اقتصاددان و استاد دانشگاه در گفتگو با 598؛
مفاد نامه مقام معظم رهبری به نبیه بری، مخالفت کشورهای عربی در حمایت از مقاومت و تشدید جنایات صهیونیست‌ها اتفاقات مهم 6 تا 8 آگوست بود.
به گزارش فارس به نقل از روزنامه السفیر لبنان، علی حسن الخلیل معاون سیاسی نبیه
بری رئیس پارلمان لبنان در ادامه بیان خاطرات خود از روزهای جنگ لبنان به
تلاش اسرائیل در روزهای پایانی برای رسیدن به آتش‌بس اشاره کرده و نوشت که
این تلاش بعد از آن بود که این رژیم در تحقق دستاوردی نظامی برای خود ناکام
ماند. افزایش فضای مذاکرات عربی با یاس و ناامیدی در میان تمام هیئت‌هایی
که به لبنان رفت و آمد می‌کردند، راه حل سریع و خوبی وجود نداشت و مواضع
عربی سفت و محکم نیز بسیار کم دیده می‌شد، به جای آن تحرکات عربی، مملو از
یاس و احساس شکست بود.
مذاکرات در ادامه این روزها وارد فضای عربی شد و پروازها از کشورهای عربی به بیروت افزایش پیدا کرد، با این حال مشکلات ما در داخل لبنان بسیار بیشتر از مشکلاتمان در خارج از آن بود، این مشکلات بیشتر در مورد موضع دولت در قبال طرح مشترک آمریکا و فرانسه در شورای امنیت و ایجاد اصلاحات در درون آن بود
البته خود این طرح به این صورت بود که منطقه‌ای را خالی از هر گونه تمامیت لبنانی ایجاد کند، تنها نتیجه این طرح این بود که لبنان به جای اینکه با اسرائیل طرف شود، علیه تمام کشورهایی شود که این توافقنامه را امضا می‌کنند، این همان چیزی بود که نبیه بری در دیدار خود با برنار ایمیه سفیر فرانسه در بیروت گفت.
اسرائیل دیگر روی قدرت نظامی خود حساب نمی‌کرد
روز دیوید ولش و هیئت آمریکایی در بیروت به پایان رسید و یک‌شنبه، 6 آگوست سال 2006 روز جدیدی آغاز شد، روزی که نتایج میدانی سختی برای دشمن داشت و دهها نفر کشته و زخمی روی دست این رژیم گذاشت، این تلفات در موشک‌باران مقاومت علیه یکی از تجمع‌های چتربازان اسرائیلی در شهرک صهیونیست‌نشین کفرجلعادی صورت گرفت. اسرائیل دیگر روی قدرت نظامی خود در نفوذ زمینی به لبنان حساب نمی‌کرد و به همین دلیل بود که به اجرای طرح فرانسه و آمریکا از طریق شورای امنیت برای جبران شکستهای نظامی خود روی آورد، از سوی دیگر آمریکا و فرانسه به شدت با اجرای هر اصلاحی در این طرح مخالفت می‌کردند و این بویژه در مورد استقرار نیروهای چند ملیتی برای پایان دادن به حضور مسلحانه حزب‌الله در جنوب لبنان ادامه داشت.
دلایل اهمیت سفر معلم به لبنان
در این زمان مقدمات تشکیل نشست وزرای خارجه اتحادیه عرب در بیروت فراهم می‌شد، با حضور وزرای خارجی کشورهای عربی در بیروت که مهم‌ترین آنها ولید معلم بود، مرحله جدیدی شکل گرفت، این اولین سفر یک مسئول سوریه به لبنان در این سطح بعد از عقب‌نشینی سوریه از لبنان بود که بعد از یک سال از تحقق این عقب‌نشینی صورت می‌گرفت، در این سفر وی با فواد سنیوره نخست‌وزیر لبنان دیدار کرد و تایید مواضع مورد توافق لبنانی‌ها از سوی دولت سوریه را به اطلاع وی رساند، او گفت که موضع لبنانی‌ها در مورد مزارع اشغالی شبعا را نیز تایید می‌کند.
نبیه بری هنگامی که صبح به دفترش رسید، به علت فضایی که در شورای امنیت ایجاد شده بود، خوشحال نبود، ما ملاحظاتی که نماینده لبنان در سازمان ملل در مورد طرح آمریکا و فرانسه ارائه کرده بود را با وی بررسی کردیم و او توصیه کرد که بررسی جزئیات این طرح را ادامه دهیم.
نامه مقام معظم رهبری به نبیه بری
نیمه روز بود که محمد رضا شیبانی سفیر جمهوری اسلامی ایران در لبنان به عین‌التینه رسید و در حضور من با نبیه بری دیدار کرد،شیبانی نامه‌ای مکتوب از سوی آیت‌الله خامنه‌ای مقام معظم رهبری در جمهوری اسلامی ایران را قرائت کرد، در این نامه بعداز سلام و احوال پرسی خطاب به بری آمده بود: «من مواضع شما را به صورت کامل دنبال می‌کنم، این مواضع بسیار خوب و موفق است و من از شما می‌خواهم که به این مواضع خود ادامه دهید تا پیروز شوید.»
شیبانی همچنین نگرانی وزیر خارجه ایران در مورد طرح مطرح شده در شورای امنیت را نیز به اطلاع ما رساند و گفت که وی تماس‌هایی را با طرف‌های روسی و چینی داشته است، روس‌ها درک چندانی از عمق بحران کنونی ندارند، اما نمایندگان چین و انگلیس در شورای امنیت به سفیر ما در سازمان ملل گفته‌اند که مانع‌تراشی در راه این طرح فایده‌ای ندارد، چرا که این طرح با وجود رد یا تایید شما یا لبنان تصویب خواهد شد.
بری: در مقابل قطعنامه شورای امنیت خواهیم ایستاد
شیبانی در ادامه از نظرات بری جویا شد و گفت که در مرحله جدید می‌خواهد چه کار کند؟ بری در پاسخ به وی گفت: من همیشه نصیحت کرده ام که باید به دنبال تامین هم‌پیمانانی در شورای امنیت باشیم، ما در مقابل چالش بزرگی قرار داریم، این مصوبه به اسرائیل بیش از آن چیزی که خواسته است، امتیاز می‌دهد، این مصوبه می‌تواند جبران شکستهای نظامی اسرائیل را در لبنان بکند، ما در هر حال این مصوبه را رد می‌کنیم و در صورت صدور، در مقابل آن خواهیم ابستاد، اما نگرانی ما این است که اختلالی در مواضع داخلی لبنان ایجاد شود.
