چگونه می‌توان حق الناس را جبران کرد؟

به گزارش پایگاه خبری 598، حجت الاسلام والمسلمین محمدی شاهرودی در پرسش و پاسخی به موضوع «آداب حلالیتن گرفتن از دیگران» پرداخت که تقدیم شما فرهیختگان می شود.

* پرسش:

اگر حقی از کسی ضایع شده باشد و در حال حاضر شرایط برای طلب حلالیت فراهم نباشد و امکان رد مظالم نیز وجود نداشته باشد، آیا استغفار برای آن شخص زنده می‌تواند بار حق‌الناس را از دوش ما بردارد؟

* پاسخ:

ابتدا باید مشخص شود که حق‌الناس از چه نوعی است، زیرا حق‌الناس انواع مختلفی دارد و هر نوع راه و روش خاصی برای جبران و ادا شدن آن دارد. به طور کلی می‌توان چهار نوع حق‌الناس را برشمرد:

* صورت اول:

۱. حق‌الناس مالی: این نوع حق باید پرداخت شود و هر زمان که امکانش فراهم شد، فرد مکلف است آن را به صاحب حق برگرداند. این بازگرداندن می‌تواند به هر شیوه‌ای باشد که به صاحب حق برسد.

۲. حق‌الناس جانی: در این حالت ممکن است لازم باشد فرد مراجعه کند و از طریق قصاص، پرداخت دیه یا طلب حلالیت اقدام نماید.

۳. حق‌الناس مرتبط با زمین یا اراضی: برای این نوع حق نیز شیوه‌های خاصی برای جبران وجود دارد که باید رعایت شود.

۴. حق‌الناس ناشی از گمراه کردن، اضلال یا خسارت معنوی: جبران آن نیز روش ویژه خود را دارد و نمی‌توان به یک نسخه کلی اکتفا کرد.

بنابراین حق‌الناس یکسان نیست و نمی‌توان صرفاً به استغفار اکتفا کرد.

* صورت دوم:

در صورتی که انسان دستش کوتاه باشد و نتواند حق‌الناس را به صاحبش برگرداند، باید اقدامات جایگزین انجام دهد:

الف: انجام اعمال نیک و خیر به نیت جبران آن حق‌الناس، به گونه‌ای که روز قیامت این اعمال به حساب او بیاید و بخشی از بار حق‌الناس سبک شود.

ب: تناسب میان میزان حق‌الناس و اعمال خیر انجام شده باید رعایت شود. صرف گفتن «استغفرالله» بدون انجام کار نیک متناسب کافی نیست.

به عنوان مثال، اگر فرد میلیاردها تومان به دیگری ضرر زده، انجام چند ثانیه استغفار یا یک عمل کوچک، بار حق‌الناس را از بین نمی‌برد. بنابراین لازم است به اندازه حق ضایع شده، اعمال نیک انجام شود.

* صورت سوم:

اگر شخص توان مالی دارد، می‌تواند حق‌الناس مالی را مستقیماً پرداخت کند و در کنار آن، به میزان همان حق اعمال خیر و نیک انجام دهد تا این دو با هم تهاتر شوند.

در صورتی که صاحب حق ناشناس باشد یا قابل دسترسی نباشد:

الف: انجام اعمال خیر به نیت جبران حق‌الناس می‌تواند مورد قبول واقع شود، مشروط بر این که صاحب حق پیدا نشود یا راضی به قبول نشود.

ب: اگر صاحب حق پیدا شد و راضی به قبول صدقه یا عمل خیر نشد، فرد موظف است حق او را به طور مستقیم ادا کند و اعمال خیر جایگزین به تنهایی کافی نیست.

* صورت چهارم:

در شرایط خاص که فرد دستش از همه جهت کوتاه است و توان بازگرداندن حق وجود ندارد، اما ایمان و اعمال صالح دارد:

الف: خدای متعال خود متولی گرفتن رضایت از صاحب حق می‌شود.

ب: در چنین حالتی، اعمال صالح و نیکو می‌تواند بار حق‌الناس را از دوش فرد بردارد، حتی اگر امکان پرداخت مستقیم فراهم نباشد.

* جمع‌بندی

در جمع‌بندی، استغفار به تنهایی برای حق‌الناس کافی نیست، اما ترکیبی از:

پشیمانی واقعی و قلبی،

انجام اعمال خیر متناسب با حق‌الناس،

و در صورت عدم امکان پرداخت، توکل بر خدا،

می‌تواند زمینه تخفیف بار حق‌الناس را فراهم کند و فرد بتواند از نظر شرعی از این بار رهایی یابد.

برای دانلود صوت اینجا را کلیک کنید