تقویت عوامل منفی در بازار طلای سیاه

به گزارش پایگاه 598 به نقل از دنیای اقتصاد ؛ بعد از یک هفته آرامش در بازار نفت، در دو روز گذشته سقوط قیمت‌ها نگرانی‌ها را افزایش داد. روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش، بهای نفت خام سبک آمریکا 67/79دلار که نسبت به میانگین 83 دلاری یک هفته اخیر بیش از 3 دلار ریزش داشته است. نفت برنت اما با کاهش کمتری نسبت به WTI مواجه شد، این نوع نفت با کاهش حدود یک دلار به‌زیر 85 دلار رسید. قیمت سبد نفتی اوپک نیز در آخرین به‌روز‌رسانی سایت این سازمان(30 اکتبر) 24/82 دلار اعلام شد که نسبت به روز پیش از آن بیش از 50 سنت کاهش داشته است. با به اتمام رسیدن ماه اکتبر برای پنجمین ماه پیاپی میانگین بهای نفت نزولی شد، به‌طوری‌که نفت آمریکا در این ماه بیشترین کاهش ماهانه قیمت نفت از سال 2012 تا کنون را تجربه کرد. مهم‌ترین‌ عامل کاهش بهای نفت طی دو روز اخیر، تصمیمات اتخاذ شده در آخرین جلسه بانک مرکزی آمریکا است. بر‌اساس گزارش‌های منتشر شده، فدرال رزرو روز چهارشنبه برای اولین بار بعد از شروع بحران اقتصادی در این کشور تصمیم گرفت سیاست‌های انبساطی خود را متوقف کند که اخذ این تصمیم به کاهش قیمت نفت منجر شد.

بعد از شروع بحران اقتصاد جهانی در سال 2008، آمریکا برای خروج از رکود برخی سیاست‌های انبساطی را در اقتصاد به منظور تقویت بخش تولید اعمال کرد. سیاست‌های انبساطی به سلسله تصمیماتی گفته می‌شود که باعث افزایش نقدینگی می‌شود که از آن جمله می‌توان به وام دهی بانک‌ها با نرخ بهره کم اشاره کرد. به دوران اعمال سیاست‌های انبساطی دوران احیای اقتصادی می‌گویند. حال به نظر می‌رسد تصمیم اخیر فدرال رزرو مبنی بر توقف سیاست تسهیل کمی(QE)، توقف خرید اوراق قرضه به‌عنوان یک سیاست انبساطی، سیگنال بسیار مهمی از خروج آمریکا از دوران احیا است؛ هرچند توقف کامل سیاست‌های انبساطی منوط به افزایش نرخ بهره در این کشور است.
توقف سیاست‌های انبساطی به افزایش ارزش دلار منجر شده است که این خود به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم باعث کاهش بهای نفت می‌شود. از آنجا که ارزش نفت و دیگر کالاها با دلار سنجیده می‌شود، افزایش ارزش دلار به‌طور مستقیم منجر به کاهش قیمت نفت می‌شود. از سوی دیگر از آنجا که بازار نفت و دیگر کالاها به‌عنوان بازارهای موازی و رقیب بازار دلار محسوب می‌شوند، افزایش ارزش دلار موجب رونق این بازارها و خروج سرمایه از بازار نفت می‌شود که این خود باعث ریزش بهای نفت شده است. 
البته این برای سومین بار از سال 2008 تا‌کنون است که بانک مرکزی آمریکا اعلام کرده است قصد قطع سیاست‌های انبساطی را دارد. به نظر بسیاری از کارشناسان اقتصادی احتمال اینکه این بار سیاست‌های انبساطی اعمال شود، بسیار زیاد است.
این درحالی است که برخی اخبار مبنی بر اینکه دیگر اقتصادهای بزرگ جهان، از جمله ژاپن و اروپا در حال اعمال سیاست‌های انبساطی در کشورهای خود هستند که این منجر به کاهش ارزش دیگر ارزهای مرجع در مقابل دلار می‌‌شود و افزایش ارزش دلار را تسریع بخشیده است.


 واکاوی رفتار عربستان در قبال قیمت‌های کاهشی 
نفت از ماه ژوئن که نگرانی‌ها از بحران‌های لیبی، عراق و اوکراین در اوج خود بود تا‌کنون حدود 30 دلار کاهش قیمت داشته است. دلایل این قیمت‌های کاهشی طی چند ماه اخیر را می‌توان در سه عامل افزایش سطح تولید نفت آمریکا و اوپک، کاهش تقاضا از سوی اروپا و چین و عدم اثر‌گذاری نا‌آرامی‌های اخیر خاورمیانه یافت. اما در این بین اعضای سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت(اوپک) که عمدتا کشورهایی با بودجه‌ای وابسته به نفت هستند، با تخفیف‌های بزرگی به مشتریان آسیایی خود باعث کاهش بیشتر نفت شدند. برای چرایی اعمال سیاست‎های عربستان در قبال کاهش نفت تحلیلگران سناریوهای متفاوتی را تعریف کرده‌اند. دکتر محمدصادق جوکار، كارشناس موسسه مطالعات بین‏المللی انرژی در این خصوص در جلسه ماهانه این موسسه تحلیل جامعی از رفتار عربستان ارائه کرد. 