خشم متکی از تحریف اظهاراتش توسط سنیوره
سفیر ایران گفت که وزیر خارجه کشورش از سخنان سنیوره بعد از بازگشت وی از لبنان و نسبت دادن سخنی به وی درباره مزارع شبعا که آن را بیان نکرده، ناراحت شده است، بری گفت که در این مورد قبل از انتشار واکنش‌ها در روزنامه‌ها از سنیوره توضیح خواسته است، شیبانی ادامه داد که سنیوره در دیدار با متکی سعی کرد او را به جزئیات طرح‌ها بکشاند، اما متکی پاسخ داد که موضع ایران پذیرش آن چیزی است که لبنانی‌ها روی آن توافق می‌کنند، اما به صورت شخصی ملاحظاتی دارد، سنیوره به عمد این سخنان را مغشوش کرده و منتشر کرد.
بعد از این دیدار بری کنفرانسی مطبوعاتی برگزار کرد، وی در این کنفرانس گفت که طرح آمریکا و فرانسه به نفع اسرائیل است که در این جنگ نتوانسته پیروزی را به دست بیاورد، او گفت که در هنگامی که در صورت شکست اسرائیل این طرح ارائه شده، اگر اسرائیل پیروز می‌شد، این کشورها چه امتیازاتی را برای اسرائیل قایل می‌شدند؟ وی تمام بندهای این قطعنامه و هر سخن یا طرحی که منافع و ملاحظات لبنان را مدنظر قرار ندهد، را رد کرد. او گفت که موضع قطعی و تایید شده ایران نیز در تایید همان چیزی است که لبنانی‌ها در مورد آن به توافق برسند، او تصریح کرد که این طرح به دنبال این است که دو نظامی اسرائیلی بدون شرط آزاد شوند، اما در هر حال من باید بگویم که مرا از این مأموریت معاف کنید و من هیچ ارتباطی با این موضوع ندارم.
دیدار بری با معلم و موسی
ساعت چهار و نیم عصر بود که ولید معلم به عین التینه رسید، من از وی استقبال کردم و نشست آغاز شد، او در ابتدای جلسه از مواضع نبیه بری در مورد مزارع شبعا قدردانی کرد، معلم گفت که امروز با بشار اسد در مورد لبنان صحبت کرده و او گفته که سوریه مانعی در اینکه ارتش لبنان و یا نیروهای یونیفل مزار شبعا را در اختیار داشته باشند، نمی‌بیند، البته در صورتی که بعدا خط مرزی این منطقه ترسیم شود، بری نیز در این نشست مواضع خود را شرح داده و بحث به طرح مطرح شده ر شورای امنیت رسید، ما از معلم پرسیدیم که در این زمینه چه کار می‌شود کرد؟ البته بری تاکید می‌کرد که باید بندهای هفتگانه را پذیرفت و وحدت ملی در کشور را حفظ کرد.
بعد از معلم بری با عمرو موسی دبیرکل اتحادیه عرب دیدار کرد، او بلافاصله از فرودگاه بین‌‌المللی بیروت به عین‌التینه آمده بود تا با نبیه بری رایزنی کند، در راستای توافقی که از قبل با موسی انجام شده بود، من به همراه حاج حسین خلیل معاون سید حسن نصرالله نیز به این نشست پیوستیم. مفاد این نشست همراه با صراحت بود و خلاصه آن در موارد زیر گنجانده می‌شد:
- این درگیری با لبنانی‌هاست و ارتباطی با ایران یا دیگر کشورها ندارد، این موضوعی است که وزرای خارجه کشورهای عرب باید آن را بدانند.
- ما این فرصت را داریم که یک پیروزی بزرگ را رقم بزنیم، ما نباید در عرصه سیاسی چیزهایی را به اسرائیل واگذار کنیم که در عرصه نظامی قادر به کسب آن نشده است.
- ما تمام ملاحظات در مورد مواضع برخی از سیاستمداران لبنانی نظیر فواد سنیوره و سعد حریری را کنار گذاشته و بندهای هفتگانه را با برخی ملاحظات در مورد تعدادی از بندهای آن قبول کردیم.
- کنفرانس وزرای خارجی اتحادیه عرب باید به فرصتی برای کمک به لبنان در آزادسازی مزارع شبعا تبدیل شود تا تمامی عربها در این پیروزی نقش داشته باشند. عمرو موسی به سخنان ما گوش داده و گفت که ما نباید تلاش‌های آمریکا برای تحمیل این طرح را دست کم بگیریم، وی گفت که تمایل زیادی دارد که مواضع مشترک عربی در کنار مواضع دولت لبنان قرار گیرد.
تردد هیئت‌ها و ادامه جنایات اسرائیل
حسن الخلیل در ادامه گزارش خود در مورد ابعاد کشتار اسرائیل در این روز در لبنان نوشت که رسانه‌ها نتوانستند کشتارها و جنایات اسرائیل را که در طول روز در تمامی بخش‌های لبنان منتشر شده و در شب به منطقه الشیاح رسید و اولین کشتار در این سطح در منطقه مذکور را رقم زد، به مخاطبان خود منتقل کنند. در این حملات دهها نفر کشته و زخمی شدند، این در حالی بود که چند ساعت پیش و در ساعات روز نیز کشتاری در منطقه حولا انجام شده بود، کشتاری که مردم جنوب را به یاد جنایات اسرائیل در همین منطقه در سال 1948 انداخت.
نشست وزرای خارجه اتحادیه عرب در بیروت
روز دوشنبه 7 آگوست یکی از بزرگترین جنایات اسرائیل در لبنان رقم خورد و تلفات این روز به سطح بی‌سابقه‌ای رسید، اسرائیل در طی این حملات سعی می‌کرد مواضع خود را در سازمان ملل قبل از نشست شورای امنیت تقویت کند، مهم‌ترین اتفاقات سیاسی این روز برگزاری نشست وزرای خارجه اتحادیه عرب بود که در السرایا برگزار شد، این در حالی است که حاضران در این نشست درمورد مسایل مختلف اختلاف نظر داشتد، بعضی از آنها به صورت واضح با رد هر مصوبه خارجی مخالف بودند و می‌گفتند باید با طرح آمریکا و فرانسه تعامل مثبت داشت، این عده مدعی بودند که رد این طرح می‌تواند مصیبتی برای لبنان باشد، گروهی دیگر حمایت مطلق از لبنان و مقاومت در هر سازش غیر قابل قبول از سوی لبنان را مطرح می‌کردند.
