رجانیوز - مهدي آذرپندار: هنگامي كه دولت نهم روي كار آمد، سينماي دفاع مقدس حال و روز خوبي نداشت و بسياري تحت تأثير شرايط دوره‌ي دولت قبل از آن، دوره‌ي سينماي جنگ را همچون دوره‌ي جنگ تمام شده مي‌دانستند.
البته وخامت اوضاع سينماي دفاع مقدس از ابتداي دهه‌ي 80 با سخت‌گيري دولت وقت در اعطاي مجوز به فيلم‌هاي جنگي و اكران نشدن مناسب اين فيلم‌ها آغاز شد؛ به گونه‌اي كه در سال‌هاي پاياني اين دولت، سينماي مقاومت مشغول كشيدن نفس‌هاي آخر بود.
از ابتداي سال 80 تا انتهاي سال 84، -يعني پنج سال اول دهه‌ي 80- فقط 15 فيلم با موضوع‌هاي مربوط به دفاع مقدس و مقاومت اسلامي رنگ اكران به خود ديدند كه معمولاً شرايط اكران و تبليغات اين فيلم‌ها به نوعي بود كه اصلاً شانسي براي پرفروش شدن نداشتند.
در ميان اين 15 فيلم، فيلم‌هاي موج مرده (ابراهيم حاتمي‌كيا)، گاهي به آسمان نگاه كن (كمال تبريزي)، اشك سرما (عزيزالله حميدنژاد)، دوئل (احمدرضا درويش)، مزرعه پدري و قارچ سمي (مرحوم رسول ملاقلي پور)، گيلانه (رخشان بني‌اعتماد) و جايي براي زندگي (محمد بزرگ‌نيا) بيش از ساير فيلم‌ها ديده شدند؛ اگرچه به جز دوئل، هيچ‌يك حتي در جمع 10 فيلم پرفروش سال نمايش خود قرار نداشتند.
اكران نامناسب اين فيلم‌ها در شرايطي اتفاق مي‌افتاد كه فيلم‌هاي ديگري از اين ژانر همچون ترکش‌های صلح (علي‌شاه‌حاتمی)، سفر سرخ (حمید فرخ‌نژاد)، نوروز (سیدرحیم حسینی)، ستاره‌های سربی (مهدی ودادی)، شب کایت‌ها (حبیب‌اله بهمنی)، روایت سه‌گانه (شیخ طادی/ برزیده/ بنی‌اعتماد)، عروس افغان (ابوالقاسم طالبی)، قناری (جواد اردکانی)، تنهايي باد (وحيد موسائيان)، جنگ کودکانه (ابوالقاسم طالبی) و شکوفه‌های سنگی (عزیزالله حمیدنژاد) هم پشت درهاي بسته‌ي اكران منتظر بودند تا شايد فرصت نمايش بيابند كه اين انتظار آنها تا همين امروز ادامه پيدا كرده است. بعدها فيلم‌هاي "نوروز"، "عروس افغان" و "قناري" از تلويزيون پخش شدند.
با فرا رسيدن جشنواره‌ي بيست و چهارم فجر به عنوان اولين جشنواره‌اي كه مي‌شد تا حدي كيفيت آن را به عملكرد دولت اصولگرا و تيم معاونت سينمايي وقت نسبت داد، دلسوزان جبهه‌ي فرهنگ منتظر تحولي در زمينه‌ي سينماي مقاومت بودند. اين انتظار بي‌جواب نماند و سياست‌گذاران جشنواره و داوران آن، با اهداي جايزه‌ي بهترين فيلم به "به‌نام پدر" حاتمي‌كيا (كه آخرين فيلم دفاع مقدسي او به شمار مي‌رود)، نشان دادند كه اهتمام جدي تري به اين ژانر سينمايي دارند. هر چند بسياري از دوست‌داران حاتمي‌كيا، اين فيلم او را در نقد جنگ مي‌دانستند و از رويكرد آن استقبال نكردند.
سال 85؛ براي سينماي دفاع مقدس سال موفق‌تري بود. در اين سال سه فيلم مرتبط با دفاع مقدس اكران شدند كه از ميان آنها دو فيلم فروش مناسبي داشتند. از جمله فيلم "ميم مثل مادر" مرحوم ملاقلي‌پور كه توانست عنوان دومين فيلم پرفروش سال را تصاحب كند. "به نام پدر" هم ششمين رده را در جدول پرفروش‌هاي سال به خود اختصاص داد. هر چند در همين سال فيلم طبل بزرگ زير پاي چپ" -ساخته‌ي كاظم معصومي- هم در ژانر سينماي دفاع مقدس اكران شد كه موفقيت چنداني براي سازنده‌اش به همراه نداشت و محتواي آن نيز مورد انتقاد فعالان فرهنگي حوزه‌ي مقاومت و دفاع مقدس بود.
