تا 40 سال دیگر رشد جمعیت کشور منفی می‌شود

کشوری که جمعیتی سالخورده دارد، هر چند این جمعیت از نظر دانش و مهارت وضعیت خوبی داشته باشد، اما برای نیروی کار صنایع با مشکل روبرو خواهد بود. کارشناسان مسائل توسعه و پیشرفت نیز جمعیت را در کنار عوامل دیگر مانند مدیریت، فرهنگ و منابع، از بنیان های رشد و توسعه اقتصادی می دانند.

از جمله پیامدهای اقتصادی پیر شدن جمعیت و کاهش نرخ رشد جمعیت؛ کاهش جمعیت در سن کار، کاهش رشد اقتصادی، پایین آمدن نرخ پس انداز خانواده، افزایش بار مالی نسل های جوان تر، افزایش بار تکفل، افزایش تقاضای بازنشسته های فعلی و فشار بر سیستم تامین اجتماعی است.

مقام معظم رهبری نیز نسبت به کاهش آهنگ رشد جمعیت هشدار دادند و تغییر هرچه سریعتر این ساختار را لازم دانستند.

در میان سال های 1365 تا 1375 میزان رشد جمعیتی ما 3.9 درصد بود که از این میزان 5.5 درصد به شهرها و 2.3 درصد به روستاها تعلق داشت، اما آمارها نشان می دهد در میان سال های 1375 تا  1385 آهنگ رشد جمعیت در کشور بسرعت کاهش یافته و میزان رشد جمعیت کشور به 1.61 درصد رسیده است.

کاهش رشد جمعیت به این میزان هم متوقف نشد و در سال گذشته به 1.1 درصد رسید و میزان رشد جمعیت روستایی ما منفی گردید تا زنگ هشداری برای اقتصاد کشور، خصوصاً بخش کشاورزی باشد.

با این نرخ رشد جمعیت تا سال 2025 بیش از 11 درصد از جمعیت کشور بالای 60 سال خواهند بود که در سال 2050 این میزان به 26 درصد می رسد. این یعنی یک چهارم جمعیت کشور پیر شده و در واقع  یک چهارم از جمعیت کشور از چرخه فعالیت اقتصادی خارج خواهند شد.

بررسی میزان رشد جمعیت از سال 1335 تا 1385 نشان می دهد جمعیت کشور حدوداً سه برابر شده، اما نرخ رشد سالخوردگی بیش از 4.5 برابر گشته است.

یک دوره ای بود که به دلیل شرایط کشور و جنگ، میزان زاد و ولد به یکباره بالا رفت و تعداد افراد زیر 15 سال چند برابر شد؛ برای کنترل این وضعیت تصمیم به کاهش رشد جمعیت گرفته شد، اما بعد از مدتی این عامل کنترل شد، ولی کاهش نرخ رشد جمعیت کنترل نشد.

مطابق آمارها نرخ باروری کل در سال 1390در کشور به حدود 1.6 رسید که بسیار خطرناک است؛ این آمار یعنی در ازای هر پدر و مادر 1.6 فرزند به دنیا می آید؛ یعنی در ازای 200 نفر 160 نفر به دنیا می آیند که خبر از کاهش جمعیت در سال های آینده دارد.

این معضل به کشور ایران محدود نمی شود و اگر ما در این بازه به آستانه ورود به این مشکل رسیده ایم، کشور های غربی سال هاست که دچار آن هستند و از تجربه آنها باید درس گرفت. این کشورها برای مقابله با کاهش جمعیت، زوج ها را با ارائه تسهیلات ویژه، به بچه دار شدن تشویق کرده و بخشی از کاهش جمعیتشان را از طریق پذیرش مهاجر جبران می کنند.

از جمله سیاست هایی که غربی ها برای مقابله با این چالش دنبال کرده اند شامل مشوق های مالی و اقتصادی،  تدوین قانون حمایت از خانواده و قرار دادن آن در راس برنامه های دولت، سازگار کردن مشارکت زنان در بازار کار با فرزنددار شدن از طریق مرخصی زایمان به مدت مناسب با حقوق «فراهم آوردن امکانات نگهداری کودکان در مهد کودک ها»، تشویق تولد فرزند دوم و سوم، تشویق تساوی مسئولیت ها برای زن و مرد هم به عنوان کارمند و هم به عنوان ارائه دهنده مراقبت برای کودک، مرخصی آموزشی با حقوق، وام های بدون بهره به زوج های تازه ازدواج کرده، افزایش پاداش های مادی به تولدها، افزایش مزایای پرداختی ماهانه خانواده، بهبود مراقبت از کودکان، افزایش سرمایه انسانی با تشویق مردم برای کار کردن برای سال های طولانی تر، برنامه تخفیف ساعت های کار و مزایای مربوط به آن و برنامه حمایت از مراقبت کودکان در مراکز غیردولتی می شود.

