تعادل اشتغال و خانواده در سبک زندگی ایرانی اسلامی

سرویس فرهنگی پایگاه خبری 598-شعبانی: خبرنگار زن آمریکایی وقتی اوایل انقلاب با امام خمینی(ره) مصاحبه کرد گفت: شما می‌خواهید زن را به قرن‌های گذشته ببرید؟ امام فرمودند: «خیر، اتفاقاً اسلام از همه متجددتر است، اما می‌گوییم که نباید طوری زن در اجتماع حضور داشته باشد که جلب توجه کند و چشم همه‌ی مردها به دنبالش باشد، این غلط است.»

در دل کلان‌شهر‌های پرجنب‌وجوش امروزی، جایی که برج‌های سربه‌فلک‌کشیده و خیابان‌های شلوغ نماد تمدن مدرن هستند، نقش زن به عنوان جامعه‌ساز بیش از هر زمان دیگری برجسته می‌نماید. اما این نقش در چارچوب سبک زندگی اسلامی ایرانی، نه تنها حضور فعال در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی را می‌طلبد، بلکه تعادلی دقیق میان خانواده، جامعه و ارزش‌های الهی را ضروری می‌سازد. اسلام به عنوان مکتبی جامع و پیشتاز، میدان فعالیت‌های علمی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را برای زنان کاملاً باز گذاشته است. در این سرمقاله، به بررسی نقش زن جامعه‌ساز در زندگی شهری پرداخته و الگویی اسلامی ایرانی برای اشتغال و سبک زندگی پیشنهاد می‌کنیم که خانواده را به عنوان کانون اصلی جامعه حفظ نماید.

زندگی شهری معاصر با چالش‌های فراوانی روبروست: ترافیک سنگین، آلودگی هوا، فشار‌های اقتصادی و نفوذ فرهنگ غربی که اغلب سبک زندگی را دگرگون می‌سازد. در این میان، اشتغال زنان به عنوان یکی از عوامل کلیدی تغییر سبک زندگی، می‌تواند فرصتی برای پیشرفت یا تهدیدی برای بنیان خانواده باشد. در الگوی خانواده اسلامی ایرانی هر عضو نقش مشخصی دارد: مردان عهده‌دار امور بیرونی و تأمین معاش و زنان معمار خانه، تربیت فرزندان و مدیریت امور داخلی. این تقسیم‌بندی، آرامش و ثبات ایجاد می‌کند و از تداخل نقش‌ها جلوگیری می‌نماید. اما در الگوی فعلی اشتغال تمام‌وقت زنان در شهرها، شاهد جایگزینی مهدکودک‌ها به جای آغوش گرم مادر، غذا‌های آماده به جای وعده‌های خانگی و در نهایت، کمرنگ شدن پیوند‌های خانوادگی هستیم. این تغییرات، نه تنها به تربیت فرزندان آسیب می‌رساند بلکه بنیان خانواده را سست کرده و با کوچک‌ترین اختلافی، طلاق را به عنوان گزینه‌ای آسان پیش رو قرار می‌دهد.

از دیدگاه اسلام، زن ریحانه است نه قهرمان؛ یعنی گلی ظریف که باید با نهایت دقت و لطافت با او رفتار شود، نه پیشکاری برای کار‌های سنگین. امام علی (ع) می‌فرماید: «المرأة ریحانة و لیست بقهرمانه.» این نظر میانه، زنان را از فعالیت‌های اجتماعی محروم نمی‌سازد بلکه بر حفظ توان جسمانی و اولویت خانواده تأکید دارد.

در تاریخ اسلام بانوانی همچون حضرت زهرا (س)، بدون اختلاط با مردان، حضوری فعال در جامعه داشتند. در سبک زندگی اسلامی ایرانی، زن می‌تواند رشد علمی، شخصیتی، اخلاقی و سیاسی کند و در مسائل کلیدی جامعه پیشگام باشد، اما بدون اینکه به عنوان کالا نگریسته شود یا نقش مادری و همسری‌اش تحت‌الشعاع قرار گیرد.

یکی از اهداف شش‌گانه ازدواج در اسلام، مشارکت در حیات مادی زوجین است. مرد با گشاده‌دستی درآمد خود را در اختیار خانواده می‌گذارد و زن با کدبانوگری و مادری، تعادل ایجاد می‌کند. اما حس استقلال‌طلبی ناشی از اشتغال تمام‌وقت زنان، این نیاز متقابل را کمرنگ کرده و خانه را به خوابگاهی تبدیل می‌نماید. در زندگی شهری، با هزینه‌های بالا و فشار‌های اقتصادی، این استقلال می‌تواند به کاهش وابستگی عاطفی منجر شود و حتی بر جمعیت کشور تأثیر منفی بگذارد؛ زیرا زنان شاغل اغلب تمایلی به فرزندآوری ندارند، که این امر جمعیت جوان را کاهش می‌دهد.

برای بازسازی این الگو در بستر زندگی شهری اسلامی ایرانی، نیازمند تغییر در قوانین اشتغال زنان هستیم. پیشنهاد می‌شود الگوی کار نیمه‌وقت برای زنان کارمند تصویب گردد، با نصف حقوق و مزایا، تا قوای جسمی آنان حفظ شود، فرصت‌های شغلی بیشتری ایجاد گردد و آسیبی به خانواده وارد نشود. همچنین دورکاری به عنوان گزینه‌ای مناسب، اجازه می‌دهد زنان در خانه بمانند و همزمان در جامعه مشارکت کنند. این الگو‌ها باید متناسب با شرایط روحی و جسمی زنان طراحی شوند و کاملاً متفاوت از مردان باشند، تا اشتغال نه تهدید، بلکه تقویت‌کننده سبک زندگی اسلامی باشد.

در نهایت، زن جامعه‌ساز در زندگی شهری اسلامی ایرانی، کسی است که با پایبندی به ارزش‌های دینی، در ساخت جامعه‌ای متعادل نقش‌آفرینی می‌کند. این نقش مستلزم اصلاح قوانین و بازگشت به آموزه‌های اسلام است تا خانواده قوی، جامعه‌ای پویا بسازد. اگر این تغییرات اعمال شود، زنان نه تنها معماران خانه، بلکه پایه‌گذاران تمدنی نوین خواهند بود که پیشرفت مادی را با معنویت الهی پیوند می‌زند. زمان آن فرا رسیده که سیاست‌گذاران با الهام از دیدگاه‌های اسلامی، الگویی بومی برای اشتغال زنان تدوین کنند و زندگی شهری را به سوی تعادل اسلامی ایرانی هدایت نمایند.