درباره موضوع جنگ‌زدگي و سريال وضعيت سفيد
وحید یامین پور
سرویس فرهنگی نقد رسانه پایگاه 598، دکتر وحيد يامين‌پور/ ۱. دزفول به شهر موشك ها معروف است. شهر موشك‌هاي 12 متري در كوچه هاي 7 متري! شهري كه به ديدن زلزله هاي ناگهاني موشك و رد سفيد شكاري هاي بعثي عادت كرده بود. دزفولي ها شهر را ترك نكردند. بعد از فتح المبين كه شرّ شوم توپ هاي ويرانگر كم شد، دزفولي ها به موشك باران و بمباران هاي مداوم عراق قناعت كردند و در شهر ماندند.
در حاشيه شهر با تيرچه بلوك هاي سيماني و صفحه هاي ايرانيتي، خانه هاي كوچك و شتاب زده اي درست شده كه نه آب داشت و نه برق و نه هيچ چيز ديگر. در زمين هايي خاكي كه پر از عقرب و كژدم بود و از همه مهم‌تر، پر از نگراني از آنچه در شهر مي‌گذرد. چشم هاي مردم رد سفيد ميگ ها و ميراژهاي عراقي را تا شهر دنبال مي كرد و در دود سياه و سفيد صدها بمب و راكت به اشك مي نشست. در شهر نه جان پناهي بود و سنگري. از باغ و سبزه زار و سيزده بدر هم خبري نبود. حتي سريال ها و كارتون ها را هم چند تا در ميان مي ديديم. ماجرا خيلي فرق داشت با تهران... روزهاي پايان جنگ انگار دزفولي ها مي دانستند كه جنگ تمام مي شود؛ مي گفتند پاي موشك هاي صدام به تهران رسيده است و شهر پرشده از جان پناه؛ مي گفتند تهراني ها جنگ را تمام خواهند كرد!
۲. "وضعيت سفيد" سريال خوبي است. يعني دست كم در اين وانفساي سريال هاي اعصاب خورد كن و ول(!) -از قبيل سايه روشن، ازياد رفته، ستايش و...- اين يكي را بايد حلوا حلوا كرد. به‌خصوص اينكه براي آدم هايي با شخصيت تاريخي اين وجه از روايت قصه يعني طعم شيرين نوستالژي؛ نوستالژي روابط انساني و تعاطف خانوادگي، نوستالژي تقسيم كردن همه چيز باهم -حتي غصه ها و شادي ها، نوستالژي سادگي آدم ها، نوستالژي تفريح با انواع ابتدايي لوازم زندگي، نوستالژي پديده همبازي، نوستالژي گل كوچيك، نوستالژي غيرت(!)، نوستالژي نوه بودن، برادر زاده بودن، پسر عمو بودن... اينكه تو مي تواني بين فضولي و احساس مسووليت خطي بكشي، بين استقلال و بي پشتوانگي فرق قائل باشي، بين خودخواهي و اعتماد به ديگران نسبتي برقرار كني و چند مفهوم ديگر را از غفلت زدگي نجات بدهي، خدمت بزرگي به رسانه كرده اي. اسم اين نوستالژي ها و ذوق زدگي ها را مي گذارم نوستالژي هاي گمن شافتي. هم داستان با "تونيس"، آدم هايي مثل ما هر از گاهي لابلاي قبرستان عالم جديد و ميان ساييدگي و فرسايش معاني عميق روابط انساني، فيل مان ياد هندوستان مي كند، ياد جايي مثل باغ مادر بزرگ قصه ي نعمت الله. حتي تنها روايت درست كردن مرباي گل سرخ براي جبهه، كفايت مي كند تا چنيني سريالي ساخته شود. همين يعني "وضعيت سفيد" سريال خيلي خوبي است.
۳. ضمن اينكه حميد نعمت الله در يك اقدام كم سابقه در تلويزيون، بر اي سريالش وقت گذاشته است. طراحي صحنه، شخصيت پردازي دقيق و حتي پر از وسواس، كادر بندي هاي بديع و ميزانسن پر دردسر؛ نمي دانم در دوراني كه تهيه كننده ها و كارگردان ها براي بدترين و سخيف ترين آثار تلويزيوني‌شان بلافاصله مورد تقدير قرار مي گيرند و از دست با كفايت مديران ارشد رسانه ملّي(!) سكه و چك چند ميليوني تحويل مي گيرند، نعمت الله و شفيعي با چه انگيزه اي چنين انرژي و وسواسي را براي كارشان خرج كرده اند.
