برای حجاب "تئاتر" ساخته‌ایم اما مسئولین فرهنگی حمایتی نمی‌کنند

امیر امیرگان

محمدرضا پارسا

محمدحسین کرمانشاهی

امیر قادری

دکتر اکبر جباری

تلویزیون نماینده مردم است، اینکه باید پشتیبان نظام و مبلغ آن باشد، هیچ منافاتی ندارد با اینکه حرف مردم هم در آن زده شود. ما در چارچوب نظام جمهوری اسلامی، برای مردم حق حاکمیت قائلیم. بنابراین اگر تلویزیون می گوید «من نماینده حاکمیت هستم» کاملاً حرف درستی است، اما این حاکمیت باید طبق نگرش امام و رهبری باشد که در آن، مردم هستند که حاکمیت را تشکیل می دهند.

نکته مهم این است که شما وقتی سراغ بدی ها یا تیره بختی ها می روی، نگرش خودت چیست؟ ممکن است معتقد به نهیلیسم باشی و همه چیز را پوچ بدانی که این یک تأثیر اجتماعی دارد، و یا ممکن است بگویی نه، اگرچه شرایط تیره است، ولی من به سربلندی معتقدم، من به قهرمان معتقدم، من به بیرون آمدن از بحران معتقدم. مشکل اصلی فیلم ها و سریال های ایرانی این است که معتقد به بیرون آمدن از بحران نیستند و در همان موقعیت می مانند و تماشاگر را دعوت به تحول نمی کنند، دعوت به ایستایی می کنند.

موضع گیری های چند ماهه اخیر فرج الله سلحشور در مورد فساد سینمای ایران اگرچه به مذاق خیلی ها (حتی برخی متدینین) خوش نیامد، ولی عملاً آثار مثبتی در فضای کشور داشت. از جمله اینکه نیروی انتظامی بالاخره جرأت ورود به حریم ممنوعه سینما را پیدا کرد و بازیگران سالم سینما نیز جرأت اعتراض به وضع موجود. اما متأسفانه در اثر تیترهای نارسا و بعضاً غلط برخی سایت ها، برداشت های کاملاً اشتباهی از حرف های او صورت گرفته. 598 در گفتگویی چالشی، مواضع دقیق سلحشور در 11 مسأله مربوط به سینما را از او جویا شده.

می گوید من خودم هستم، به هر کس هم اجازه دهم تلويزيونی مي‌شود، هر کس هم خلاف نظر من حرف زد، از تلويزيون بيرونش مي‌کنم... چرا يک برنامه مثل برنامه‌ي هفت را در اختيار حزب اللهي‌‌ها قرار نمي‌دهند؟ ‌فردوسي پور مي‌تواند در تلويزيون برنامه داشته باشد، جيراني مي‌تواند برنامه داشته باشد، یامین پور نمي‌تواند برنامه داشته باشد؟ اگر راديکاليزم بد است، ایجاد تشنج بد است، آن‌ها هم راديکال هستند.

فضای نقد صدا و سیما در چند سال اخیر تکاملی نسبی یافته است و این رسانه بطور جدی مورد نقد نخبگان فرهنگی و رسانه های ارزشی قرار گرفته است. لیکن بدلیل فضای بسته صدا و سیما و بایکوت کامل نقدها توسط آن، کمتر به ریشه های درونی و علل پیشین بروز چنین ناهنجاری هایی در سازمان پرداخته شده است... در این گفتگو ما سعی کردیم تا جای ممکن از سازمان دفاع کنیم تا آسیب های اصلی بیشتر نمایان گردد.

عدم پاسخگویی رسانه ملی و بالأخص ریاست آن به افکار عمومی که ناشی از فقدان قوانین نظارتی متقن بر صدا و سیما می باشد، حقیقتی است که نمایندگان مجلس و دلسوزان نظام بارها متعرض آن شده اند. حال آنکه مقام معظم رهبری بارها و بارها بر لزوم پاسخگویی مسئولین به افکار عمومی تأکید داشته اند در این رابطه پایگاه 598 در گفتگویی با چند تن از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به این موضوع پرداخته است.

حوزه هنری زیر نظر سازمان تبلیغات اسلامی است و ارشاد متولی آن نیست. سازمان تبلیغات از مجموعه ای تحت نظر رهبری است... ارشاد چه حقی دارد به سازمان تبلیغات بگوید تو چکار بکن و چکار نکن؟ ارشاد می تواند «کف معیارها» را مشخص کند و بگوید که تو حق نداری این معیارها را زیر پا بگذاری. اصلاً نمی تواند بگوید تو اینکار را حتماً باید بکنی...در چارچوب مسئولیت و چارچوب اجتماعی حتی در کشورهایی که متدین هم نیستند، این حق محفوظ است که افراد نسبت به مقولاتی اعتراض کنند و مکرر هم اتفاق افتاده

به نظر من سینمای دینی در «فرم» یک فیلم تجلی پیدا می کند و صرفاً یک محتوا و مضمون دینی، فیلم را دینی نمی کند... فرم دینی، آن چیزهایی که تاحالا دیدیم نیست! یعنی نه «مفهوم سازیِ خارج رویداد و قصه» است، نه «اسلوموشن های احمقانه هالیوودی» است، نه قصه و مضمون است، بلکه گذار از فرم های زیست شده – فرم هایی که ما با آنها زندگی کردیم – و پیدا کردن حال و هوایی در فرم که بتواند لحظه ای ما را از واقعیت ملموس بکَنَد و ببرد به یک فضا و حال و هوای دینی.