گریه سنیوره در سخنرانی نشست اتحادیه عرب
سنیوره سخنرانی خود را در این نشست آغاز کرد، سخنرانی او دو بار به علت گریه‌هایش و اشک‌هایی که به صورتش غلطیده بود متوقف شد و وزرای خارجه کشورهای عربی با تشویق‌های خود او را کمک کردند تا سخنانش را تمام کند، این سخنرانی با واکنش زیپی لیونی وزیر خارجه اسرائیل همراه شد، وی از سنیوره خواسته بود تا گریه کردن را کنار بگذارد و وارد عرصه عمل شود.
مخالفت کشورهای عربی با حمایت از مقاومت
این نشست با رد پیشنهاد معلم در مورد آوردن واژه مقاومت در بیانیه پایانی و استقبال و حمایت از نقش و جایگاه آن به پایان رسید، این در حالی بود که یمن و الجزایر نیز با این پیشنهاد موافق بودند، این نشست البته تصویب کرد که هیئتی از وزرای خارج عربی به سازمان ملل بروند تا دیدگاه‌های عربی در مورد خطرات ناشی از ارائه مصوبات غیر قابل اجرا را به مقامات این سازمان گوشزد کنند.
قبل از آغاز نشست وزرای خارجه عرب من بنا به درخواست ولید معلم بار دیگر با او در هتل بریستول دیدار کردم، او من را در جریان دیدار دیروز خود با سنیوره گذاشت و گفت که سنیوره سخنان خود را با لحنی تهاجمی در مورد مناسبات گذشته سوریه و لبنان و پرونده‌های قدیمی میان دو طرف آغاز کرده بود، معلم گفت: من در عوض به وی گفتم که برای حمایت از لبنان و پایمردی این کشور در برابر تجاوز دشمن به این کشور آمده‌ام و تاکید می‌کنم که مواضع ما بر انتشار نیروهای چندملیتی در مزارع شبعا و تاخیر در ترسیم مرزهای آن است. ما همچنین با هر چیزی که لبنانی‌ها بر اساس سازش با بندهای هفتگانه در مورد آن به توافق برسند، موافق هستیم.
شکست سفیر فرانسه برای قانع کردن بری
در این زمان نبیه بری با برنار ایمیه سفیر فرانسه دیدار می‌کرد، ایمیه سعی کرد تا مخالفت نبیه بری با طرح فرانسه را به نوعی مهار کند و ابراز آمادگی می‌کرد که نگرانی‌های وی را در این زمینه بررسی کند، اما بری اصرار داشت که روح این مصوبه و جزئیات آن در راستای پاداش دادن به اسرائیل است و اجرای صیغه کنونی حتی در صورت عدول ما از موضع خود غیر ممکن است، چرا که با واقعیت‌های موجود انسجام و هماهنگی ندارد. نتیجه چنین تصمیمی نیز این خواهد بود که ما به جای مقابله با اسرائیل در برابر تمام کشورهای موافق با این طرح و سازمان ملل قرار بگیریم، به همین علت بهترین کاری که فرانسه می‌تواند انجام دهد، این است که طرح را از اساس کنار بزند و به مواضع یکپارچه لبنان دقیق گوش دهد.
طرح استقرار محدود ارتش لبنان با خروج اسرائیل
عصر این روز بود که تماس‌هایی برای مقدمه‌سازی برای آغاز نشست شورای امنیت آغاز شد، این تماس‌ها که چندین مقام لبنانی را شامل می‌شد، تا جایی بود که طرح به اینجا رسید که ارتش 15 هزار نیروی خود را در جنوب مستقر کند، این موضوع را سعد حریری از طرف فرانسه نقل کرد و گفت که هماهنگی ها با طرف فرانسوی در این زمینه انجام شده، اما برنار ایمیه گفت که از این طرح اطلاعی ندارد، وی که در تماس با محمود بری در این زمینه ابراز بی‌اطلاعی کرده بود، گفت که جواب دقیقتر را بعدا به اطلاع دفتر بری خواهد رساند.
البته بری با این طرح به صورت مثبت تعامل کرد، این همان طرحی بود که بری پیشتر نیز با آن موافق بود، او می‌گفت که ورود ارتش به مناطق جنوبی بعد از عقب‌نشینی اسرائیل به بعد از خط آبی رنگ امری طبیعی است. من این موضوع را در نشست شورای وزیران لبنان دنبال کردم و با حاج حسین نیز در مورد آن صحبت کردم، او می‌گفت که حزب‌الله نیز با این طرح موافق است، ما توافق کردیم که موافقت خود را با این طرح در نشست شورای وزیران که شب برگزار خواهد شد، اعلام کنیم.
تعویق نشست شورای امنیت
مصوبه شورای وزیران با اجماع وزرا صادر شد و از سوی دیگر فرانسه نیز خواستار تاخیر در بررسی موضوع طرح مشترک شد تا فرصت بیشتری را برای برقراری تماس‌های بین‌الملی بدهد و همچنین زمینه را برای اعزام هیئت عربی به نیویورک مهیا کند.
من بعد از آن به منطقه الشیاح رفتم، اوضاع آنجا تاثیر‌گذار و رقت‌انگیز بود، بیش از 60 نفر در این حملات شهید شده و به همین نسبت نیز زخمی شده بودند، دهها نفر زیر آوارها گیر کرده بودند و تا پایان شب کسی موفق به دستیابی به آنها نشده بود. نمودهای خشم از اسرائیل از در و دیوار شهر نمایان بود و خانواده‌های زیادی از هم پاشیده و کاملا نابود شده بودند، این خسارات تنها با پیروزی قابل جبران بود.
