، استکان، نعلبکی و سینی کوچک مخصوص چای خوری اهمیت خاصی می‌دادند و هر خانواده رشتی خود را موظف به خرید آنها می دانست.
در گذشته تهیه مایحتاج ماه رمضان از جمله خرید برنج، نخود، لوبیا، عدس، ماش و لپه با جدیت انجام می شد زیرا در این ماه، کسب و کار تقریبا متوقف می شد و مردم بیشتر به عبادت می پرداختند.

آداب مراسم آتش کنان در ماه مبارک رمضان در ماسال و تالش
مراسم آشتی کنان که یکی دیگر از آداب استقبال ماه مبارک رمضان در گیلان بود و اگرچه هنوز هم این رسم در برخی نقاط گیلان از جمله ماسال و تالش به چشم می خورد ولی درگذشته این آیین تقریبا در همه شهرها و روستاها وجود داشت و تشریفات آن بسیارساده بود.

مراسم آشتی کنان به این نحو است که اگر دو نفر از یکدیگر ناراحتی و کدورتی داشتند یک ریش سفید و بزرگتر با پا درمیانی، در مراسم ساده ای که درخانه خود برپا می‌داشت آن دو را بدون اطلاع یکدیگر دعوت می کرد و پس از نصیحت کردن، آنها را باهم آشتی می داد.

آئین های تشخیص و اعلام وقت سحر در مناطق مختلف گیلان
بعضی از این روش‌ها امروزه نیز متداول و برخی منسوخ شده اند و ازجمله این روش ها، بانگ خروس، بوده و معمولا خروس در شب سه نوبت می خواند و مردم در سال های گذشته با شنیدن نخستین بانگ خروس از جا برمی خاستند وغذایشان را آماده می کردند و سحری شان را می خوردند و زمانی که خروس ها دسته جمعی آواز سرمی دادند (آواز پایانی خروس) از غذا خوردن دست می کشیدند.
بعضی ازکوه نشینان گیلان با ستاره میزان یا «ششه» که مجموعه شش ستاره است، زمان بیداری سحر را تشخیص می دادند، به این معنا که زمان طلوع این ستارگان درشرق آسمان، زمان بیداری وخوردن سحری وناپدید شدن این ستارگان، بیانگرفرا رسیدن سحرو دست کشیدن ازغذا خوردن بود.
دربسیاری از مناطق گیلان در ماه رمضان هم چنین همسایه ها قرارمی گذاشتند که هرکس سحر زودتر بیدار شد، همسایه های دیوار به دیوار را با کوبیدن مشت به دیواربیدارکند و اگر خانه همسایه ای جدا مانده بود یکی ازهمسایگان،آن قدر به درب خانه اش می کوبید تا صدای صاحب خانه را بشنود و مطمئن شود که او هم برای خوردن سحری بیدار شده است.
طبق (سینی چوبی بزرگ) غذای ماه رمضان در رضوانشهر و لاهیجان
در مناطق مختلف گیلان هر خانواده‌ای با توجه به توانایی مالی خود علاوه بر این که در طول ماه رمضان در خانه اش از روزه داران پذیرایی و برای آنها سفره افطاری پهن می کرد، گزیده ای از آن چه را که بر سفره ی افطار خود داشت در طبقی بزرگ که در گیلان به آن «مجمعه» گویند می نهاد و برای عبادت کنندگان و معتکفان در مساجد می فرستاد.
این رسم هنوز در مناطقی از رضوانشهر و پاشاکی لاهیجان وجود دارد و انجام این رسم، نشات گرفته از این روحیه اعتقادی است که اگر افطاری بدهند برکت و روزی خانواده زیاد خواهد شد و در ثواب روزه خورندگان شرکت خواهند داشت.
البته گیلانیان علاوه بر فرستادن افطاری به مساجد، این عمل را هنگام سحر و برای تامین غذای سحری مبلغان دینی که در ماه رمضان در مساجد مستقر بودندهم انجام می دادند.
از دیگر آیین‌های جالب توجه مردم استان گیلان فرستادن افطاری توسط داماد به خانه عروس است، مطابق این سنت دیرینه در ماه رمضان جوان دارای نامزد، باید افطاری نامزدش را به خانه پدرعروس بفرستد.
این افطاری شامل نان محلی، خرما، فرنی، حلوای ترک (کاچی)، سبزی، پنیروانواع میوه ی فصل بوده است.
خانواده عروس از این افطاری برای آشنایان و نزدیکان خود می فرستادند و آنان نیز در پاسخ، هدایایی که بیش تر،وسایل خانه بوده است به خانواده ی عروس می دادند که جزو جهیزیه ی عروس محسوب می شد.
دوختن کیسه برکت و پیراهن سلامت؛ یکی دیگر از آیین های ویژه رمضان در گیلان که بود زنان روزه ‌دار در آخرین جمعه ماه مبارک رمضان هنگام رفتن به مسجد و اقامه نماز ظهر به‌همراه خود پارچه، نخ و سوزن می‌بردند و در میانه ی دو نماز ظهر و عصر با استفاده از این وسیله‌ها به کار دوختن یک یا چند کیسه برکت و یک پیراهن سلامت مشغول می‌شدند.
آش دوغ ماه رمضان در آستارا
آستارائی ها پس از صرف غذا در هنگام سحر دعا و قرآن می‌خوانند و بر این باورند که در این ماه غذاها باید ساده و مختصر باشد و اکثرا از خرما و کشمش استفاده می کردند.
در هنگام سحری همسایه ها همدیگر را جهت سحری بیدار می کردند و اگر چراغی در خانه ای در هنگام سحری روشن نبود هماسیه نزدیک وی او را برای سحری بیدار می کرد.
در ماه رمضان شخص متدینی به نام رمضان که خدام مسجد بود از مناره مسجد به مردم می گفت که از خواب غفلت بیدار شوید و مردم نیز جهت صرف سحری و اقامه نماز صبح از خواب بیدار می شدند.
مردم آستارا قبل از غذا با آب داغ افطار می‌کنند و معتقدند این رسم همچنان در بسیاری از خانه ها ادامه دارد.
فرنی و آبگوشت از عمده‌ترین غذاها برای افطار در آستارا است و شیر برنج و کوفته و آش دوغ محلی نیز از دیگر غذاهای استفاده شده در زمان افطاراست که این سنت نیز همچنان در برخی از خانه ها دیده می شود.
بسیاری از آداب و سنن مردم از قدیم‌الایام در این منطقه انجام می‌شده اما امروزه کم کم به دست فراموشی سپرده شده و زیاد به آن توجه نمی‌کنند.