به گفته این کارشناس انرژی، انفعال عربستان در قبال كاهش قیمت نفت را می‌توان در قالب چند سناریو بیان کرد: سناریوی حفظ اهمیت استراتژیك نفت متعارف و ابتكار عمل در برابر عامل تهدید، سناریوی انتقام از بی‌اعتنایی ایالات متحده به نگرانی‌های عربستان و سناریوی تبانی برای محدود‌‌سازی قدرت روسیه و ایران.
دکتر جوکار درخصوص سناریوی اول گفت: تحلیلگران این سناریو معتقدند روند فزاینده تولید از منابع نفت غیرمتعارف آمریكای شمالی در شرایط قیمت‌های بالای نفتی، ادامه‌دار بوده كه خود این امر منجر به افزایش عرضه به نسبت تقاضا در بازار جهانی و كاهش واردات ایالات‌متحده و در نتیجه كاهش قیمت نفت شده است. از این منظر، اقدام عربستان را در راستای تنظیم بازار و حفظ قیمت‌ها می‌دانند، بنابراین هرگونه كاهش عرضه عربستان باید با تنظیم ترتیبات عرضه غیراوپك و اوپك،مثلا كاهش عرضه میدان الخفجی با كویت باشد.
کارشناس موسسه بین‌المللی انرژی درخصوص سناریوی دوم، سناریوی انتقام از آمریکا گفت: عربستان به دلیل نادیده ‌گرفتن منافع این كشور از سوی ایالات متحده در زمینه سوریه و مهم‌تر‌ از آن روند تنش‌زدایی هسته‌ای با ایران با ایالات متحده در تعارض است. وی افزود: از این‌رو از ابزار توانایی سنتی نظم‌بخشی به بازار، به‌عنوان یكی از ابزارهای «دیپلماسی انرژی» در تحقق اهداف و منافع ملی خود استفاده می‌كند. دکتر جوکار مزایای سناریوی احتمالی انتقام عربستان از آمریکا را این گونه عنوان کرد: عدم توسعه ‌برنامه‌ریزی‌شده منابع غیرمتعارف نفتی و عدم تحقق برنامه كاهش وابستگی به واردات نفتی و در نتیجه حفظ اهمیت استراتژیك دولت عربستان در تنظیم بازار نفت مهم‌ترین‌ دستاورد این سناریو برای این کشور است. وی با بیان اینکه كاهش قیمت نفت بیشتر به سود رقبای راهبردی ایالات متحده نظیر چین است در حالی‌كه به ضرر ایالات‌متحده در كاهش تولید داخلی این كشور و در نتیجه وابستگی به واردات خواهد شد، گفت: كاهش قیمت نفت و در نتیجه چشم‌انداز عدم‌تحقق توسعه منابع غیرمتعارف نفتی ایالات‌متحده سبب می‌‌‌شود كه ایالات متحده در موضوعات راهبردی به نظرات و منافع عربستان سعودی توجه کند و در عین حال توان عربستان برای لابی با شركت‌های تولید‌كننده نفت غیرمتعارف برای حفظ قیمت بالای نفت به منظور تاثیرگذاری بر مراكز تصمیم‌گیری ایالات‌متحده از طریق آنها افزایش می‌‌یابد.
به اعتقاد جوکار نفت ٨٠ دلاری سبب استفاده عربستان به میزان حداكثر ١٠ میلیارد دلار از ذخیره ارزی ٧٥٠ میلیارد دلاری خارجی این كشور خواهد شد كه نشان‌دهنده آسیب‌پذیری كمتر آن نسبت به ایالات‌متحده، روسیه، ایران، ونزوئلا و دیگر عرضه‌كنندگان نفتی از كاهش قیمت است.به گفته این کارشناس انرژی، این سناریو با انتقاداتی نیز روبه‌رو است كه براساس آن كاهش قیمت نفت منجر به كاهش درآمدهای نفتی عربستان و در نتیجه تضعیف برنامه‌های توسعه‌ای این كشور می‌شود كه نهایتا ظرفیت صادرات نفتی عربستان سعودی را كاهش می‌دهد. وی با اشاره به اینکه به باور كارشناسان، با حفظ روندهای مصرف انرژی عربستان سعودی، این كشور در سال 2037 به واردكننده خالص نفتی بدل خواهد شد، گفت: در حقیقت، باید در ارزیابی این سناریو بیان كرد كه عربستان سعودی تا چه سطح قیمتی این انفعال خود را ادامه می‌دهد؟ ؛چرا‌که عربستان مجبور به حذف سوبسیدهای انرژی داخلی به‌دلیل كاهش درآمدهای نفتی خود خواهد بود كه می‌تواند منجر به ناآرامی داخلی شود.
