ایران در دوره پساتحریم وابسته‌تر از امروز به غرب خواهد بود

به گزارش پایگاه 598 به نقل از تسنیم، تاکیدات رهبر معظم انقلاب در چند سال گذشته بر مصرف تولید داخلی و اقتصاد مقاومتی حیاتی و مهم است و این در حالی است که ما در یک جنگ اقتصادی تمام عیار با غرب در فضای غبارآلود تحریم ها قرار داریم. جنگی که اگر آن را جدی نگیریم بی شک باید تاوان آن را بیش از پیش پس دهیم. از همین رو با دکتر ابراهیم رزاقی، استاد دانشگاه و اقتصاددان برجسته کشور گفت وگویی انجام دادیم.

 به عنوان اولین سوال بفرمایید که در دهه های گذشته چه کردیم که دشمن راه فشار بر ملت ایران را مسیر اقتصادی انتخاب کرد؟

این قضیه از 90 سال گذشته با کودتای رضاشاه اتفاق افتاد؛ در آن دوران چند کشور صنعتی شدند و نمی خواستند دیگر کشورها به صنایع دست یابند. چون اگر برخی کشورها صنعتی شوند دو نیاز کشورهای صنعتی شامل مواد اولیه و سوخت و دوم نیاز مصرفی برطرف نخواهد شد. تا پیش از نظام سرمایه داری نیز هر کشوری نیاز خودش را بر طرف می کرد و نیازی نبود که مواد خام صادر و کالا وارد کند. بنابراین در کودتای رضاخان هدف اصلی این مسئله بود. بر همین اساس نیاز اقتصاد ایران با صد میلیون دلار در خارج بر طرف می شد و صادرات ما بیشتر از وارداتمان بود که نشان می داد در مصرف متکی به داخل بوده و احتیاجی به خارج نداشتیم. اما از سال 1356 به بعد 14 میلیارد دلار، در سال 1367 همزمان با جنگ تحمیلی 12 میلیارد دلار و در سال 1390 ما 58 میلیارد دلار از خارج کالا وارد کشور می کردیم. از سه - چهار سال پیش که ما تحت شدیدترین تحریم اقتصادی هستیم 70 میلیارد دلار کالا وارد کشور کرده ایم و این خیلی مهم است که چه چیزهایی را وارد کرده ایم.

به جای اینکه تولید داخلی را افزایش دهیم مثلا به جای اینکه برنج را در داخل کشور تولید کنیم از خارج وارد کشور کرده ایم و سرمایه های عظیمی را تحت عنوانی که می خواهیم خوب زندگی کنیم از دست داده ایم. در این 26 سالی که سیاست تعدیل اقتصادی را اجرا کرده ایم، بیش از هزار میلیارد دلار واردات داشته ایم. وقتی همه ی اقتصاد ایران با این حجم عظیم وابسته به صادرات نفت، مواد پتروشیمی و مواد نفتی شده است به ضرر تولید داخلی است.

بنابراین برای دشمنان ما این سوال مطرح می شود که حمله ی نظامی که به صرفه نیست چرا که مسائل دیگری پیش می آید که از عهده ی آن بر نمی آیند. پس حالا که خود این ها خودشان اقتصادشان را به اینجا رسانده اند آیا ما نمی توانیم با تحریم اقتصادی سبب شویم که این ها نفت را نفروشند و دوم آنکه نفت را ارزان کنیم. دشمنان فهمیدند وقتی این ها ساختارهایشان را منهدم کردند، سالانه چندین میلیون گندم، جو، ذرت و غیره وارد می کنند یا تمام قطعات کارخانه هایشان از خارج می آید و مونتاژ می شود، بنابراین وقتی دیدند فضا اینگونه است احساس کردند بهترین زمان برای آن است که فشار وارد کنند تا کشور را از پا در آورند.

