آیا بحران سکه را دولت طراحی کرده است؟

قیمت سکه و ارزهای خارجی لحظه به لحظه افزایش می‌یابد؛ دلیل این اتفاق چیست؟ بسیاری از کارشناسان می گویند مقصر اصلی دولت است و برخی دیگر معتقدند تحریم‌های اخیر التهابات را افزایش داده است.

حجت الاسلام والمسلمین دکتر «سید عباس موسویان» عضو شورای فقهی بانک مرکزی در گفتگویی با برهان به این ابهامات پاسخ داده است.
 
آقای دکتر موسویان طی روزها و هفته‌های اخیر قیمت دلار و سکه لحظه به لحظه با رکوردهای بسیار عجیب و غریب روبه‌رو می‌شود. بررسی‌های میدانی هم می‌گوید دلار به حول و حوش 2 هزار تومان و سکه به رقم یک میلیون تومان رسیده است. تحلیل شما از این رکورد زنی‌ها چیست؟
 
بله، بنده نیز اخبار رکورد زنی‌های سکه و دلار را در سایت‌ها و خبرگزاری‌ها مشاهده کردم. واقعیت این است که خود بنده نیز خیلی از اعداد و ارقام متعجب شدم. تحلیل بنده از این آشفتگی تبعیت نکردن دولت از اصول ابتدایی علم اقتصاد است. هنگامی که شیوه‌های صحیح سرمایه‌گذاری در یک اقتصاد از بین برود کاملاً طبیعی است که چنین اتفاقاتی در یک جامعه روی می‌دهد. باید قبل‌تر از این‌ها شاهد چنین رکورد‌هایی می‌بودیم. وقتی شیوه‌های سرمایه‌گذاری در یک اقتصاد از بین می‌رود باید منتظر باشیم تا بخش غیر تولیدی و غیر فعال در جامعه که همیشه آماده است تا وارد میدان شود شکل حیاتی به خود بگیرد.
 
اشکال کار کجاست؟
 
شما می‌دانید برخی از کارشناسان اقتصادی و صاحب‌نظران خیلی قبل‌تر از این‌ها پیش‌بینی کرده بودند که در سال 90 اقتصاد ایران با افزایش نسبی تورم مواجه شود. لذا هم اکنون همین اتفاق هم رخ داد و با اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها اقتصاد، ایران با نرخ تورم 20 درصدی مواجه شد. اگر یادتان باشد به همین دلیل هم پیشنهاد شد تا نرخ سپرده‌های بانکی و نرخ انواع اوراق منتشره، نرخ معقول و مناسبی (بیش از تورم احتمالی) باشد.
 
اما برخلاف پیش‌بینی‌ها شورای پول و اعتبار در بسته سیاسی- نظارتی سال 1390، نه تنها نرخ سود سپرده‌های بانکی و نرخ سود اوراق بهادار را افزایش نداد بلکه این اعداد به طرز غیرقابل توجیهی کاهش پیدا کرد! لذا نتیجه هم این گونه شد که مردمی که تا قبل از این، سرمایه‌هایشان را به اوراق و سپرده بانکی تبدیل کرده بودند احساس کردند که دیگر برای آن‌ها صرف نمی‌کند تا پول‌هایشان را بدین شکل سرمایه‌گذاری کنند. بنابراین دنبال یک بازار دیگر و پرسودتر گشتند تا بالاخره پیدا کردند!

یعنی برای مردم مقرون به صرفه نبود؟

کاملا درست است. این حالت طبیعی است. خب برای یک سرمایه‌گذار خرد و کوچک و حتی معمولی صرف نمی‌کند که پول داشته باشد و حتی پول خود را در جایی سرمایه‌گذاری کند اما ضرر کند! بانک مرکزی نرخ تورم را 20درصد اعلام می‌کند و به سپرده‌گذار بانکی هم حدود 12 درصد سود می‌دهد. خب اینجا 8 درصد به ضرر سپرده‌گذار است بنابراین سپرده‌گذار مجبور است تا پول خود را که تا قبل از این‌ها در بانک‌ سرمایه‌گذاری کرده بود از بانک خارج کند و به یک بازار دیگر سوق دهد.
 
شما طی هفته‌های اخیر مشاهده کردید که این روند نسبت به گذشته با سرعت بیشتری انجام شد. سرمایه‌گذاران سرمایه خود را از بانک‌ها، بورس و اوراق مشارکت خارج کردند و به سمت سکه و دلار بردند. بنده به دولت توصیه می‌کنم اگر همین روند در روزهای آتی ادامه پیدا کند این سرمایه‌های خارج شده از بانک‌ها و ... به سمت زمین و ساختمان هم سوق پیدا خواهد کرد و اقتصاد ایران دوباره با یک چالش جدی مواجه می‌شود. چالشی بزرگ‌تر از این‌ها.
 