سال 86؛ قطعاً يكي از موفق‌ترين سال‌هاي سينماي ايران در زمينه‌ي سينماي دفاع مقدس است. فيلم‌هاي خوش ساختي همچون اخراجي‌ها (مسعود ده‌نمكي)، روز سوم (محمدحسين لطيفي)، اتوبوس شب (كيومرث پوراحمد)، پاداش سكوت (مازيار ميري)، دست‌هاي خالي (ابوالقاسم طالبي)، عیسی می‌آید (علي ژكان)، پیک نیک در میدان جنگ (سيدرحيم حسيني) و شب بخیر فرمانده (انسيه شاه حسيني) از جمله توليدات دفاع مقدسي اكران شده در اين سال بودند كه در اين ميان، اخراجي‌ها توانست ضمن كسب نمودن رتبه‌ي اول فروش در اين سال، عنوان پرفروش‌ترين فيلم تاريخ سينماي ايران را نيز در اختيار بگيرد. روز سوم هم -كه پيش از اين عنوان بهترين فيلم جشنواره‌ي بيست و پنجم فجر را كسب كرده بود- رتبه‌ي هشتم جدول فروش را تصاحب كرد.
در كنار اين فيلم‌هاي موفق ژانر دفاع مقدس، برخي از توليدهاي سال‌هاي 84 و 85 اين ژانر هم نتواستند رنگ اكران به خود ببينند و تاكنون پشت در بسته مانده‌اند. اين فيلم‌ها عبارتند از : پروانه‌اي در مه (محمدجواد كاسه ساز) و گزارش مريم (اسماعيل براري) از توليدات سال 84 و ستایش (محمدرضا رحمانی)، مثل یک قصه (خسرو سینایی)، در مه بخوان (فریدون حسن‌پور) و آن که دریا می‌رود (آرش معیریان) از توليدات سال 85 (بعدها اين فيلم آخر از تلويزيون پخش شد)
بر خلاف سال 86، سال 87 يكي از ضعيف‌ترين سال‌هاي سينماي ايران در زمينه‌ي توليدات دفاع مقدس به شمار مي‌رود تا ثابت شود كه كارنامه‌ي درخشان سينماي دفاع مقدس ايران در سال 86، نه در نتيجه‌ي برنامه‌ريزي‌هاي مدون معاونت سينمايي كه حاصل يك اتفاق بود. در اين سال، از بين توليدهاي مرتبط با ژانر دفاع مقدس فقط فيلم "فرزند خاك" اكران شد كه البته اين فيلم هم اكران مهجور و محدودي داشت و نتوانست به فروش مناسبي در سينماها دست يابد؛ گرچه بسياري كارگرداني فيلم و بازي‌هاي آن را ستودند.
اين در حالي بود كه در همين سال، فيلم‌هاي آن مرد آمد (حمید بهمنی)، چراغی در مه (پناه‌برخدا رضایی) و شب حورا (شهاب ملت‌خواه) هم با مضامين مرتبط با جنگ آماده‌ي اكران بودند كه البته به جز "شب حورا"، دو فيلم ديگر هيچ‌گاه فرصت نمايش نيافتند.
در سال 88، با آغاز به كار دولت دهم، تغييرات زيادي در وزارت ارشاد و معاونت سينمايي رخ داد و شمقدري سكان سينماي ايران را به دست گرفت. در اين سال، بار ديگر بازگشت اخراجي‌ها موجب رونق گيشه‌ي سينماي دفاع مقدس شد و فروش هشت ميلياردي آن، ركورد فروش در سينماي ايران را براي دومين بار ارتقا بخشيد. اما سه فيلم ديگر اكران شده در اين سال- آن‌سوي رودخانه (عباس احمدي مطلق)، به كبودي ياس(جواد اردكاني) و شب حورا (شهاب ملت‌خواه)- اصلا موفق نبودند؛ به گونه‌اي كه همين سه فيلم به ترتيب عنوان كم‌فروش‌ترين فيلم‌ها را به خود اختصاص دادند.
در اواخر اين سال و نزديك به ايام جشنواره‌ي فجر، كم كم سياست‌هاي اعمالي شمقدري شفاف‌تر شد و مشخص شد كه يكي از برنامه‌هاي او، رفع توقيف برخي فيلم‌ها و نمايش بعضي از فيلم‌هاي اكران نشده است. اين خبر موجب شد تا عده‌اي از دلسوزان سينماي دفاع مقدس، نسبت به اكران خيل فيلم‌هاي به نمايش درنيامده‌ي اين ژانر مظلوم اميدوارتر شوند. اما كمي بعد مشخص شد كه هدف از درپيش گرفتن چنين سياستي از سوي شمقدري، نه جلب رضايت جبهه‌ي فرهنگي انقلاب كه بيشتر دلجويي از سينماي روشنفكري‌ست.
بدين ترتيب طبق اين سياست جديد، عنايت آقاي معاون شامل فيلم‌هاي دسته‌چندمي همچون "شاعر زباله‌ها" و "پنجمين سوار سرنوشت" هم شد (كه اين فيلم آخر 18 سال از زمان ساخته شدنش مي‌گذشت) و اين فيلم‌ها فرصت اكران در اواخر اين سال را يافتند، اما با اين وجود هيچ‌گاه فيلم‌هاي پشت صف اكران مانده‌ي سينماي دفاع مقدس، فرصت بهره‌برداري از اين عنايت آقاي معاون را نيافتند.