مراسم پختن شیرینی در تالش و روستاهای شرق گیلان رودسر، آستانه، لاهیجان
اغلب در روستاهای شرق گیلان مرسوم بود مردان جوانی که دارای نامزد بودند از پدر و مادر عروس اجازه می گرفتند که در روز عید، با نامزدشان به گردش بروند.
عروس هم از چند تن از دوستان خود دعوت می کرد تا در این گردش عیدانه با وی همراه شوند.
این جمع در صبح روز عید فطر ابتدا به زیارت نزدیک ترین بقعه روستایشان رفته و بعد از آن به بازار محلی می رفتند و ناهار و عصرانه شان را در خارج از خانه صرف می کردند.
بهترین مراسم عید فطر در منطقه تالش برگزار می شد و مردم این دیار، با پختن انواع شیرینی، مانند نوروز به دیدار هم و زیارت اهل قبور و بقاع متبرکه می رفتند و خیرات می کردند.
دوختن کیسه برکت در بین مردم فومن در ماه رمضان
آدابی چون خانه تکانی و نظافت منزل و مساجد، خریدن برخی ظروف جدید و افطاری دادن این روزها هم کم وبیش انجام می شود، اما آدابی چون دوختن کیسه برکت، لباس سلامت و بیدار شدن برای هنگام سحر با استفاده از ستارگان در روستاهای فومن رواج داشت.
جار زدن بعضی ها در کوچه و بازار برای بیدار کردن مردم، برای خوردن سحری و تنظیم ساعت بیداری به دفعات خروس خوان، از دیگر رسومات مردم فومن بود.
سفید کردن ظروف مسی، آشتی کنان، تنظیم وقت سحر با بانگ خروس و ستارگان، دوختن کیسه برکت، لباس سلامت و روسری بخت گشایی از ۵ رسم اصلی مردم فومن در ماه رمضان بوده است.
افطاری دادن با «مجمعه» آداب مردم سیاهکل در ماه رمضان
آیین‌های ویژه‌ای در ماه مبارک رمضان در سیاهکل رواج دارد که شامل : شستن، تمیز کردن، نو خریدن و تعمیر کردن در آستانه ماه ضیافت الهی از دیرباز در گیلان مرسوم بوده است.
شیوه افطاری دادن به مساجد که پیش از این با مجمعه صورت می گرفت، این روزها هم در برخی مناطق روستایی انجام می شود اما در بسیاری مناطق،شکل افطار دهی تغییر کرده است.
مثلا امروزه اهالی یک محل، با مشارکت یکدیگر و در شب یا شب هایی از ماه مبارک رمضان در مسجد غذا می پزند و با پهن کردن سفره افطاری در خانه خدا از روزه داران پذیرایی می کنند.