چه چالشی؟
 
در صورت روند ادامه‌دار تصمیمات اشتباه و غیرعلمی، آسیب‌های اجتماعی بیشتری متوجه مردم و فعالان اقتصادی خواهد شد. البته این مسأله در صورتی محقق می‌شود که شورای پول و اعتبار به زودی در تصمیمات پولی خود تجدید نظر نکند. بنده توصیه می‌کنم تا شورای پول و اعتبار هر چه سریع‌تر در تصمیمات پولی خود تجدید نظر کند.
 
آقای موسویان آیا آماری هم وجود دارد که نشان دهد مردم سپرده‌هایشان را از بانک‌ها و ... خارج کردند؟
 
ببینید بنده آمار بانکی مستندی از یکی دو ماه اخیر ندارم که ارایه کنم. اما آمارهای بانک مرکزی در شهریور ماه نشان می‌دهد نرخ رشد سپرده‌ها در بانک‌ها تقریباً منفی است. متاسفانه جابه‌جایی معنا داری در سپرده‌گذاری‌ها مشاهده می‌شود و این مسأله یک زنگ خطر برای اقتصاد ایران محسوب می‌شود.

این جابه‌جایی نشان می‌دهد سپرده‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت کاهش پیدا کرده است. حالا می‌توان نتیجه گرفت که از چند ماه پیش هم می‌توانستیم بفهمیم که چنین اتفاقی در اقتصاد خواهد افتاد.
 
برخی می‌گویند تحریم‌ها اثرات نامطلوبی را به بازار ارز و سکه ایران تحمیل کرده است. حضرتعالی فکر می‌کنید سهم تحریم‌های اخیر در التهابات بازار ارز و سکه تا چه میزان است؟
 
قطعاً بی‌تأثیر نیست. اما سهمشان در التهابات کنونی ارزی آن قدر نیست که بگوییم چون تحریم‌های جدید اعمال شده، بازار دلار و سکه در کشور به هم ریخته و آشفته شده است. آن چه امروز اقتصاد ایران با آن به عنوان آشفتگی در بازار ارز و سکه روبه‌رو است ناشی از سیاست‌های اقتصادی و البته داخلی خود دولت است نه تحریم‌ها و فشارهای غرب. گرچه بنده همان‌طور که در جملات قبلی‌ام اشاره کردم تحریم‌ها بی‌تأثیر نیستند اما آشفتگی کنونی بازار خیلی ربطی به فشارهای کنونی غرب بر علیه جمهوری اسلامی ندارد. اگر سیاست‌ و مدیریت داخلی دولت تغییر کند، آشفتگی در بازار نخواهیم داشت.
 
آقای دکتر! طی روزهای اخیر که بازار ارز و سکه با رکوردهای عجیب و غریب مواجه شده، برخی رسانه‌های غربی هم از این رکوردهای جدید و خارق‌العاده سوء برداشت‌های عجیب‌تری داشته‌اند. این رسانه‌ها طی روزهای اخیر اعلام کرده‌اند التهابات ارزی در ایران نشانه‌های بحران اقتصادی در ایران است. حتی برخی رسانه‌ها نیز از آشفتگی کنونی بازار سکه با عنوان بحران اقتصادی و شوک های جدید یاد کرده‌اند. تحلیل حضرتعالی از این ادبیات چیست؟ آیا شما واژه ی بحران اقتصادی را برای این روز های اقتصاد ایران مناسب می دانید؟
 
به صراحت و صادقانه می‌گویم وضعیت کنونی تنها یک اختلال است نه یک بحران. بنده اصلاً تشبیه وضعیت کنونی را با بحران اقتصادی قابل مقایسه نمی‌دانم. نکته قابل توجه در این باره این که، نوسان سکه و افزایش قیمت طلا اثری بر اقتصاد ایران و معیشت ایرانی ها نخواهد داشت. این یک جو روانی است که بر اساس برخی سیاست های اقتصادی نادرسا ایجاد شده است و به زودی هم با تدابیر کاملا عملی قابل حل است.
 
یعنی اگر قیمت سکه بالا برود اقتصاد در آینده با چالش مواجه نخواهد شد؟!
 