واکنش خیره کننده مقاومت به حملات هوایی اسرائیل
روز سه‌شنبه 8 آگوست نیز از کشتار و جنایات اسرائیل بی‌نصیب نماند، در این روز واقعه دیروز در منطقه الغازیه تکرار شد و جنایات اسرائیل 15 شهید بر جای گذاشت، واکنش حزب‌الله لبنان نیز بی‌نظیر بود و موشک‌های این حزب روی شهرک‌های صهیونیستی فرود می‌آمد، کمین‌های این حزب و حمله‌های مستقیم آن در مکان‌های مختلف اسرائیل را زمین‌گیر کرده بود و اسطوره مرکاوا دیگر کاملا از هم پاشیده بود، چندین مورد از این تانک‌ها به دفعات به دست نیروهای حزب‌الله بویژه در منطقه سهل الخیام منهدم شد. تصمیم دیروز در زمینه آمادگی برای اعزام نیرهای ارتش به جنوب لبنان برگه‌های شورای امنیت را به هم ریخت و بار دیگر حساب و کتاب‌های برخی بویژه در زمینه اعزام نیروهای چند ملیتی به لبنان را با مشکل مواجه کرد، در این زمان سخن به صورتی دیگر به میان آمد.
بری در زمان ورود به دفتر هوشیار و منتظر بود تا واکنش آمریکا را دریابد، او بعد از دیدار با فرانک اشتانمایر وزیر خارجه آلمان توضیح داد که وی نیز به دنبال بازاریابی برای طرح آمریکا بود و می‌خواست خود را از اعلام موضع درباره دولت لبنان دور نگه دارد. بری بعد از این نشست با هیئتی بزرگ از مصر دیدار کرد،این هیئت شامل گروه‌های دولتی، احزاب مخالف و شخصیت‌های فرهنگی، هنری مصر بود، این نشست به این نتیجه رسید که پایمردی مقاومت و ملت لبنان در این جنگ ناشی از ایمان آنها بود و همین ایمان بود که باعث شد آنها دستاوردهایی را کسب کنند که تمام اعراب در طول نیم قرن قادر به تحقق آن نبودند.
اقدامات خودسرانه سنیوره در تعامل با غرب
شرایط نشان می‌داد که نشست شورای امنیت تا قبل از روز جمعه 11آگوست تشکیل نخواهد شد، این موضوع در دفاتر کاری عین التینه رایج شده بود، در این زمان محمد فنیش تماس گرفت و بعد از مدتی به دفتر آمد تا با هم در حاشیه کارهای دفتر دیدار کنیم، او نامه‌ای در دست داشت که سنیوره نسخه‌ای از آن را به نیویورک فرستاده بود، این نامه در مورد درخواست اصلاحاتی بود که سنیوره در زمینه طرح فرانسه و آمریکا مطرح کرده بود، یکی از بندهای این نامه به منطقه خالی از افراد مسلح و سلاح واقع در جنوب رود لیتانی اشاره کرد بود. بری از اینکه سنیوره موضوع این نامه را به وی اطلاع نداده بود، بسیار ناراحت شد، او گفت که در مورد مسایلی که در زمینه رعایت بندهای هفتگانه به سنیوره گفته بود، پایبند است.
مشخص شد که این نامه دو روز پیش به سفیران کشورهای صنعتی تحویل داده شده است، بری در این زمینه با "فوزی صلوخ" تماس گرفت تا توضیحات وی را بشنود، بعد از آن با سنیوره تماس گرفته و به او گفت که علی خلیل برای دیدار وی به السرایا خواهد رفت.
دیدار جنجالی با سنیوره
من در هنگام رسیدن به السرایا در اتاق جانبی دفتر سنیوره با وی دیدار کردم، او خسته بود و با صدایی آرام سخن می‌گفت، بحث‌های ما از فضای حمله احتمالی شدیدی آغاز شد که اسرائیل ممکن بود علیه ضاحیه جنوبی بیروت انجام دهد.
من به سنیوره گفتم: ماجرای نامه تو به شورای امنیت چیست؟ ما لحظاتی پیش از طریق محمد فنیش از این نامه اطلاع یافتیم، ملاحظات زیادی در مورد این اقدامت وجود دارد و این اوضاع را پیچیده‌تر خواهد کرد و در مواضع لبنان شکاف ایجاد خواهد کرد.
سنیوره گفت: هر طوری که فکر کنید، اگر شما از این بند دچار نگرانی شوید، ما فاصله زیادی تا راه حل نهایی خواهیم داشت، اگر عقب‌نشینی کامل از جنوب لیتانی صورت نگیرد، نمی‌توان در مورد عقب‌نشینی اسرائیل به پشت خطوط آبی صحبت کرد.
من گفتم: اما نبیه بری در جریان این نامه و مضمون آن قرار نگرفته بود، او شاید میتوانست در تهیه روشی که وحدت ما در لبنان را تقویت کند، راهکار خوبی ارائه دهد و به شما کمک کند.
سنیوره: قطعا، اما این طرح مورد قبول دیگران نخواهد بود.
من گفتم: مزارع شبعا و موقعیت آن در راه حل شما چیست؟
سنیوره:تصمیم ما کامل است، اما در مورد مزارع شبعا پیدا کردن راه حل مستقیم سخت است، شما باید واقعیت موضع خود را در اینباره به ما اطلاع دهید، چرا که خیلی از مسایل به این موضع باز می‌گردد، ما باید در برابر جهانی که با آن مذاکره می‌کنیم،اعتبار داشته باشیم، کاندولیزا رایس با من تماس گرفته و استقبال خود از موضع دولت در زمینه استقرار ارتش به من ابلاغ کرد، او برای اولین بار از گسترش نیروهای یونیفل بر اساس بند هفتم صحبت کرد، من هشدارها را به وی گفتم، اما او اصرار داشت که این اتفاق بیفتد، او گفت که ولش فردا به بیروت سفر می‌کند و پیش‌نویس جدیدی از مصوبه را با خود همراه خواهد داشت، بعد از آن ما در مورد راه حل نهایی مذاکره خواهیم کرد.
سنوره سخنان خود را با تشریح تماس تلفنی خود با وزیر خارجه فرانسه به پایان رساند، او گفت که موضع پاریس بهتر شده است، اما موضوع عقب نشینی فوری اسرائیل بعد از اعلام آتش‌بس را نمی‌پذیرد.
مشکلات داخلی مقاومت بیشتر از خارج است
من فورا به عین التینه باز گشتم، در آنجا حاج حسین خلیل حضور داشت و من مفاد نشست با سنیوره را به اطلاع رساندم، او بسیار ناراحت شد و گفت: چیزی که من را ناراحت می‌کند، این است که حل مشکل ما با داخل بسیار سخت‌تر از خارج است، او همچنین از سخنان رایس که قبلا آن را نشنیده بود، ابراز نگرانی کرد.