به گفته دکتر جوکار، ایالات‌متحده می‌تواند با اتخاذ راهکارهایی به مقابله با سناریوی انتقام برود، اول اینکه با تقویت رابطه راهبردی با عربستان و توجه به نظرات این كشور در مورد ایران، سوریه، داعش و... دوم افزایش تعرفه وارداتی برای حفظ دستاوردهای انقلاب شیل اویل، سوم تشدید مصرف بدیل‌های سوختی مثل گاز (دارای قیمت منطقه‌ای) و برق برای كاهش واردات نفت و خلق بحران ژئوپلیتیك؛ به‌ویژه با توجه به بحران جانشینی در عربستان.اما سناریوی سوم، سناریوی تبانی برای محدود‌‌سازی قدرت روسیه و ایران است. جوکار با اشاره به اینکه رشد اقتصادی روسیه در سال ٢٠١٤ به دلیل تحریم‌های غربی به 4/0درصد افت كرده كه می‌تواند در سایه كاهش بهاي نفت كمتر نیز شود، گفت: تاثیرات افول قیمت نفت در بودجه روسیه كه با نفت ٩٧ دلاری بسته شده است، خیلی سریع اتفاق می‌‌افتد؛ چراکه ٤٠ درصد بودجه روسیه به درآمدهای نفتی وابسته است. این در حالی است که توسعه منابع نفتی قطبی و شیل روسیه با تاخیر مواجه می‌شود و پیش‌بینی كاهش یک میلیون بشكه در روز تا ٢٠٢٠ محقق می‌شود و روسیه نیازمند استفاده از ٧٤ میلیارد دلار از ذخایر خارجی خود می‌شود.کارشناس انرژی سازمان مطالعات بین‌الملل با بیان اینکه سناریوی تبانی محدودیت‌هایی نیز دارد، گفت: در صورت صحت این سناریو، كاهش قیمت نفت كوتاه‌مدت است؛ زیرا عربستان و ایالات متحده به قیمت بالای نفت نیاز دارند. وی در ادامه افزود: اجرای این سناریو در شرایطی كه روسیه، اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده درگیر رویكرد تنش‌زدایی بعد از پیمان آتش‌بس هستند، با واقعیت‌های بیرونی ناسازگاری دارد. به علاوه روسیه و ایالات‌متحده در زمینه موضوعات مشترك نظیر مبارزه با تروریسم، كنترل بحران در شبه‌جزیره كره و پرونده هسته‌ای ایران دارای رویكرد همكاری‌جویانه هستند.
دکتر جوکار در آخر در جمع‌بندی سناریوهای مطرح شده گفت: به نظر می‌رسد كه استراتژی عربستان بر اعمال فشار بر ایالات‌متحده و روسیه به‌طور همزمان استوار است‎؛ فشار بر ایالات متحده برای دوری از تنش‌زدایی با ایران و اهمال در برابر سرنگونی دولت اسد و فشار بر روسیه برای كاهش حمایت در گزینه‌های احتمالی پرواز ممنوع یا ورود نیروهای زمینی به سوریه در شورای امنیت. وی در ادامه با تاکید بر اینکه این سناریو می‌تواند با سناریوی اقتصادی نیز مكمل باشد، اظهار کرد: كاهش قیمت نفت، سبب تداوم اهمیت استراتژیك عربستان برای ایالات متحده و در نتیجه توجه به خواسته‌های سیاسی این كشور از سوی آمریكا می‌شود؛ زیرا عربستان به این جمع‌بندی رسیده است كه توسعه نفت شیل با بی‌اعتنایی بیشتر ایالات متحده به عربستان همراه می‌شود. در حقیقت سناریوی اقتصادی و انتقام هر دو در یك راستا عمل می‌کنند و عربستان حاضر است كه آسیب‌های كاهش قیمت را تحمل كند.وی در آخر افزود: با توجه به موارد فوق یا عربستان موفق به جلب نظر ایالات‌متحده و روسیه شده و در كوتاه‌مدت در بازار مداخله می‌كند یا كاهش قیمت ادامه می‌یابد و ایالات متحده به راهكارهای مطرح شده از جمله خلق بحران ژئوپلیتیكی متوسل می‌شود.