شب زنده‌داری مردم لنگرود و آستانه‌اشرفیه و لاهیجان
از بعد افطار مردم لنگرود و آستانه اشرفیه و برخی مناطق روستایی شرق گیلان تا صبح بیدار می مانند و در خیابان‌ها می گردند و یا با رفتن به مساجد و خواندن دعا حوالی سحر به خانه‌های خود باز می گردند و اهالی را برای سحری بیدار می کنند.
چند ساعت مانده به سحر از بالای مناره های مساجد و در قدیم از خانه های بعضی از مومنین آواز مناجات بر می خیزد. و هر کس به فرا خور ذوق و حال و شور خود اشعار و آیاتی می خواند و مردم بر می خیزند و سحری می خورند.
بعد از سحری دعای سحر می خوانند واغلب برای نماز صبح به مساجد می روند و بعد از نماز صبح به خانه بر می گردند و تا حدود ساعت ۱۰ صبح می خوابند.
بعد مردها به دنبال کار روزانه می روند و زن های محله در خانه جمع می شوند و قرآن خوانی می کنند و پس از انجام فرایض نماز ظهر و عصر که هر دو را بدون وقفه و پشت سر هم می خوانند و برای نماز مغرب و عشا به مسجد رفته و نماز می خوانند و بعد افطار می کنند و روزه داران معمولاً چند برابر شام عادی از انواع غذاهای لذیذ و متنوع می خورند.
بعد از افطار بچه های کوچک و عده ای از زنان و مردان می خوابند گروهی به حمام می روند ولی بیشتر مردان به خیابان ها می آیند ودر چایخانه ها، یا جلو مغازه دوستان و آشنایان می نشینند و گروهی قدم می زنند.آلبالو، اخته، آلو، انجیر خیس کرده به مقدار زیاد عرضه و خورده می شود.
تقریبا کمتر کسی است که بعد از افطار به خیابان و بازار بیاید و انجیر و آلبالوی خیس کرده نخورد و نیم ساعت بعد از افطار بچه های میان سال زولبیا و بامیا رشته خشکار تو پر و تو خالی را در سینی می چینند و برای فروش در کوچه ها به راه می افتند و برای عرضه آنها شعر هایی می خوانند.
شب عید فطر رئیس خانواده به قدر وسع خود به تعداد افراد خانواده پول معینی را دست گردان می کند. اگر اتفاقاً مهمان هم داشته باشند فطریه آن را نیز معین می کنند و روز بعد به تهی دستان می دهند. دادن فطریه به سید حرام است ولی سادات می توانند فطریه خود را به سادات تهی دست بدهند تا گشایش در زندگی آنان پیدا شود.
شب عید فطر سحری نمی خورند و اگر بخورند غذا حتماً سبک است و روز عید فطر از بالای مناره مسجد فریاد می زنند «علی ما هدانا.......الله اکبر».
روزه داران به مسجد می روند و نماز می خوانند و فطریه را به پیش نماز می دهند.