حاج حسین پیشنهاد کرد که نبیه بری با سعد حریری در این زمینه صحبت کند، اما او موضوع را رد کرده و گفت که فردا به صورت مستقیم موضوع را با ولش بررسی خواهد کرد، او گفت که ما موضوع خود را به ولش ابلاغ می‌کنیم و احتمالا این بهترین راه است، دیر وقت بود، در هنگام ترک عین‌التینه، اسرائیل بار دیگر به ضاحیه حمله کرد، حمله به حدی شدید بود که صدای ناشی از آن طوری به ما می‌رسید که گویا حمله در نزدیک ما روی داده است.
مذاکرات در ادامه این روزها وارد فضای عربی شد و پروازها از کشورهای عربی به بیروت افزایش پیدا کرد، با این حال مشکلات ما در داخل لبنان بسیار بیشتر از مشکلاتمان در خارج از آن بود، این مشکلات بیشتر در مورد موضع دولت در قبال طرح مشترک آمریکا و فرانسه در شورای امنیت و ایجاد اصلاحات در درون آن بود
البته خود این طرح به این صورت بود که منطقه‌ای را خالی از هر گونه تمامیت لبنانی ایجاد کند، تنها نتیجه این طرح این بود که لبنان به جای اینکه با اسرائیل طرف شود، علیه تمام کشورهایی شود که این توافقنامه را امضا می‌کنند، این همان چیزی بود که نبیه بری در دیدار خود با برنار ایمیه سفیر فرانسه در بیروت گفت.
اسرائیل دیگر روی قدرت نظامی خود حساب نمی‌کرد
روز دیوید ولش و هیئت آمریکایی در بیروت به پایان رسید و یک‌شنبه، 6 آگوست سال 2006 روز جدیدی آغاز شد، روزی که نتایج میدانی سختی برای دشمن داشت و دهها نفر کشته و زخمی روی دست این رژیم گذاشت، این تلفات در موشک‌باران مقاومت علیه یکی از تجمع‌های چتربازان اسرائیلی در شهرک صهیونیست‌نشین کفرجلعادی صورت گرفت. اسرائیل دیگر روی قدرت نظامی خود در نفوذ زمینی به لبنان حساب نمی‌کرد و به همین دلیل بود که به اجرای طرح فرانسه و آمریکا از طریق شورای امنیت برای جبران شکستهای نظامی خود روی آورد، از سوی دیگر آمریکا و فرانسه به شدت با اجرای هر اصلاحی در این طرح مخالفت می‌کردند و این بویژه در مورد استقرار نیروهای چند ملیتی برای پایان دادن به حضور مسلحانه حزب‌الله در جنوب لبنان ادامه داشت.
دلایل اهمیت سفر معلم به لبنان
در این زمان مقدمات تشکیل نشست وزرای خارجه اتحادیه عرب در بیروت فراهم می‌شد، با حضور وزرای خارجی کشورهای عربی در بیروت که مهم‌ترین آنها ولید معلم بود، مرحله جدیدی شکل گرفت، این اولین سفر یک مسئول سوریه به لبنان در این سطح بعد از عقب‌نشینی سوریه از لبنان بود که بعد از یک سال از تحقق این عقب‌نشینی صورت می‌گرفت، در این سفر وی با فواد سنیوره نخست‌وزیر لبنان دیدار کرد و تایید مواضع مورد توافق لبنانی‌ها از سوی دولت سوریه را به اطلاع وی رساند، او گفت که موضع لبنانی‌ها در مورد مزارع اشغالی شبعا را نیز تایید می‌کند.
نبیه بری هنگامی که صبح به دفترش رسید، به علت فضایی که در شورای امنیت ایجاد شده بود، خوشحال نبود، ما ملاحظاتی که نماینده لبنان در سازمان ملل در مورد طرح آمریکا و فرانسه ارائه کرده بود را با وی بررسی کردیم و او توصیه کرد که بررسی جزئیات این طرح را ادامه دهیم.
نامه مقام معظم رهبری به نبیه بری
نیمه روز بود که محمد رضا شیبانی سفیر جمهوری اسلامی ایران در لبنان به عین‌التینه رسید و در حضور من با نبیه بری دیدار کرد،شیبانی نامه‌ای مکتوب از سوی آیت‌الله خامنه‌ای مقام معظم رهبری در جمهوری اسلامی ایران را قرائت کرد، در این نامه بعداز سلام و احوال پرسی خطاب به بری آمده بود: «من مواضع شما را به صورت کامل دنبال می‌کنم، این مواضع بسیار خوب و موفق است و من از شما می‌خواهم که به این مواضع خود ادامه دهید تا پیروز شوید.»
شیبانی همچنین نگرانی وزیر خارجه ایران در مورد طرح مطرح شده در شورای امنیت را نیز به اطلاع ما رساند و گفت که وی تماس‌هایی را با طرف‌های روسی و چینی داشته است، روس‌ها درک چندانی از عمق بحران کنونی ندارند، اما نمایندگان چین و انگلیس در شورای امنیت به سفیر ما در سازمان ملل گفته‌اند که مانع‌تراشی در راه این طرح فایده‌ای ندارد، چرا که این طرح با وجود رد یا تایید شما یا لبنان تصویب خواهد شد.
بری: در مقابل قطعنامه شورای امنیت خواهیم ایستاد
شیبانی در ادامه از نظرات بری جویا شد و گفت که در مرحله جدید می‌خواهد چه کار کند؟ بری در پاسخ به وی گفت: من همیشه نصیحت کرده ام که باید به دنبال تامین هم‌پیمانانی در شورای امنیت باشیم، ما در مقابل چالش بزرگی قرار داریم، این مصوبه به اسرائیل بیش از آن چیزی که خواسته است، امتیاز می‌دهد، این مصوبه می‌تواند جبران شکستهای نظامی اسرائیل را در لبنان بکند، ما در هر حال این مصوبه را رد می‌کنیم و در صورت صدور، در مقابل آن خواهیم ابستاد، اما نگرانی ما این است که اختلالی در مواضع داخلی لبنان ایجاد شود.
خشم متکی از تحریف اظهاراتش توسط سنیوره
سفیر ایران گفت که وزیر خارجه کشورش از سخنان سنیوره بعد از بازگشت وی از لبنان و نسبت دادن سخنی به وی درباره مزارع شبعا که آن را بیان نکرده، ناراحت شده است، بری گفت که در این مورد قبل از انتشار واکنش‌ها در روزنامه‌ها از سنیوره توضیح خواسته است، شیبانی ادامه داد که سنیوره در دیدار با متکی سعی کرد او را به جزئیات طرح‌ها بکشاند، اما متکی پاسخ داد که موضع ایران پذیرش آن چیزی است که لبنانی‌ها روی آن توافق می‌کنند، اما به صورت شخصی ملاحظاتی دارد، سنیوره به عمد این سخنان را مغشوش کرده و منتشر کرد.