• واکنش مسئولین حکومتی در مقابل این جنگ چه بود؟

باید در برابر جنگ اقتصادی مقاومت کرد به عنوان نمونه آن چیزی که از خارج وارد می شود سعی می کنند که خودشان در داخل تولید کنند. پاسخ به این جنگ این است که واردات اجناس لوکس و تجملی به کشور نداشته باشیم و مواد ضروری را خودمان در داخل تولید کنیم. این ها نکاتی است که متأسفانه در طی این سه تا چهار سال ما انجام ندادیم. دولت از خودش به جای دفاع سلب مسئولیت کرده و با دلار ارزان باز هم وابستگی ما را تشدید کرده است؛ و به مردم هم خبر نمی دهد که در برابر تهاجم اقتصادی دشمن هوشیار باشید و دفاع کنید. کار به جایی رسیده است که بیشتر نقدینگی بخش خصوصی را در دلالی به کار می گیرند و در تولید نمی برند. از آن طرف هم می بینیم که خود تولید کننده ها وام می گیرند اما آن وام ها را در کار دلالی می برند و دولت هم هیچ اقدامی در این زمینه انجام نمی دهد. بنابراین وقتی فضا اینگونه است به نظر می رسد که ما خودمان مهاجم اقتصادی را در شکست داخل یاری می دهیم. چه مصرف کننده که کالای خارجی می خرد، چه  دولت که تصمیمی نمی گیرد و چه واسطه و دلال که هر چیزی را غیر از تولید داخل گران می خرد و گران هم می فروشد؛ در چنین شرایطی تحریمی که بر ضد ما شد خیلی ساده می توانستیم آن را بر طرف کنیم و شاید فرصت طلایی برای ایران پیش آمده بود تا استقلال اقتصادی خودش را به دست بیاورد. البته هنوز هم فرصت داریم تا جلوی نفع مهاجم خارجی را بگیریم.

• به نظر شما ادامه تحریم ها بیشتر به نفع اقتصاد درونزا است یا برداشتن تحریم ها؟  

     این مسئله بستگی به واکنش ما دارد. اگر واکنش مان مانند چند سال گذشته باشد و هر چه زمان می گذرد فضای غیر تولیدی رشد می کند و این مسئله به عنوان یک نیروی درونی ستون پنجم تحریم کنندگان و دشمنان ما می شود، اگر این تحریم ها ادامه یابد و ما هیچ اقدامی نکنیم، روز به روز فقر و بیکاری بیشتری می شود و اقتصادمان شکننده تر می شود.

حتی اگر تحریم ها هم برداشته شود بر خلاف تبلیغاتی که مسئولان می کنند، درآمد ارزی ایران زیاد می شود نهایتا واردات ما بیشتر می شود. در واقع مسائل اقتصاد ایران حل نمی شود، همچنان وابسته هستیم و هر وقت هم که طرف مقابل اراده کند برای اینکه از ما امتیاز بگیرند می توانند ما را تحت فشار و تحریم قرار دهند، چون اقتصاد ما اصلاح نشده است.

• پس از برداشته شدن تحریم ها، کشورهای غربی راه واردات چه کالاهایی را به کشور ما باز خواهند کرد؟ آیا اجازه ورود تکنولوژی به ایران را هم می دهند؟

اینطور که 26 سال گذشته نشان می دهد، نه اصلا اینگونه نیست؛ ما تنها در یک زمینه صنایع دفاعی توانستیم به تکنولوژی دست پیدا کنیم آن هم به ما تکنولوژی ندادند و ما از طریق مهندسی معکوس به تکنولوژی دست پیدا کردیم. بر خلاف آنچه تبلیغ می کنند که امور به شیوه دولتی جلو نمی رود. چرا که همان آقایان دولتی اگر ایثارگر و جهادگر باشند این امر تحقق پیدا می کند اما زمانی که مدیر دولتی که خودش ثروتمند است و می خواهد خودش به خارج از کشور برود و ثروتش را به کار بیاندازد معلوم است چه اتفاقی می افتد.

این یک برنامه ای است که از زمان رضاشاه اتفاق افتاده است به طوری که خارجی ها از ما مواد خام می خواهند و اجازه نمی دهند ما صنعتی شویم و نیازهای خودمان را از راه تکنولوژی جدید برطرف کنیم. این درحالیست که در این بیست و خرده ای سال گذشته ما 1300 میلیارد دلار واردات داشته ایم ولی تکنولوژی جدید نیامده است.

• اگر نگاه خوشبیانه داشته باشیم که تحریم ها برداشته شود، به نظر شما خطر دوره پسا تحریم چیست و نوع تعامل اقتصادی ما با غرب پس از تحریم چه خواهد بود، آیا ما مصرف زده تر از امروز خواهیم شد یا خیر؟

آنچه تجربه نشان می دهد ما وابسته تر از امروز به غرب خواهیم شد. آنها آگاهانه تر عمل خواهند کرد چون بحث دفاع مطرح است؛ در گذشته بحث تهاجم نظامی در ایران مطرح بود که ما دفاع کردیم و نشان دادیم ما یک ملت مقاوم و مبارز علیه تهاجم نظامی هستیم. از آن به بعد دیگر به سادگی نمی توانند تصمیم بگیرند به ایران حمله کنند چون هزینه های زیادی برایشان خواهد داشت اما در مورد اقتصاد عکس این مسئله است؛ و این تجربه سه ساله نشان می دهد که مسئولین ما به هیچ وجه در برابر تهاجم بیگانگان دفاع اقتصادی نمی کنند نتیجه آن می شود که غربی ها برای تسلط بر ایران تهاجم اقتصادی مجددی کنند البته اگر این نوع مدیریت ادامه پیدا کند که امیدوارم چنین چیزی نشود.