خیر، ربطی به چالش‌های آتی در اقتصاد ایران ندارد. اثری هم نخواهد داشت. اما افزایش قیمت دلار مانند افزایش قیمت سکه نیست. اثرات خواهد داشت اما در این میان باید به یک نکته توجه شود و آن هم سهم دلار در واردات است. آمارها می‌گوید سهم دلار با قیمت آزاد در واردات آن‌قدر نیست که اقتصاد ایران را با یک چالش بسیار جدی در آینده مواجه کند. اما از سوی دیگر این نکته را نیز باید مد نظر داشت که با روش‌های علمی و مناسب نباید گذاشت این التهابات بیش از پیش شود.
 
در این میان یک سوال بسیار جدی و شاید البته طنزآلود به ذهن خیلی از کارشناسان و فعالان اقتصادی خطور کند و آن هم سهم دولت در آشفتگی بازار است. برخی می‌گویند خود دولت در آشفتگی اخیر بازار ارز و سکه دخیل بوده است ... نظر شما چیست؟
 
قطعاً این‌گونه نیست. این اظهارات کاملاً غیر کارشناسی است. دولت به هیچ وجه این اقدام را انجام نداده و نمی‌دهد، چرا که می‌داند این اقدام او به صورت مجزا پیامدهای اجتماعی بسیاری دارد.
 
پیش‌بینی‌تان از قیمت سکه و دلار در روزهای آینده چیست؟ آمارها می‌گوید لحظه به لحظه به قیمت سکه و دلار افزوده می‌شود!
 
تمام این‌ها بستگی به سیاست‌های آتی بانک مرکزی دارد. اگر دولت همچنان بر سیاست‌های غیر علمی خود مبنی بر تثبیت نرخ سود سپرده‌های بانکی اصرار کند، اقتصاد ایران باید منتظر رکوردهای بیشتری در قیمت دلار و سکه باشد.
 
آقای دکتر پیشنهادتان برای کاهش التهابات و آشفتگی در بازار سکه و دلار چیست؟
 
پیشنهاد ابتدایی بنده افزایش سریع نرخ سود سپرده‌‌های بانکی و نرخ اوراق منتشره است. دولت باید هر چه سریع‌تر در نرخ سود سپرده‌های بانکی و اوراق تجدید نظر کند.

این نرخ باید بلافاصله و طی روزهای آینده بیش از نرخ تورم تعیین شود. لذا هشدار می‌دهم اگر این اتفاق طی روزهای اخیر رخ ندهد اوضاع بدتر از این‌ها می‌شود و قیمت‌ها بیش از این‌ها با افزایش قیمت مواجه می‌شود.

نکته بعد درباره نوع کیفیت ورود به بازار سکه است. در یکی دو  روز گذشته خبر رسیده که بانک مرکزی پیش‌فروش سکه را با قیمت‌های جدید و با ارقامی حول و حوش 600 هزار تومان آغاز کرده است. تحلیل بنده این است که با این اقدام بانک مرکزی حتی خانوار‌هایی که تا کنون فکر سوداگری هم نداشتند تحریک می‌شوند تا به میدان بیایند.

این اقدام بانک مرکزی همه را تحریک می‌کند تا سوداگر سکه شوند. به نظر می‌رسد بهترین پیشنهاد برای بانک مرکزی همان حراج در بانک کارگشایی باشد، البته با قیمت کمی پایین‌تر از قیمت بازار.

به طور مثال اگر در بازار اکنون سکه یک میلیون و پنجاه هزار تومان است. سکه پیش فروش یک میلیون و چهل هزار تومان (یعنی 10هزار تومان ارزان‌تر) حراج شود تا قیمت سکه و طلا به تدریج از بالا شروع کند به پایین آمدن.
 
برخی از کارشناسان اقتصادی می‌گویند نابه‌سامانی ارز و سکه در حال حاضر پیامدهای نامطلوبی را برای اقتصاد ایران در ماه‌های آینده به دنبال خواهد شد. تحلیلتان چیست؟
 
بنده آثار و وضعیت کنونی بازار ارز را در دو پیامد منفی و مثبت تقسیم‌بندی می‌کنم. بدون شک گرانی ارزهای خارجی در ایران آثار منفی و مثبتی دارد که نمی‌توان از هیچ یک از یک از آن‌ها به راحتی گذشت. آثار تورمی و پیش‌بینی نرخ‌های تورم بیش‌ از اعداد و ارقام کنونی و کاهش ارزش پول ملی از نکات منفی افزایش بی‌رویه نرخ ارز است. از نکات مثبت این وضعیت نیز منطقی شدن روند واردات و اهمیت به تولید داخل از دیگر موارد مثبت است.