بعد از این دیدار بری کنفرانسی مطبوعاتی برگزار کرد، وی در این کنفرانس گفت که طرح آمریکا و فرانسه به نفع اسرائیل است که در این جنگ نتوانسته پیروزی را به دست بیاورد، او گفت که در هنگامی که در صورت شکست اسرائیل این طرح ارائه شده، اگر اسرائیل پیروز می‌شد، این کشورها چه امتیازاتی را برای اسرائیل قایل می‌شدند؟ وی تمام بندهای این قطعنامه و هر سخن یا طرحی که منافع و ملاحظات لبنان را مدنظر قرار ندهد، را رد کرد. او گفت که موضع قطعی و تایید شده ایران نیز در تایید همان چیزی است که لبنانی‌ها در مورد آن به توافق برسند، او تصریح کرد که این طرح به دنبال این است که دو نظامی اسرائیلی بدون شرط آزاد شوند، اما در هر حال من باید بگویم که مرا از این مأموریت معاف کنید و من هیچ ارتباطی با این موضوع ندارم.
دیدار بری با معلم و موسی
ساعت چهار و نیم عصر بود که ولید معلم به عین التینه رسید، من از وی استقبال کردم و نشست آغاز شد، او در ابتدای جلسه از مواضع نبیه بری در مورد مزارع شبعا قدردانی کرد، معلم گفت که امروز با بشار اسد در مورد لبنان صحبت کرده و او گفته که سوریه مانعی در اینکه ارتش لبنان و یا نیروهای یونیفل مزار شبعا را در اختیار داشته باشند، نمی‌بیند، البته در صورتی که بعدا خط مرزی این منطقه ترسیم شود، بری نیز در این نشست مواضع خود را شرح داده و بحث به طرح مطرح شده ر شورای امنیت رسید، ما از معلم پرسیدیم که در این زمینه چه کار می‌شود کرد؟ البته بری تاکید می‌کرد که باید بندهای هفتگانه را پذیرفت و وحدت ملی در کشور را حفظ کرد.
بعد از معلم بری با عمرو موسی دبیرکل اتحادیه عرب دیدار کرد، او بلافاصله از فرودگاه بین‌‌المللی بیروت به عین‌التینه آمده بود تا با نبیه بری رایزنی کند، در راستای توافقی که از قبل با موسی انجام شده بود، من به همراه حاج حسین خلیل معاون سید حسن نصرالله نیز به این نشست پیوستیم. مفاد این نشست همراه با صراحت بود و خلاصه آن در موارد زیر گنجانده می‌شد:
- این درگیری با لبنانی‌هاست و ارتباطی با ایران یا دیگر کشورها ندارد، این موضوعی است که وزرای خارجه کشورهای عرب باید آن را بدانند.
- ما این فرصت را داریم که یک پیروزی بزرگ را رقم بزنیم، ما نباید در عرصه سیاسی چیزهایی را به اسرائیل واگذار کنیم که در عرصه نظامی قادر به کسب آن نشده است.
- ما تمام ملاحظات در مورد مواضع برخی از سیاستمداران لبنانی نظیر فواد سنیوره و سعد حریری را کنار گذاشته و بندهای هفتگانه را با برخی ملاحظات در مورد تعدادی از بندهای آن قبول کردیم.
- کنفرانس وزرای خارجی اتحادیه عرب باید به فرصتی برای کمک به لبنان در آزادسازی مزارع شبعا تبدیل شود تا تمامی عربها در این پیروزی نقش داشته باشند. عمرو موسی به سخنان ما گوش داده و گفت که ما نباید تلاش‌های آمریکا برای تحمیل این طرح را دست کم بگیریم، وی گفت که تمایل زیادی دارد که مواضع مشترک عربی در کنار مواضع دولت لبنان قرار گیرد.
تردد هیئت‌ها و ادامه جنایات اسرائیل
حسن الخلیل در ادامه گزارش خود در مورد ابعاد کشتار اسرائیل در این روز در لبنان نوشت که رسانه‌ها نتوانستند کشتارها و جنایات اسرائیل را که در طول روز در تمامی بخش‌های لبنان منتشر شده و در شب به منطقه الشیاح رسید و اولین کشتار در این سطح در منطقه مذکور را رقم زد، به مخاطبان خود منتقل کنند. در این حملات دهها نفر کشته و زخمی شدند، این در حالی بود که چند ساعت پیش و در ساعات روز نیز کشتاری در منطقه حولا انجام شده بود، کشتاری که مردم جنوب را به یاد جنایات اسرائیل در همین منطقه در سال 1948 انداخت.
نشست وزرای خارجه اتحادیه عرب در بیروت
روز دوشنبه 7 آگوست یکی از بزرگترین جنایات اسرائیل در لبنان رقم خورد و تلفات این روز به سطح بی‌سابقه‌ای رسید، اسرائیل در طی این حملات سعی می‌کرد مواضع خود را در سازمان ملل قبل از نشست شورای امنیت تقویت کند، مهم‌ترین اتفاقات سیاسی این روز برگزاری نشست وزرای خارجه اتحادیه عرب بود که در السرایا برگزار شد، این در حالی است که حاضران در این نشست درمورد مسایل مختلف اختلاف نظر داشتد، بعضی از آنها به صورت واضح با رد هر مصوبه خارجی مخالف بودند و می‌گفتند باید با طرح آمریکا و فرانسه تعامل مثبت داشت، این عده مدعی بودند که رد این طرح می‌تواند مصیبتی برای لبنان باشد، گروهی دیگر حمایت مطلق از لبنان و مقاومت در هر سازش غیر قابل قبول از سوی لبنان را مطرح می‌کردند.
گریه سنیوره در سخنرانی نشست اتحادیه عرب
سنیوره سخنرانی خود را در این نشست آغاز کرد، سخنرانی او دو بار به علت گریه‌هایش و اشک‌هایی که به صورتش غلطیده بود متوقف شد و وزرای خارجه کشورهای عربی با تشویق‌های خود او را کمک کردند تا سخنانش را تمام کند، این سخنرانی با واکنش زیپی لیونی وزیر خارجه اسرائیل همراه شد، وی از سنیوره خواسته بود تا گریه کردن را کنار بگذارد و وارد عرصه عمل شود.