۴. اما سريال نعمت الله ربطي به جنگ ندارد. جنگ بهانه ي خوبي بوده براي او تا بستر مناسب روايت قصه اش را پيدا كند. بيش از اين اثري از جنگ نيست. اين مساله شايد براي بسياري چندان مهم نباشد و ممكن است پاسخ دهند كه اساساً سازندگان سريال، داعيه روايت چنين قصه اي را نداشته اند. اما براي كساني چون من كه مدت‌هاست دنبال روايت بخشي مهم و فراموش نشدني از زندگي خود و هم نسلانش است، پاره شدن بليط "جنگ زدگان" در تلويزيون مهم است.
اكنون كه پس از سال ها تلويزيون به اين صرافت افتاده كه به اين مقوله بپردازد، چرا بجاي مصيبت ها، فلاكتها و در عين حال فداكاري ها و زيبايي هاي جنگ زدگان خوزستان، ايلام، كردستان و كرمانشاه، باغ هاي تهران بايد روايت‌گر خوش نشيني جنگ زدگان باشند؟! نگراني هاي دسته چندم آدم هاي قصه براي امثال من عجيب است. درست زماني كه اوج تلخي ها و تراژدي هاي جنگ، غصه هاي كوچك زندگي را از دل جنگ زدگان مي زدايد و همه چيز را به صفا و سادگي و از خود گذشتگي و قناعت بدل مي كند، نبايد از درگيري هاي خاله زنكي با مبالغه سخن گفت. اينجاست كه از انتخاب جنگ به عنوان بهانه ي روايت يك قصه ي دهه شصتي خوش‌مان نمي آيد و فرصت را از دست رفته مي بينيم.
۵. دوست دارم اين يادداشت بيشتر طعم تشكر از "وضعيت سفيد" را بدهد تا نق و نقد. ولي حرف مانده را بايد گفت. هرچند به روشني معلوم است كه جهت اصلي نگراني و نقد متوجه سازندگان سريال نيست...
انصافا حتي وقتي ميخواستم نقد هم كنم براي رفقات‌مان مرام گذاشتم!
در حاشيه شهر با تيرچه بلوك هاي سيماني و صفحه هاي ايرانيتي، خانه هاي كوچك و شتاب زده اي درست شده كه نه آب داشت و نه برق و نه هيچ چيز ديگر. در زمين هايي خاكي كه پر از عقرب و كژدم بود و از همه مهم‌تر، پر از نگراني از آنچه در شهر مي‌گذرد. چشم هاي مردم رد سفيد ميگ ها و ميراژهاي عراقي را تا شهر دنبال مي كرد و در دود سياه و سفيد صدها بمب و راكت به اشك مي نشست. در شهر نه جان پناهي بود و سنگري. از باغ و سبزه زار و سيزده بدر هم خبري نبود. حتي سريال ها و كارتون ها را هم چند تا در ميان مي ديديم. ماجرا خيلي فرق داشت با تهران... روزهاي پايان جنگ انگار دزفولي ها مي دانستند كه جنگ تمام مي شود؛ مي گفتند پاي موشك هاي صدام به تهران رسيده است و شهر پرشده از جان پناه؛ مي گفتند تهراني ها جنگ را تمام خواهند كرد!
