هزینه پذیرش همچنین توافقی به مراتب بیشتر از نپذیرفتن آن است + اشکالات اساسی برجام

«البتّه این را هم ما گفتیم که توافق نکردن بهتر از توافق بد است ؛ توافق نکردن از توافق کردنی که در آن، منافع ملّت پامال بشود، عزّت ملّت از بین برود، ملّت ایران با این عظمت، تحقیر بشود، توافق نکردن شرف دارد بر یک چنین توافق کردنی» مقام معظم رهبری(20/1/94)

انقلاب اسلامی امروز در یک مقطع تاریخی و تاریخ ساز قرار گرفته است. تعبیر پیچ تاریخی از رهبر معظم انقلاب اسلامی و نیز شرایط منطقه‌ای و جهانی مؤید این موقعیت استثنایی و تاریخی است. در چنین شرایطی، انقلاب اسلامی به بهانه توافق هسته‌ای در معرض یک آزمون بزرگ قرار دارد.

مسئله توافق هسته‌ای و تأثیر آن در سرنوشت بلند مدت کشور یک مسئولیت مهم و قطعی، بر دوش دلسوزان انقلاب اسلامی قرار می‌دهد که نمی‌توانند نسبت به این موضوع بی‌تفاوت باشند. چه ساده اند آنان که صحنه را نمیبینند و هدف دشمن را تشخیص نمیدهند، امروز دشمن در پس مذاکرات هسته ای هدفهای شوم دیگری دارد.

"غرض آنها حل مشکلات و مسائل نیست - غرضشان یک کار تبلیغاتی است برای اینکه به ملتهای مسلمان نشان دهند که ببینید این نظام جمهوری اسلامی بود با آن سرسختی، با آن ایستادگی، اما عاقبت مجبور شد بیاید باب مصالحه و گفتگو را با ما باز کند. وقتی ملت ایران اینجور است، شماها چه میگوئید دیگر؟ این را برای خاموش کردن و ناامید کردن ملتهای سربرافراشته‌ مسلمان که امروز در بسیاری از کشورهای اسلامیِ اینها نسیم بیداری وزیده است و به خاطر اسلام احساس عزت میکنند، لازم دارند."

دشمن میخواهد ایران انقلابی را به شهروندی آرام برای نظام سلطه سرمایه سالار خودش تبدیل کند تا دیگر بساط چپاول و استبداد و استکبارشان را بر هم نزند. مثل روز روشن است که موضوع هسته فقط بهانه است. امروز موضوع هسته ای نه تنها فقط یک مسئله نیست بلکه بخشی از یک راهبرد دشمن هست. آنها قطعا به این موضوع بسنده نخواهند کرد. پر واضح هست که برجام نقطه آغاز مسیر بی پایان بهانه جویی های غرب است. مسیری که انتهایی ندارد، چرا که دشمنی غرب با انقلاب تمامی ندارد.

نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی!

تاریخ این روزها را خواهد نوشت و آیندگان در خصوص فرد فرد شما قضاوت خواهد کرد؛ چنانکه در خصوص گذشتگان قضاوت می‌کند. فارغ از بحثهایی که در بالا عنوان شد، حتی بررسی متن برجام نیز هر انسان آگاه و آزاد اندیشی را نگران میکند. مگر نه اینکه برجام قرار بود چرخ اقتصاد را بچرخاند؟ ولی بررسی های کارشناسانه متن چیز دیگری میگوید. (متن تفصیلی بررسی کارشناسانه و فنی برجام به پیوست خدمتتان تقدیم میگردد)

برجام یعنی محدودیت های بلند مدت را پذیرفته ایم بدون اینکه حتی پول نفت براحتی دستمان برسد. برجام یعنی بسیاری از تحریم ها می ماند و بسیاری هم فقط تعلیق میشود و نه لغو. پس برای چه مذاکره کرده ایم؟ برای چه محدودیت پذیرفته ایم؟

برجام یعنی تسلط اطلاعاتی دشمن، برجام یعنی در کمال تعجب چه ما اعتراض کنیم چه 5+1، تحریم های ایران باز خواهد گشت. با این اوصاف آیا شما چنین توافق را شایسته شأن ملت بزرگ ایران میدانید؟