• آیا در کشورهای خارجی اقتصاد مقاومتی پیاده سازی شده است تا اثرات آن را ببینند و اقتصادشان رونق بگیرد؟ 

اگر این سیاست هایی که در حدود 5 تا 6 سال است در ایران پیاده شده، می خواست در کشورهایی نظیر آلمان، فرانسه، ایتالیا، ژاپن، امریکا و کانادا پیاده شود، این ها هیچ وقت توسعه صنعتی پیدا نمی کردند. نظریه سرمایه داری آدام اسمیت، می گوید که همه چیز را آزاد بگذارید تا هر کسی بر مبنای مزیتش وارد بازار شود. به عنوان نمونه انگلستان با تسلط بر ماشین بالاترین تولید را از لحاظ کیفیت و کمترین هزینه داشت و همیشه برنده بود.

 اما کسی پیدا می شود به نام فردریش ریس که می گوید اگر اینطور باشد پس همیشه انگلیس شماره یک دنیاست پس ما بیاییم سود را در چهارچوب منافع ملی تعیین کنیم. اندیشه وی، کارگر را دعوت به کار خوب کردن می کند، جلوی دلال و وارد کنندگان را می گیرد و مصرف کنندگان را هم دعوت می کند تا از تولید داخلی مصرف کند. آن مواردی را هم که نیست صرفه جویی کنند. این سیاست را ژاپن و امریکا به کار گرفتند و همین الان هم کره و چین با حمایت از تولید داخلی آن را به کار گرفته اند و از آن بهره می برند. حتی در امریکا هم دولت بزرگترین مدافع تولید کنندگان داخلی است بنابراین همه ی شرارت ها و جنگ هایی که در سراسر جهان انجام می دهند برای آن است که هیچ کشوری نتواند صنعتی شود تا آنها بتوانند کالاهای خود را بفروشند و از طرفی وقتی کشوری صنعتی نمی شود، مواد خام اضافی دارند تا آن مواد خام را آنها بخرند.

• مقاومت اقتصادی تا چه اندازه تحریم ها را برای ما بی اثر می کند؟

به عنوان مثال اسکاتلند در برابر تهاجم انگلیس ها مقاومت کردند و به صورت یک منطقه صنعتی در آمدند یا چینی ها و کوبایی ها در اثر مقاومت در برابر تحریم ها توانستند به این نقطه برسند. ما با مسئولینی که در این 26 ساله داشته ایم به گونه ای عمل نکرده ایم که به مقاومت اقتصادی بیاندیشیم بر عکس به وادادگی اندیشیده ایم و کاری را کرده ایم که صندوق بین المللی پول امریکا به 170 کشور دیکته کرده است. یعنی از همه مواد خام می خواهد و ما هم همان نیاز آنان را برطرف کرده ایم.

نگاه ما نگاهی است که کاملا می تواند در بخش اقتصادی هم به مقاومتی دست بزند که زبانزد شود. نمونه اش همان کاری است که درباره صنایع دفاع انجام دادیم که الان صنایع دفاعی ما در منطقه و جهان مطرح است. بنابراین چطور درباره اقتصاد معمولی نمی توانیم این کار را بکنیم و نکرده ایم، همه ی این موارد نشان می دهد که مدیرانی بر سر کار آمده اند که نسبت به مقاومت اقتصادی توجه جدی نداشته اند و بیشتر با وادادگی عمل کرده اند که اوج آن هم همین دو ساله ی روی کار آمدن آقای روحانی است.

• ابزار تحقق اقتصاد مقاومتی از نظر شما چیست؟

اول آنکه باید سیاست های لیبرالی را کنار بگذاریم. ما باید از لحاظ اقتصادی مستقل شویم، برای آنکه مستقل شویم هم باید نیازهایمان را خودمان تعریف، درونی و تولید کنیم و نه از بیگانگان بخواهیم نیازهای ما را تعریف کنند. در ابتدا هم اگر تولید با تکنولوژی بالا نداریم اصلا مهم نیست می توانیم یارانه دهیم، مانند غربی ها و امریکایی ها که مرتبا یارانه به تولیدات کشاورزی و صنعتی شان می دهند.