۲. "وضعيت سفيد" سريال خوبي است. يعني دست كم در اين وانفساي سريال هاي اعصاب خورد كن و ول(!) -از قبيل سايه روشن، ازياد رفته، ستايش و...- اين يكي را بايد حلوا حلوا كرد. به‌خصوص اينكه براي آدم هايي با شخصيت تاريخي اين وجه از روايت قصه يعني طعم شيرين نوستالژي؛ نوستالژي روابط انساني و تعاطف خانوادگي، نوستالژي تقسيم كردن همه چيز باهم -حتي غصه ها و شادي ها، نوستالژي سادگي آدم ها، نوستالژي تفريح با انواع ابتدايي لوازم زندگي، نوستالژي پديده همبازي، نوستالژي گل كوچيك، نوستالژي غيرت(!)، نوستالژي نوه بودن، برادر زاده بودن، پسر عمو بودن... اينكه تو مي تواني بين فضولي و احساس مسووليت خطي بكشي، بين استقلال و بي پشتوانگي فرق قائل باشي، بين خودخواهي و اعتماد به ديگران نسبتي برقرار كني و چند مفهوم ديگر را از غفلت زدگي نجات بدهي، خدمت بزرگي به رسانه كرده اي. اسم اين نوستالژي ها و ذوق زدگي ها را مي گذارم نوستالژي هاي گمن شافتي. هم داستان با "تونيس"، آدم هايي مثل ما هر از گاهي لابلاي قبرستان عالم جديد و ميان ساييدگي و فرسايش معاني عميق روابط انساني، فيل مان ياد هندوستان مي كند، ياد جايي مثل باغ مادر بزرگ قصه ي نعمت الله. حتي تنها روايت درست كردن مرباي گل سرخ براي جبهه، كفايت مي كند تا چنيني سريالي ساخته شود. همين يعني "وضعيت سفيد" سريال خيلي خوبي است.
۳. ضمن اينكه حميد نعمت الله در يك اقدام كم سابقه در تلويزيون، بر اي سريالش وقت گذاشته است. طراحي صحنه، شخصيت پردازي دقيق و حتي پر از وسواس، كادر بندي هاي بديع و ميزانسن پر دردسر؛ نمي دانم در دوراني كه تهيه كننده ها و كارگردان ها براي بدترين و سخيف ترين آثار تلويزيوني‌شان بلافاصله مورد تقدير قرار مي گيرند و از دست با كفايت مديران ارشد رسانه ملّي(!) سكه و چك چند ميليوني تحويل مي گيرند، نعمت الله و شفيعي با چه انگيزه اي چنين انرژي و وسواسي را براي كارشان خرج كرده اند.
۴. اما سريال نعمت الله ربطي به جنگ ندارد. جنگ بهانه ي خوبي بوده براي او تا بستر مناسب روايت قصه اش را پيدا كند. بيش از اين اثري از جنگ نيست. اين مساله شايد براي بسياري چندان مهم نباشد و ممكن است پاسخ دهند كه اساساً سازندگان سريال، داعيه روايت چنين قصه اي را نداشته اند. اما براي كساني چون من كه مدت‌هاست دنبال روايت بخشي مهم و فراموش نشدني از زندگي خود و هم نسلانش است، پاره شدن بليط "جنگ زدگان" در تلويزيون مهم است.
اكنون كه پس از سال ها تلويزيون به اين صرافت افتاده كه به اين مقوله بپردازد، چرا بجاي مصيبت ها، فلاكتها و در عين حال فداكاري ها و زيبايي هاي جنگ زدگان خوزستان، ايلام، كردستان و كرمانشاه، باغ هاي تهران بايد روايت‌گر خوش نشيني جنگ زدگان باشند؟! نگراني هاي دسته چندم آدم هاي قصه براي امثال من عجيب است. درست زماني كه اوج تلخي ها و تراژدي هاي جنگ، غصه هاي كوچك زندگي را از دل جنگ زدگان مي زدايد و همه چيز را به صفا و سادگي و از خود گذشتگي و قناعت بدل مي كند، نبايد از درگيري هاي خاله زنكي با مبالغه سخن گفت. اينجاست كه از انتخاب جنگ به عنوان بهانه ي روايت يك قصه ي دهه شصتي خوش‌مان نمي آيد و فرصت را از دست رفته مي بينيم.
۵. دوست دارم اين يادداشت بيشتر طعم تشكر از "وضعيت سفيد" را بدهد تا نق و نقد. ولي حرف مانده را بايد گفت. هرچند به روشني معلوم است كه جهت اصلي نگراني و نقد متوجه سازندگان سريال نيست...
انصافا حتي وقتي ميخواستم نقد هم كنم براي رفقات‌مان مرام گذاشتم!
اخبار ویژه
آغاز ریزش مهرههای کلیدی در صف اشغالگران؛
بازخوانی فعالیتها و گفتوگوهای مسعود نجابتی؛
رئیسی در نشست خبری با مقام پاکستانی:
نظرات بینندگان
جدیدترین اخبار پربازدید ها