البته نبايد انكار كرد كه سينماي مقاومت در سال88 از حيث توليد رشد جالب توجهي داشت و در همين سال، فيلم‌هاي شب واقعه (شهرام اسدی)، بدرود بغداد (مهدي نادري)، شکارچی شنبه (پرویز شیخ طادی)، نفوذي (احمد کاوری - مهدی فیوضی)، بیداری رؤیاها (محمدعلي باشه آهنگر)، كودك و فرشته (مسعود نقاش‌زاده)، زخم شانهي حوا (حسين قناعت)، زمهریر (علی روئین‌تن)، کیمیا و خاک (عباس رافعی)، یک گزارش واقعی (داریوش فرهنگ)، بیداری (فرزاد مؤتمن)، بیگانگان (عباس رافعی) و زمزمه با باد (شهرام علیدی) توليد و در جشنواره‌ي بيست و هشتم فجر هم به نمايش درآمدند. در اين ميان، "شب واقعه" با دريافت 4 سيمرغ در جشنواره‌ي فجر بسيار خوش درخشيد و اميدها براي موفقيت آن در اكران به شدت بالا رفت.
اما با نگاهي به اكران سال 89، متوجه مي‌شويم كه بيشتر اين فيلم‌ها يا اكران نشدند و يا در بدترين موقع روي پرده رفتند و از اين حيث مي‌توان گفت كه اين افزايش توليد هيچ كمكي به سينماي دفاع مقدس نكرد. به طور مثال، "كودك و فرشته" ،"زخم شانهي حوا" و "بيداري روياها" در تعدا كمي سينما به طور تك سانس اكران شدند. "زمهرير" هم به دليل هجو فضاي دفاع مقدس توقيف شد.
موفق‌ترين فيلم سينماي دفاع مقدس در اكران 89، فيلم "نفوذي" بود كه با وجود قول معاونت سينمايي مبني بر حمايت از اين فيلم، "نفوذي" در دي ماه و در يكي از بدترين برهه‌هاي اكران با تعداد سالن كم روي پرده رفت و بدين ترتيب در جدول فروش سال 89، رتبه‌ي بيست و پنجم را به دست آورد!
اما ماجراي سه فيلم "کیمیا و خاک"، "یک گزارش واقعی" و "بیداری" بسيار تأمل برانگيزتر است. پروژه‌ي ساخت اين سه فيلم به با كلي تبليغات و به مناسبت سي‌امين سالگرد انقلاب اسلامي توسط معاونت پيشين سينمايي كليد مي خورد. اما اين فيلم‌ها كه ظاهراً قرار بوده خلأ سينماي ايران را در پرداخت به موضوع انقلاب اسلامي پر كنند، پس از اتمام مراحل توليد توسط تيم معاونت سينمايي جديد در آرشيو سينماي ايران بايگاني مي‌شوند تا ديگر كسي به فكر توليد فيلم براي انقلاب نيفتد!
ديگر توليدات سينماي مقاومت و دفاع مقدس سال 88 هم- مانند شب واقعه (با وجود موفقيت چشمگير در جشنواره‌ي فجر)، بدرود بغداد (با وجود نمايندگي ايران براي اسكار سال گذشته)، شكارچي شنبه و بيگانگان- هنوز موفق به راضي كردن مافياي سينماي ايران براي اكران نشده‌اند.
اين اتفاقات تاسف‌برانگيز موجب شد تا اهالي جبهه‌ي فرهنگي انقلاب مطمئن شوند كه از مديريت شمقدري هم چيزي عائد سينماي دفاع مقدس نمي‌شود و در بهترين حالت فقط آمار توليد فيلم ها بالاتر مي‌رود. چنانچه عملكرد او در شش ماهه‌ي اول سال 90نيز مؤيد همين نكته است.
به نظر مي‌رسد كه با گذشت حدود شش سال از آغاز به كار يك دولت اصولگرا، تغيير مهمي در وضعيت نابه‌سامان سينماي دفاع مقدس رخ نداده است و هنوز هم مظلوم‌ترين فيلم‌ها در چرخه‌ي اكران، همين فيلم‌هاي دفاع مقدس و سينماي مقاومت هستند. پس اين گزارش را همانگونه كه آغاز كرديم به پايان مي‌بريم تا وضعيت سينماي دفاع مقدس ايران را در دهه‌ي 80، در يك جمله توصيف كرده باشيم. «سينماي دفاع مقدس اين روزها هم حال و روز خوبي ندارد. درست مثل روزهاي آغاز دهه‌ي 80.»
اخبار ویژه
۱۰۰۰ روز با دولت مردمی؛
برتری در دومین دوئل با آبی‌ها؛
روز سوم ثبت‌نام انتخابات ریاستجمهوری؛
نظرات بینندگان
جدیدترین اخبار پربازدید ها