مخالفت کشورهای عربی با حمایت از مقاومت
این نشست با رد پیشنهاد معلم در مورد آوردن واژه مقاومت در بیانیه پایانی و استقبال و حمایت از نقش و جایگاه آن به پایان رسید، این در حالی بود که یمن و الجزایر نیز با این پیشنهاد موافق بودند، این نشست البته تصویب کرد که هیئتی از وزرای خارج عربی به سازمان ملل بروند تا دیدگاه‌های عربی در مورد خطرات ناشی از ارائه مصوبات غیر قابل اجرا را به مقامات این سازمان گوشزد کنند.
قبل از آغاز نشست وزرای خارجه عرب من بنا به درخواست ولید معلم بار دیگر با او در هتل بریستول دیدار کردم، او من را در جریان دیدار دیروز خود با سنیوره گذاشت و گفت که سنیوره سخنان خود را با لحنی تهاجمی در مورد مناسبات گذشته سوریه و لبنان و پرونده‌های قدیمی میان دو طرف آغاز کرده بود، معلم گفت: من در عوض به وی گفتم که برای حمایت از لبنان و پایمردی این کشور در برابر تجاوز دشمن به این کشور آمده‌ام و تاکید می‌کنم که مواضع ما بر انتشار نیروهای چندملیتی در مزارع شبعا و تاخیر در ترسیم مرزهای آن است. ما همچنین با هر چیزی که لبنانی‌ها بر اساس سازش با بندهای هفتگانه در مورد آن به توافق برسند، موافق هستیم.
شکست سفیر فرانسه برای قانع کردن بری
در این زمان نبیه بری با برنار ایمیه سفیر فرانسه دیدار می‌کرد، ایمیه سعی کرد تا مخالفت نبیه بری با طرح فرانسه را به نوعی مهار کند و ابراز آمادگی می‌کرد که نگرانی‌های وی را در این زمینه بررسی کند، اما بری اصرار داشت که روح این مصوبه و جزئیات آن در راستای پاداش دادن به اسرائیل است و اجرای صیغه کنونی حتی در صورت عدول ما از موضع خود غیر ممکن است، چرا که با واقعیت‌های موجود انسجام و هماهنگی ندارد. نتیجه چنین تصمیمی نیز این خواهد بود که ما به جای مقابله با اسرائیل در برابر تمام کشورهای موافق با این طرح و سازمان ملل قرار بگیریم، به همین علت بهترین کاری که فرانسه می‌تواند انجام دهد، این است که طرح را از اساس کنار بزند و به مواضع یکپارچه لبنان دقیق گوش دهد.
طرح استقرار محدود ارتش لبنان با خروج اسرائیل
عصر این روز بود که تماس‌هایی برای مقدمه‌سازی برای آغاز نشست شورای امنیت آغاز شد، این تماس‌ها که چندین مقام لبنانی را شامل می‌شد، تا جایی بود که طرح به اینجا رسید که ارتش 15 هزار نیروی خود را در جنوب مستقر کند، این موضوع را سعد حریری از طرف فرانسه نقل کرد و گفت که هماهنگی ها با طرف فرانسوی در این زمینه انجام شده، اما برنار ایمیه گفت که از این طرح اطلاعی ندارد، وی که در تماس با محمود بری در این زمینه ابراز بی‌اطلاعی کرده بود، گفت که جواب دقیقتر را بعدا به اطلاع دفتر بری خواهد رساند.
البته بری با این طرح به صورت مثبت تعامل کرد، این همان طرحی بود که بری پیشتر نیز با آن موافق بود، او می‌گفت که ورود ارتش به مناطق جنوبی بعد از عقب‌نشینی اسرائیل به بعد از خط آبی رنگ امری طبیعی است. من این موضوع را در نشست شورای وزیران لبنان دنبال کردم و با حاج حسین نیز در مورد آن صحبت کردم، او می‌گفت که حزب‌الله نیز با این طرح موافق است، ما توافق کردیم که موافقت خود را با این طرح در نشست شورای وزیران که شب برگزار خواهد شد، اعلام کنیم.
تعویق نشست شورای امنیت
مصوبه شورای وزیران با اجماع وزرا صادر شد و از سوی دیگر فرانسه نیز خواستار تاخیر در بررسی موضوع طرح مشترک شد تا فرصت بیشتری را برای برقراری تماس‌های بین‌الملی بدهد و همچنین زمینه را برای اعزام هیئت عربی به نیویورک مهیا کند.
من بعد از آن به منطقه الشیاح رفتم، اوضاع آنجا تاثیر‌گذار و رقت‌انگیز بود، بیش از 60 نفر در این حملات شهید شده و به همین نسبت نیز زخمی شده بودند، دهها نفر زیر آوارها گیر کرده بودند و تا پایان شب کسی موفق به دستیابی به آنها نشده بود. نمودهای خشم از اسرائیل از در و دیوار شهر نمایان بود و خانواده‌های زیادی از هم پاشیده و کاملا نابود شده بودند، این خسارات تنها با پیروزی قابل جبران بود.
واکنش خیره کننده مقاومت به حملات هوایی اسرائیل
روز سه‌شنبه 8 آگوست نیز از کشتار و جنایات اسرائیل بی‌نصیب نماند، در این روز واقعه دیروز در منطقه الغازیه تکرار شد و جنایات اسرائیل 15 شهید بر جای گذاشت، واکنش حزب‌الله لبنان نیز بی‌نظیر بود و موشک‌های این حزب روی شهرک‌های صهیونیستی فرود می‌آمد، کمین‌های این حزب و حمله‌های مستقیم آن در مکان‌های مختلف اسرائیل را زمین‌گیر کرده بود و اسطوره مرکاوا دیگر کاملا از هم پاشیده بود، چندین مورد از این تانک‌ها به دفعات به دست نیروهای حزب‌الله بویژه در منطقه سهل الخیام منهدم شد. تصمیم دیروز در زمینه آمادگی برای اعزام نیرهای ارتش به جنوب لبنان برگه‌های شورای امنیت را به هم ریخت و بار دیگر حساب و کتاب‌های برخی بویژه در زمینه اعزام نیروهای چند ملیتی به لبنان را با مشکل مواجه کرد، در این زمان سخن به صورتی دیگر به میان آمد.