وزارت ارشاد و معاونت سينمايي به عنوان متولي عرصه‌ي سينما، چه در دوران دوم خرداد و چه پس از آن در دولت‌هاي نهم و دهم، رويکرد کاملاً مغاير با ارزش‌هاي نظام را در پيش گرفتند. چه در زمان مهاجراني، چه مسجد جامعی و چه زمان آقاي صفار و به ويژه در دوران آقاي حسيني، روند یک روند ثابتي بوده؛ یعنی همان روندي که آقاي مهاجراني پايه گذاري کرد در اين سينما، عموماً به سمتي دارد حرکت مي‌کند که نقطه‌ي مقابل جهتي است که نظام و انقلاب به سمت آن حرکت مي‌کنند. از اين تيپ فيلم‌هاي فحاش، فيلم‌هايی که تمايل دارند خط قرمز‌هاي اعتقادي را هدف قرار دهند، متاسفانه کم نداشتيم. اینها فیلم سیاسی نیستند.

نظرات مخالف با نظریه داروین در غرب وجود دارند و به شدت هم کار کردند، شواهد دقیقی می آورند، استدلال می آورند و حرف های جدی برای گفتن دارند. حتی مستندهایی هم بر این پایه ساخته شده؛ بعنوان نمونه، مستند Expelled یا «اخراج شده» که در آن با اساتید دانشگاهی گفتگو می شود که بخاطر ادعای وجود یک هوش پشت این جهان، آن هم نه حتی خدا، بلکه تنها یک عقلانیت و هوش در پس این جهان، از دانشگاه اخراج شدند. سپس نشان می دهد ... اما صدا و سیمای ما نه این مستند را پخش کرد و نه گویا اصلاً دنبال چنین مستندهایی است.

می دانید این ثریا و سریال های دیگر سیما، اصلاً سناریو اش تکمیل نشده جلوی دوربین می رود؟ خیانت از این بالاتر؟ خب معلوم است که دست اندکاران آن سریال ها، چون آدم های ناسالمی هم هستند، چون بر اساس تربیت غیر پرورش پیدا کرده اند، قطعاً آن چیزی را که دلشان می خواهد می سازند و سناریو را تغییر می دهند...در صدا و سیما شما اگر به یک کارگردان بگویید بیا این محقق، این متخصص، این مشاور، می گوید من خودم کلی مشاورم! من شأنم بالاتر از آن است که یک مشاور بیاید به من بگوید که تو چه کار کن؟ من خودم کارشناس هستم اصلاً! کارشناس مذهبی ام.

سینما و تلویزیون به نسبتی ولایت پذیر هستند و به میزان اعمال اختیار، در تصرف هستند. و هر جایی که این اعمال اختیار ممکن نباشد، یا ما نخواهیم اعمال اختیار کنیم در بند تقلید از غرب هستیم. همچنان که بسیاری از فیلم های ما ماهیت غربی دارند. بی انصافی است اگر بگوییم سینمای ما مثل سینمای هالیوود است. مثلا در بحث زن و استفاده از جذابیت های آن، این دو سینما قابل مقایسه نیستند هر چند محور جذابیت در یک فیلم ایرانی هم جاذبه جنسی باشد.

شهید آوینی اشاره دارد که قصه های مجید را انسان باور می کند، هیچ عُنصری تصنعی در آن نمی بینید. چون واقعی نشان می دهد، پس به حقیقت نزدیک می شود؛ چون واقعیت جلوۀ حقیقت است. در حالی که همان زمان به ایشان اعتراض می کردند که آقای کیومرث پور احمد مگر از بچه مذهبی هاست؟!خیلی به ایشان تاختند و در این 5 الی 6 ماه آخر، دائماً مورد اصابت نقدهای تند کسانی بود که قبلاً خودش آنها را با سینما آشنا کرده بود! اما شهید آوینی متوجه حقیقت عمیق تری بود.

قسمت اول مصاحبه تفصیلی 598 با جناب آقای فرج الله سلحشور در نوبت قبل منتشر شد. ایشان در آن قسمت، مبانی حاکم بر سینمای موجود را تشریح کردند و علت اینکه چرا این سینما، هرکس را که در آن وارد شود فاسد می کند را بیان کردند. در این نوبت، ایشان به بیان مبانی سینمای دینی که بر اساس آیات قرآن تدوین کرده اند پرداختند و سپس علت بی توجهی جامعه هنری به تحقیقات دینی موسساتی نظیر مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما پرداختند و به یک بحران جدی در جامعه سینمایی کشور اشاره کردند

در مصاحبه زیر که با دکتر محمد رجبی دوانی، شاگرد برجسته مرحوم فردید، رئیس سابق بنیاد سینمای فارابی و نیز کتابخانه ملی صورت گرفته، ایشان در مقایسه سینما و تلویزیون، در کمال تعجب سینما را در همگامی با انقلاب پیشروتر دانسته اند تا تلویزیون و بلکه تا شئون دیگر فرهنگی نظام. برای ما هم ابتدائاً چنین نظری از چنین نیروی ارزشی انقلابی عجیب بود ولذا در مورد آن با ایشان به بحث نشستیم و حرفها و رویکردی متفاوت و تأمل برانگیز از ایشان شنیدیم.

وحید یامین پور

وحید یامین پور

محمدحسین کرمانشاهی