 اخیراً در پژوهشی ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻟﮕﻮﻫﺎی رﺷﺪ ﻛﻼﺳﻴﻜﻲ، ﻛﻴﻨﺰی، ﻧﺌﻮﻛﻼﺳﻴﻜﻲ، اﻟﮕﻮی رﺷﺪ ﺑﻬﻴﻨـﻪ و اﻟﮕﻮﻫﺎی رﺷﺪ درون زا اﺛﺮات رﺷﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺮ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺮرﺳﻲ شد.

در ﭼﺎرﭼﻮب اﻟﮕﻮی رﺷﺪ ﺑﻬﻴﻨﻪ، ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺑﺮ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻲﮔﺬارد، از ﻳﻚ ﺳﻮ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻓﺮم ﻣﻌﺎدﻟﻪ، اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎیه ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺤﺪودﻛﻨﻨـﺪه دارد و از ﺳﻮی دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺣﻀﻮر در ﺗﺎﺑﻊ رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﻓﺮاﻳﻨـﺪ رﺷـﺪ اﻗﺘﺼـﺎدی را ﺗﺴﺮﻳﻊ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ.

ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧـﺮخ بهینه ای ﺑـﺮای رﺷـﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﻪ ازای آن، در ﻛﻨﺎر ﺑﻴﺸـﻴﻨﻪ ﺷـﺪن رﻓـﺎه اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ، ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺳﺮاﻧﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ، ﻣﺤﺼﻮل و ﻣﺼﺮف، ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ ﻣﻲﺷﻮﺪ.

ﺑﺮرﺳـﻲ ها ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲ دﻫﺪ، ﭼﻨﺎنﭼﻪ در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﺎل ﻫﺎی 86-50 ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻛﺸـﻮر رﺷـﺪ ﻧﻤـﻲ ﻛـﺮد، ﺳـﻄﻮح  واﻗﻌﻲ ﻣﺼﺮف ﺳﺮاﻧﻪ، ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺳﺮاﻧﻪ، ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺮاﻧﻪ و ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻠﻲ ﺳﺮاﻧﻪ ﻛﻪ در ﻃـﻮل ﺳﺎلﻫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ، در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮی ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ، ﺑﻪ ﻃﻮریﻛﻪ رﺷﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ دو و ﻧﻴﻢ درﺻـﺪی در ﺳـﺎل ﻫـﺎی ﮔﺬﺷـﺘﻪ، رﺷـﺪ 46 درصدی در ﻣﺼـﺮف ﺳـﺮاﻧﻪ، 14 درصد  ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺮاﻧﻪ، 14 درصد درآﻣﺪ ﺳﺮاﻧﻪ و هشت درصد ﭘﺲاﻧﺪاز ﺳﺮاﻧﻪ را ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ.

چنانچه مدیران بخواهند ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎی ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﻛﺸﻮر را در دﺳﺘﻮر ﻛﺎر ﻗﺮار دﻫﻨﺪ، ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﻛـﻪ ﻣـﺜﻼً  ﺑﺮای ﺳﺎلﻫﺎی آﻳﻨﺪه ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻳﺮان ﻧﺮخ رﺷﺪ ﺻـﻔﺮ را ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﻛﻨـد، ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻛﻢﺗﺮی ﺑﺮای ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ، ﭘﺲاﻧﺪاز و ﻣﺤﺼﻮل ﺳﺮاﻧﻪ، ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ قبل رﻗﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮرد.

همان طور که پژوهش های مختلف نشان می دهد رشد جمعیت اهمیت ویژه ای برای آینده کشور دارد و کاهش نرخ رشد در درازمدت آسیب های جبران ناپذیری را برای اقتصاد کشور خواهد داشت.

با وجود این اهمیت، گزارش امروز مجمع جهانی اقتصاد از وضعیت نامناسب نرخ رشد جمعیت ایران خبر داد. در این گزارش، مجمع جهانی اقتصاد وضعیت رشد جمعیت در 135 کشور جهان از جمله ایران را بررسی کرده که نشان می دهد رشد جمعیت ایران به 1.11 درصد کاهش یافته است.

بر اساس این گزارش ایران در میان 135 کشور از نظر رشد جمعیت در رتبه 75 جهان قرار گرفته است و تنها 60 کشور رشد جمعیت کمتری از ایران دارند، براین اساس کشور اروپایی سوئیس و همچنین پرو رشد جمعیتی برابری با ایران دارند.

 حتی برخی کشورهای اروپایی و توسعه یافته از رشد جمعیتی بیشتری نسبت به ایران برخوردارند که از آن جمله لوکزامبورگ با 2.2 درصد، نروژ با 1.3 درصد، استرالیا با 1.17 درصد، بلژیک با 1.14 درصد، و ایرلند با 2.25 درصد است.

منبع:«خبرگزاری دانشجو»