بری در زمان ورود به دفتر هوشیار و منتظر بود تا واکنش آمریکا را دریابد، او بعد از دیدار با فرانک اشتانمایر وزیر خارجه آلمان توضیح داد که وی نیز به دنبال بازاریابی برای طرح آمریکا بود و می‌خواست خود را از اعلام موضع درباره دولت لبنان دور نگه دارد. بری بعد از این نشست با هیئتی بزرگ از مصر دیدار کرد،این هیئت شامل گروه‌های دولتی، احزاب مخالف و شخصیت‌های فرهنگی، هنری مصر بود، این نشست به این نتیجه رسید که پایمردی مقاومت و ملت لبنان در این جنگ ناشی از ایمان آنها بود و همین ایمان بود که باعث شد آنها دستاوردهایی را کسب کنند که تمام اعراب در طول نیم قرن قادر به تحقق آن نبودند.
اقدامات خودسرانه سنیوره در تعامل با غرب
شرایط نشان می‌داد که نشست شورای امنیت تا قبل از روز جمعه 11آگوست تشکیل نخواهد شد، این موضوع در دفاتر کاری عین التینه رایج شده بود، در این زمان محمد فنیش تماس گرفت و بعد از مدتی به دفتر آمد تا با هم در حاشیه کارهای دفتر دیدار کنیم، او نامه‌ای در دست داشت که سنیوره نسخه‌ای از آن را به نیویورک فرستاده بود، این نامه در مورد درخواست اصلاحاتی بود که سنیوره در زمینه طرح فرانسه و آمریکا مطرح کرده بود، یکی از بندهای این نامه به منطقه خالی از افراد مسلح و سلاح واقع در جنوب رود لیتانی اشاره کرد بود. بری از اینکه سنیوره موضوع این نامه را به وی اطلاع نداده بود، بسیار ناراحت شد، او گفت که در مورد مسایلی که در زمینه رعایت بندهای هفتگانه به سنیوره گفته بود، پایبند است.
مشخص شد که این نامه دو روز پیش به سفیران کشورهای صنعتی تحویل داده شده است، بری در این زمینه با "فوزی صلوخ" تماس گرفت تا توضیحات وی را بشنود، بعد از آن با سنیوره تماس گرفته و به او گفت که علی خلیل برای دیدار وی به السرایا خواهد رفت.
دیدار جنجالی با سنیوره
من در هنگام رسیدن به السرایا در اتاق جانبی دفتر سنیوره با وی دیدار کردم، او خسته بود و با صدایی آرام سخن می‌گفت، بحث‌های ما از فضای حمله احتمالی شدیدی آغاز شد که اسرائیل ممکن بود علیه ضاحیه جنوبی بیروت انجام دهد.
من به سنیوره گفتم: ماجرای نامه تو به شورای امنیت چیست؟ ما لحظاتی پیش از طریق محمد فنیش از این نامه اطلاع یافتیم، ملاحظات زیادی در مورد این اقدامت وجود دارد و این اوضاع را پیچیده‌تر خواهد کرد و در مواضع لبنان شکاف ایجاد خواهد کرد.
سنیوره گفت: هر طوری که فکر کنید، اگر شما از این بند دچار نگرانی شوید، ما فاصله زیادی تا راه حل نهایی خواهیم داشت، اگر عقب‌نشینی کامل از جنوب لیتانی صورت نگیرد، نمی‌توان در مورد عقب‌نشینی اسرائیل به پشت خطوط آبی صحبت کرد.
من گفتم: اما نبیه بری در جریان این نامه و مضمون آن قرار نگرفته بود، او شاید میتوانست در تهیه روشی که وحدت ما در لبنان را تقویت کند، راهکار خوبی ارائه دهد و به شما کمک کند.
سنیوره: قطعا، اما این طرح مورد قبول دیگران نخواهد بود.
من گفتم: مزارع شبعا و موقعیت آن در راه حل شما چیست؟
سنیوره:تصمیم ما کامل است، اما در مورد مزارع شبعا پیدا کردن راه حل مستقیم سخت است، شما باید واقعیت موضع خود را در اینباره به ما اطلاع دهید، چرا که خیلی از مسایل به این موضع باز می‌گردد، ما باید در برابر جهانی که با آن مذاکره می‌کنیم،اعتبار داشته باشیم، کاندولیزا رایس با من تماس گرفته و استقبال خود از موضع دولت در زمینه استقرار ارتش به من ابلاغ کرد، او برای اولین بار از گسترش نیروهای یونیفل بر اساس بند هفتم صحبت کرد، من هشدارها را به وی گفتم، اما او اصرار داشت که این اتفاق بیفتد، او گفت که ولش فردا به بیروت سفر می‌کند و پیش‌نویس جدیدی از مصوبه را با خود همراه خواهد داشت، بعد از آن ما در مورد راه حل نهایی مذاکره خواهیم کرد.
سنوره سخنان خود را با تشریح تماس تلفنی خود با وزیر خارجه فرانسه به پایان رساند، او گفت که موضع پاریس بهتر شده است، اما موضوع عقب نشینی فوری اسرائیل بعد از اعلام آتش‌بس را نمی‌پذیرد.
مشکلات داخلی مقاومت بیشتر از خارج است
من فورا به عین التینه باز گشتم، در آنجا حاج حسین خلیل حضور داشت و من مفاد نشست با سنیوره را به اطلاع رساندم، او بسیار ناراحت شد و گفت: چیزی که من را ناراحت می‌کند، این است که حل مشکل ما با داخل بسیار سخت‌تر از خارج است، او همچنین از سخنان رایس که قبلا آن را نشنیده بود، ابراز نگرانی کرد.
حاج حسین پیشنهاد کرد که نبیه بری با سعد حریری در این زمینه صحبت کند، اما او موضوع را رد کرده و گفت که فردا به صورت مستقیم موضوع را با ولش بررسی خواهد کرد، او گفت که ما موضوع خود را به ولش ابلاغ می‌کنیم و احتمالا این بهترین راه است، دیر وقت بود، در هنگام ترک عین‌التینه، اسرائیل بار دیگر به ضاحیه حمله کرد، حمله به حدی شدید بود که صدای ناشی از آن طوری به ما می‌رسید که گویا حمله در نزدیک ما روی داده است.
اخبار ویژه
کارشکنی ها برای اجرایی نشدن دستور رئیس جمهور شروع شد؛
نظرات بینندگان
جدیدترین اخبار پربازدید ها
پربحث ترین عناوین
پر طرفدار ترین ها