توافقی که برداشته شدن تحریم ها را به وقت نامعلومی موکول کرده است، توافقی که قضاوت را به آژانسی واگذار کرده که خودش متهم است، توافقی که همچنان به ایران اجازه دسترسی کامل به چرخه دلار را نمیدهد، توافقی که علی رغم قبول برخی تعهدات بازگشت ناپذیر اما همچنان چماق بازگشت سریع تحریم ها را بالا سر ایران نگه میدارد! حال کدام وجدان بیدار و آزاده ای چنین توافقی را خواهد پذیرفت؟؟

 نمایندگان محترم

حال این شمایید و وظیفه تاریخی تان. عملکرد امروز شما مبنای قضاوت تاریخ خواهد بود. امروز آوردگاه امتحان بصیرت و شجاعت شماست. امروز برخی به شیوه های گوناگون، مردم و نمایندگان مردم را، از عدم توافق با غرب میترسانند اما آنچه ماندگار است حریت و آزادگیست، آنچه ماندگار است گردن افراشته در برابر خداوند متعال است. در حقیقت هزینه پذیرش همچین توافقی به مراتب بیشتر از نپذیرفتن آن است.

و اینک مردم و تاریخ به دقت، عملکردتان را به نظاره نشسته اند.


ایرادهای کلیات برجام:

* داده‌ها و ستانده‌ها در این توافقنامه هم وزن نیست، به‌طوری که ایران خود را از برخی حقوق حقه خود همچون حق داشتن و استفاده کردن از فناوری بازفراوری (بند 15 برجام)  برای همیشه محروم کرده و محدودیت های جدی و بلند مدتی را پذیرفته که در واقعیت منجر به از بین رفتن صنعت هسته ای تا ده سال آینده خواهد شد، اما در مقابل تحریم‌های مالی و بانکی و اقتصادی اروپا تنها تعلیق و برخی از آنها حتی تعلیق نیز نشده و آمریکا نیز تنها اجرای آن را به صورت موقت متوقف (cease) می‌کند و درباره سرنوشت تحریم هایی چون سوئیفت و پولهای نفتی نیز ابهامات فراوانی وجود دارد.

* در ابتدای متن توافق تصریح شده است که ایران و 1+5 اقدامات «داوطلبانه» زیر را انجام می‌دهند. این به معنای آن است که توافق وین هیچ‌گونه تعهد حقوقی برای طرفین ندارد اما ایران به دلیل قطعنامه ملزم به پذیرش متن می‌گردد در حالی که طرف مقابل به‌واسطه حق وتو زیر بار هیچ التزام حقوقی نمی‌رود.

* متأسفانه توافق جامع به‌گونه‌ای تدوین شده است که ایران اکثر تعهدات خود را باید انجام دهد و پس از آن آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای آن‌ها را راستی آزمایی کند و پس از آن است که تحریم‌های آمریکا، اروپا و شورای امنیت تعلیق می‌شود.(بند 5 و 7 قطعنامه 2231 و بند 14 ضمیمه 5 برجام) هرچند ظاهر توافقنامه نشان دهنده آن است که همه تعهدات طرف‌ها در روز اجرا انجام می‌شود اما با کمی دقت مشاهده می‌شود که انجام تعهدات ایران و راستی آزمایی آژانس شرط تحقق روز اجرا است. این ماجرا به صورت شفاف در بند 5 و 7 قطعنامه 2231 بیان شده است و تصریح شده که گزارش راستی‌آزمایی آژانس مبنای برداشته شدن تحریم‌ها خواهد بود. این نوع توافق با اصل بی‌اعتمادی نسبت به آمریکا که تجربه تاریخی ملت ایران است، همخوانی نداشته و به‌نوعی عزت و اقتدار ایران را متزلزل می‌کند.

* روز اجرا که زمان برداشته شدن تحریم‌های اروپا، آمریکا و سازمان ملل است، هیچ قید زمانی نداشته و تنها منوط به انجام تعهدات ایران است. این تعهدات بیش از 90 درصد کل تعهدات ایران بوده و تنها اجرای پروتکل الحاقی است که به روز اجرا موکول شده است. برآوردهای صورت گرفته از زمان مورد نیاز برای انجام این تعهدات در خوش بینانه¬ترین حالت بین 1 سال تا 2 سال است. بر اساس گزارش وال استریت ژورنال برآورد آمریکایی¬ها این است که تعهدات ایران تا اواسط 2016 طول خواهد کشید. به عبارت دیگر برداشته شدن تحریم به 1  یا 2 سال دیگر موکول شده است و در زمان امضای توافق نیست. خصوصا توجه به این مطلب که آژانس مرجع راستی آزمایی اقدامات ایران بوده و عادل نبودن و صادق نبودن آژانس برای ایرانیان اثبات شده است.