از سوی دیگر این تولیدات را باید درونی کنیم به خصوص مواد غذایی چرا که با حیات و زندگی ده ها میلیون آدم سر و کار دارد. نکته مهم آن است که اجازه ندهیم قطعات صنایع از خارج وارد شویم و به اسم تولید داخلی مونتاژ کاری کنند. دلار ارزان در اختیار واردات قرار ندهیم و تنها برای کالای ضروری که مسئله ای حیاتی است آن را به کار ببریم. از سوی دیگر به کشاورزان کمک کنیم تا با تولید کشاورزی ما را بی نیاز کنند که این کار شدنی است و از تولید کنندگان صنعتی حمایت کنیم و به آنها یارانه دهیم.

در شرایط کنونی باید نظارت دقیق باشد چرا که الان سود بالا در فعالیت های غیر تولیدی است که آن را باید از طریق مالیات برای تولید کنندگانی که فعالیت غیر تولیدی دارند، مانع رشد اینگونه فعالیت ها شویم. باید برای جنگ اقتصادی هم به مردم اطلاعات دهیم تا بدانند سفر خارج رفتن و گردشگری آنها چه خیانت هایی می تواند باشد که اقدام نکنند.

در بخش تولید هم باید مدیرانی داشته باشیم که فکر خودشان نباشند یا کمتر به فکر خودشان باشند بنابراین افراد غیر عادی پول پرست و خودپرست را کنار بگذارند. همچنین به کارگران انگیزه دهیم تا اگر پول هم نیست برای دفاع از اقتصاد جامعه بهتر کار کنند و برای مصرف کنندگان هم کالای خارجی را گران کنیم که نتوانند بخرند و هم این ندا را بدهیم که برای دفاع از مملکت شان باید کالای ایرانی بخرند. از تولید کنندگان بخواهیم سودشان را کم کنند و اجازه ندهیم سود فعالیت های غیر تولیدی انگیزه ایجاد کند.

مبارزه با فساد اقتصادی بخش مهم دیگر کار است. اگر این کارها اتفاق بیفتد، مبانی نظری اندیشه امام و رهبری تامین می شود. مقاومت اقتصادی خلاصه اش می شود استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی که مهمترین بخش آن استقلال است. یعنی اگر استقلال نباشد آزادی مفهومی نخواهد داشت و اگر این چنین نباشد فلسفه ی زندگی شیعه و اسلام انقلابی تحقق پیدا نخواهد کرد حتی اگر اسمش جمهوری اسلامی باشد. ما هم از لحاظ نظری و هم از لحاظ امکانات درونی فوق العاده امکانات داریم اما مسئولان ما متاسفانه اصلا توجهی نکرده اند.

• اگر مذاکرات هسته ای به نتیجه نرسد، راهکار پیش روی مسئولین ما چیست؟

همین مواردی که عرض کردم را از همین الان می توانند شروع کنند چرا که اگر بخش هایی از آن را شروع کرده بودند در این مذاکرات ما دست بالا داشتیم و توقع آنان کمتر می شد اما هر چه وابستگی ما بیشتر شود آنها احساس می کنند که قدرت بیشتری در اعمال نفوذ دارند. البته هیچ احتیاجی نیست که صبر کنیم تا به آن نقطه برسیم بلکه از همین امروز می توانیم به کشاورزان مان بگوییم که ما گندم را از شما 200 تومان بیشتر می خریم و احتیاجی ندارد که دلار به خارجی ها دهیم و گندم وارد کنیم در این صورت ما بی نیاز می شویم. یا میوه و اتومبیل های گران قیمت دو میلیاردی را از خارج وارد نکنیم و اجازه ندهیم با دلار ارزان که سرمایه کشور است در خارج از کشور گشت و گذار کنند. اگر چنین مواردی رعایت شود باعث می شود دست ایران در این مذاکرات خیلی قوی تر باشد و نکته مهم آن است که اگر فضاسازی رسانه ای اتفاق بیفتد مردم آمادگی پیدا می کنند که امید واهی به این مذاکرات نبندند در صورتی که برای رئیس جمهور، وزیر خارجه و برخی دیگر اصلا اینگونه نیست. چرا که وقتی می گویند اگر توافق نشد ما برنامه داریم باید گفت چرا معطل هستید، از همین حالا آن برنامه را اجرا کنید اما نمی خواهند این اتفاق بیفتد.