حضرت معصومه (س)؛ الگویی برای توانمندسازی زنان تاریخ

به گزارش پایگاه خبری 598، زهرا کبیری پور در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه عنوان کرد: حضرت فاطمه معصومه سلام‌الله‌علیها، شخصیتی کم‌نظیر در تاریخ زنان اهل بیت علیهم‌السلام است که در عین کم‌سالی، توانست پرتویی از علم، شجاعت، دیانت و ولایت‌مداری را در زیست خویش تجلی بخشد.

وی ادامه داد: با آنکه منابع تاریخی درباره‌ حیات ایشان محدود است، اما همان اندک گزارش‌ها، دلالت‌های عمیق و بی‌بدیلی دارند که می‌توان از آن‌ها الگویی دقیق برای زنان مسلمان و فعالان فرهنگی امروز استخراج کرد.

منزلت علمی در خاندان علم

پژوهشگر تاریخ تشیع بیان کرد: حضرت معصومه (س) در مکتب امام کاظم (ع) و به ویژه امام رضا (ع) پرورش یافت؛ چنان‌که نقل شده است گروهی از شیعیان، در غیاب امام کاظم (ع)، پرسش‌های فقهی خود را از فاطمه دختر امام می‌پرسیدند و پاسخ می‌گرفتند. امام کاظم (ع) وقتی پاسخ‌ها را دید، آن‌ها را تأیید کرد. این روایت، نه تنها از علم ایشان خبر می‌دهد، بلکه نشان می‌دهد حضرت معصومه (س) به‌مثابه یک زن عالمه، مرجع زنان و حتی برخی از شیعیان بود.

ولایتمداری و همراهی با جریان امامت

وی اظهار کرد: پس از هجرت امام رضا (ع) به خراسان و اصرار مأمون برای جداسازی امام از پایگاه‌های شیعه، حضرت معصومه (س) که نقشه‌ سیاسی را دریافته بود، تصمیم به هجرت به سوی برادر گرفت. این حرکت، صرفاً یک سفر خانوادگی نبود، بلکه نوعی کنش سیاسی و فرهنگی برای حفظ ارتباط شیعیان با امام و خنثی‌سازی تلاش مأمون به شمار می‌رفت.

کبیری پور افزود: هجرت حضرت، نشانه‌ آگاهی سیاسی، بصیرت دینی و فداکاری در مسیر امامت بود. آنچه این حرکت را ویژه می‌سازد، این است که در دوران اختناق عباسی، یک زن از خاندان اهل بیت، داوطلبانه وارد میدانی می‌شود که خطر مرگ را به دنبال دارد. در مسیر، وقتی به ساوه رسیدند، به دشمنی عباسیان مورد حمله واقع شدند و برخی همراهانشان به شهادت رسیدند. ایشان، پس از آن، بیمار شدند و با مشقت فراوان به قم رسیدند.

قم؛ توقفی آگاهانه برای آینده‌سازی

وی گفت: ورود حضرت معصومه (س) به قم، صرفاً توقفی در میانه‌ راه نبود؛ بلکه به گونه‌ای بود که آینده‌ فرهنگی و مذهبی قم را دگرگون ساخت. پس از ورود ایشان، قم به صورت پایگاه علمی شیعه تثبیت شد؛ این در حالی است که پیش‌تر قم از شهرهای تازه تشیع شده بود. دفن ایشان در این شهر، به قم روح تازه‌ای بخشید و مزار ایشان، نقطه‌ی رجوع علما و عاشقان اهل بیت علیهم السلام شد.

عصمتِ صغری

پژوهشگر تاریخ تشیع اضافه کرد: لقب «معصومه» که از سوی امام رضا (علیه‌السلام) به ایشان داده شده، بسیار معنادار است. حضرت رضا (علیه‌السلام) فرمود: «مَن زارَ المَعصُومَةَ بِقُمٍّ کَمَن زارَنی»؛ در این عبارت، نه تنها مقام زیارتی حضرت، هم‌عرض امام معصوم دانسته شده، بلکه این نکته نیز مستتر است که ایشان در مرتبه‌ای از طهارت و معرفت قرار داشته‌اند که امام معصوم، او را «معصومه» خوانده است. این تعابیر، دلالت بر جایگاه بلند عرفانی و معنوی ایشان دارد.

الگوی زن فعال، فهیم و کنشگر

وی افزود: حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها، در حالی‌که از نعمت ازدواج بهره‌مند نشد، اما جایگاه زن مؤمنه و فعال را در تاریخ اسلام تثبیت کرد. این نکته، قابل تأمل برای بازخوانی نقش زنان در عصر غیبت است؛ زمانی که در نبود امام ظاهر، زنان می‌توانند با علم، عقلانیت، ولایت‌مداری و حرکت اجتماعی، نقشی محوری ایفا کنند.

کبیری پور یادآور شد: شخصیت حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها، ترکیبی از علم، تقوا، سیاست‌ورزی دینی، ولایتمداری و فداکاری است. الگو قرار دادن ایشان، به معنای بازگشت به نقش واقعی زن در تمدن اسلامی است؛ زنی که نه در انزوای فردی، و نه در اغتشاش اجتماعی، بلکه در کنش آگاهانه و معطوف به امامت، هویت می‌یابد. امروز، بیش از هر زمان، بازخوانی چنین الگویی برای زنان جامعه‌ی ما ضروری است.