* علی رغم اظهارات صورت گرفته، مرجعیت آژانس در تایید تعهدات ایران تنها محدود به اقدامات کمی نیست و اقدامات کیفی را نیز شامل می شود. برای نمونه در بند 3 ضمیمه اول برجام، تاکید شده است که ایران باید با بتون محفظه راکتور اراک را پر کند اما آژانس این اقدام را راستی آزمایی نمی کند بلکه آژانس غیرقابل استفاده بودن آن را راستی آزمایی خواهد کرد. یا در موضوع برداشتن زیرساخت های غنی سازی در نظنز و فردو نیز راستی آزمایی آژانس کمی نبوده و کیفی است. در نتیجه مسیر برای دبه درآوردن آژانس باز و مهیا است و بهانه برای اتلاف وقت و گذر زمان وجود دارد.

بخش تحریم ها

* با توجه به اینکه تعلیق تحریم‌ها اثر چندانی بر اقتصاد ایران نخواهد داشت و از همین سو لغو یکباره  تحریم‌های اقتصادی، مالی و بانکی در روز امضای توافق از سوی رهبر انقلاب  به عنوان خط قرمز مذاکرات تعیین شد،‌ اما در هیچ کجای توافق‌نامه تحریمی لغو نشده بلکه اتحادیه اروپا قانون اصلی تحریم‌ها (Council Decision) را تنها تعلیق می‌کند و تنها بخشی از دستورالعمل‌های اجرایی (Council Regulation) را لغو می‌کند. دولت آمریکا نیز تنها تعهد کرده است که وفق اختیارات رئیس جمهور اقدام به توقف موقت اجرای (Cease the application) تحریم‌ها مبادرت کند. شورای امنیت سازمان ملل نیز علی‌رغم آنکه از واژه خاتمه دادن (Terminate) استفاده کرده است اما در عمل قطعنامه‌های قبلی تنها تعلیق شده و به‌سرعت قابلیت برگشت‌پذیری دارد. در نتیجه این نوع برداشتن تحریم‌ها، شبحی دائمی از تحریم را بر سر اقتصاد ایران نگه داشته و نبض کنترل تعاملات اقتصادی ایران در دستان اروپا و آمریکا باقی و نهادینه خواهد کرد. این انتهای مسیر نبوده و امکان دارد تا وضعیتی همچون عراق (نفت در برابر غذا) برای ایران شکل گیرد. چماق بازگشت تحریم¬ها اهرمی است برای محدود کردن نظام اسلامی در سایر جنبه ها به خصوص در سیاست های منطقه ای.

* متأسفانه برداشته شدن تحریم مهمی چون دسترسی به درآمدهای نفتی در ابهام جدی است و توضیحات مذاکره کنندگان این ابهام را برطرف نکرده است. آمریکا با شیطنت خاص تحریم تراکنش های مالی مربوط به خرید نفت ایران را حفظ کرده است. (قانون NDAA sec 1245 (d)(4) و قانون TRA sec 504 و قانون IFCA sec 1247 (b)) در نتیجه درآمدهای نفتی ایران در کشورهای خریدار نفت آزاد نشده و محدودیت¬های سابق برآنها ادامه خواهد یافت و ایران به ماهیانه 700 میلیون دلار از درآمدهای نفتی خود بر اساس توافق ژنو دست خواهد یافت. از طرف دیگر بر اساس همان قوانین، خریداران جدید نفت ایران برای اینکه بتوانند از ایران خرید نفت انجام دهند باید ابتدا از آمریکا مجوز بگیرند. همچنین تحریم سوئیفت نیز تا 8 سال دیگر پابرجا خواهد ماند.

* آمریکا در برجام هیچ گونه تعهدی مبنی بر لغو دایم قوانین تحریمی نداده است و تنها در 8 سال دیگر تلاش خود برای لغو قوانین تحریم را انجام خواهد داد. همچنین تحریم¬های اولیه آمریکا، بلوکه شدن دارایی¬های مؤسسات مالی ایرانی در آمریکا و تحریم¬های سازمان صدا و سیما ایران پابرجا خواهد بود. یکی از تحریم¬های مهمی که هرگز برداشته نخواهد شد، تحریم U-Turn است که بر اساس آن در نظام بانکی جهانی اجازه استفاده از چرخه دلار از ایران سلب شده است.

* دانشگاه‌های مهم ایران همچون شریف، مالک اشتر و شهید بهشتی؛ بانک هایی همچون صادرات، سپه، سپه اینترنشنال، مهر و انصار؛ وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، نهادها و گروه‌های مختلف اقتصادی و صنعتی همچون قرارگاه خاتم الانبیا تا ۸ سال آینده از تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا خارج نمی‌شوند.

* مکانیزم در نظر گرفته شده برای اعتراض به عدم انجام تعهدات ۵+۱ از سوی ایران، مکانیزمی ناکارآمد بوده و هیچگاه قابل استفاده نیست. اول اینکه نهادی همچون آژانس برای تأیید یا عدم تأیید اجرایی شدن تعهدات آن‌ها وجود ندارد. دوم مسیر اعتراض برای ایران بن بست بوده و ایران نمی‌تواند اعتراض خود را تا رسیدن به مرحله نهایی یعنی شورای امنیت طی کند. چرا که در این صورت تمامی تحریم‌های گذشته بازمی‌گردد. لذا ضمانت اجرای محکمی برای انجام تعهدات ۵+۱ وجود نداشته و تنها می‌توان یکسری گلایه‌ها مطرح کرد. از طرف دیگر ایران با استفاده از این مکانیزم نمی¬تواند بد عهدی آمریکا را اثبات کند. پافشاری در اعتراض برای ایران سودمند نبوده و در نتیجه هیچگاه ایران با استناد به بدعهدی طرف¬های برجام نمی¬تواند از اجرای برجام خودداری کند.

بخش هسته ای

* یکی از دستاوردهای ایران در عرصه هسته¬ای راکتور آب سنگین اراک است. حفظ ماهیت آب سنگین آن اهمیت فراوانی دارد. چرا که مزیت مهم راکتور آب‌سنگین، استفاده از اورانیوم طبیعی است. اما در طراحی مفهومی جدید راکتور اراک که در برجام ارایه شده است، راکتور جدید سوخت غنی شده با غنای 3.67 می-خواهد. هرچند قرارداشتن فرایند در فضای آب سنگین حفظ شده است.

* نکته مهم دیگر امکان عدم تصویب طرح راکتور جدید است. بر اساس برجام بعد از آنکه گروه کاری با رهبری ایران طرح راکتور جدید را آماده کرد باید برای تصویب به کمیسیون مشترک ارایه شود. کمیسیون 3 ماه فرصت دارد تا طرح را تصویب کند و اگر طرح را تصویب نکرد ایران تنها می¬تواند با استفاده از مکانیزم شکایت به عدم تصویب اعتراض کند (بند 5 ضمیمه اول برجام). از آنجایی که انتهای مسیر اعتراض برای ایران بن بست بوده و منجر به بازگشت تحریم¬ها می شود، در نتیجه به صلاح ایران نیست که بر اعتراض خود اصرار ورزد و تنها راه باقی مانده چانه زنی و رایزنی با اطراف برجام است. پس می¬توان تصور کرد که تصویب طرح راکتور جدید چند سال زمان ببرد. همچنین بازطراحی راکتور اراک با همکاری کشورهای غربی اشراف کامل اطلاعاتی طرف غربی بر مسائل فنی را در برخواهد داشت و همیشه باید نگران خرابکاری های سرویس¬های جاسوسی آنها بود.

* فاجعه و خطر دیگری که با پذیرش برجام صنعت هسته ای ما را تهدید می کند، از بین رفتن صنعت هسته ای ایران بعد از پایان سال دهم است. بر اساس برجام ایران متعهد شده است تا تمامی سانتریفیوژهای نسل یک خود را تا ده سال آینده از رده خارج کند.(بند 2 متن برجام) از طرف دیگر بعد از سال دهم در بهترین حالت ایران تنها 30 سانتریفیوژ نسل 8 و 30 سانتریفیوژ نسل 6 خواهد داشت که تحت آزمایش بوده و در محلی روی زمین در نظنز فعال خواهند بود. برای صنعتی شدن آنها باید سالن (ب) در نظنز تجهیز شود که بر اساس برجام ایران از سال دهم به بعد خواهد توانست این تجهیز را انجام دهد. مسأله مهم زمان مورد نیاز جهت نصب زیرساخت ها و تجهیز شدن سالن (ب) نظنز است که بر اساس براوردهای فنی بین 2 تا 4 سال طول خواهد کشید. در نتیجه ایران در بهترین حالت 2 سال و در بدترین حالت 4 سال صنعت غنی سازی نخواهد داشت.

* اشکال اساسی دیگر توافق‌نامه طرحی موسوم به «نقشه راه ایران و آژانس» است که برای حل مسئله ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای ایران (PMD) در نظر گرفته شده است که در آن نگرانی‌های جدی درزمینه دسترسی به مراکز نظامی و بازجویی از دانشمندان وجود دارد. این دسترسی‌ها در حالی به آژانس داده می‌شود که آژانس متعهد به پایان دادن این مسئله نیست و تعهدی مبنی بر خاتمه آن ندارد. بلکه تنها گزارشی درباره آن ارائه خواهد کرد. همچنین دسترسی‌های بیان شده در بندهای ۷۰ تا ۷۸ ضمیمه اول برجام، نگرانی‌های امنیتی را چندین برابر خواهد کرد. خصوصاً زمانی که ایران بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت متعهد به همکاری با آژانس به نحوی که رضایت آژانس کسب شود، شده است.

* پذیرش نظارت های فراپروتکلی از ایرادهای دیگر برجام است. نظارت آژانس بر قطعه سازی، کنسانتره سنگ معدن اورانیوم، خط تولید روتورها و غلاف سانتریفیوژو از جمله موارد فراپروتکلی است.

*  تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ قبل از بررسی برجام در داخل کشور، اشتباه بزرگ دیگری است که رخ داده است. این اتفاق به‌نوعی نظام را در عمل انجام شده قرار داده و هزینه‌های عدم پذیرش برجام را برای نظام را افزایش داده است. این قطعنامه با مشارکت طرف ایران تهیه شده و در آن بندهای محدودیت¬ ساز برای فعالیت‌های موشکی و نظامی منطقه‌ای ایران وجود دارد. هرچند وزارت خارجه اعلام کرده است که به این دو بند پایبند نیست و آن را قبول ندارد، اما به‌روشنی قابل مشاهده است که این دو بند فتح باب بهانه جویی‌های آمریکا در آینده است و با تکیه بر همین قطعنامه می‌تواند قطعنامه‌های دیگری علیه ایران تصویب کند، خصوصاً اینکه ایران خود در تهیه شدن این قطعنامه مشارکت داشته است.

* با مکانیزم‌های در نظر گرفته شده در برجام ایران پذیرفته است که نه تنها حوزه هسته‌ای بلکه سایر حوزه‌های فنی و اقتصادی ذیل نظر ۵+۱ قرار گیرد. برای مثال پذیرش کمیسیون مشترک به‌عنوان تأیید کننده اقلام مصرفی با کاربرد دوگانه به معنای پذیرش رصد تعاملات و فعالیت‌های فنی و مهندسی در حوزه‌های مختلف توسط این کمیسیون است. اقلام با کاربرد دوگانه مصارف گسترده‌ای در صنایع مختلف از جمله نفت و گاز، تجهیزات پزشکی و ... دارد و این کمیسیون اجازه رصد فعالیت‌های این حوزه را به دست آورده است. همچنین با توجه به شیوه برداشته شدن تحریم‌های نفتی از سوی آمریکا هر مشتری جدیدی که بخواهد از ایران نفت خریداری کند باید به دولت آمریکا معرفی شده و اجازه مستثنا شدن از تحریم‌ها را کسب کند. به عبارت دیگر کشورهای 5+1 تسلط اطلاعاتی بر فعالیت‌های مختلف فنی و اقتصادی ایران خواهند داشت. این مسئله با اصل استقلال و نیز قاعده نفی سبیل همخوانی ندارد.