نگاهی به اصلاحیه جدید بنزینی دولت از منظر رسانه و تکنیک های عملیات روانی

به گزارش پایگاه خبری 598، یکی از انتقادهای اصلی به مصوبه جدید بنزینی دولت ــ که از شنبه ۲۲ آذرماه اجرایی می‌شود ــ مربوط به عدم تخصیص سهمیه بنزین به خودروهای صفر کیلومتر بود؛ موضوعی که در روزهای گذشته باعث ایجاد حساسیت و واکنش‌هایی در افکار عمومی شد.

در همین راستا و در فاصله کوتاهی از انتشار انتقادات، دولت اصلاحیه‌ای را منتشر کرد که بر اساس آن، خودروهای صفر تولید داخل با قیمت کارخانه‌ای کمتر از یک میلیارد تومان نیز مشمول دریافت سهمیه بنزین می‌شوند.

به گزارش ایسنا، طبق این اصلاحیه، خودروهای نو شماره خودروهایی هستند که برای نخستین‌بار سند آنها صادر شده، کشور سازنده در سند ایران درج شده و قیمت کارخانه‌ای آنها بیش از یک میلیارد تومان نباشد.

از منظر رسانه‌ای چه رخ داد؟

بررسی این رویداد با تکنیک «شوک پوشاننده» در عملیات روانی

هم‌زمانی «انتقاد به حذف سهمیه خودروهای صفر» و «اعلام ناگهانی اصلاحیه جدید»، از منظر رسانه می‌تواند با یکی از شناخته‌شده‌ترین تکنیک‌ها در عملیات روانی قابل تحلیل باشد:

تکنیک «شوک پوشاننده» (Override)

بر اساس این تکنیک:

ذهن انسان نمی‌تواند دو شوک ادراکی با شدت‌های متفاوت را به‌طور هم‌زمان پردازش کند؛
شوک بزرگ‌تر، شوک کوچک‌تر را از میدان توجه خارج می‌کند.

چرا این اتفاق می‌افتد؟

۱. محدودیت ظرفیت ذهن در مدیریت بحران
وقتی شوک دوم بزرگ‌تر یا عجیب‌تر است، انرژی ذهن به سمت آن کشیده می‌شود و شوک قبلی کم‌رنگ می‌گردد.

۲. برجستگی ادراکی
مخاطب به رویدادی توجه می‌کند که:

• جدیدتر

• بزرگ‌تر

• تهدیدآمیزتر
  باشد.

۳. ایجاد «روایت جدید»
شوک دوم ذهن جامعه را وادار می‌کند دستورکار ذهنی خود را عوض کند.

 پیوند این تکنیک با ماجرای بنزین

ابتدا خبر زیر  منتشر شد:
«بنزین ۵۰۰۰ تومانی»
این خبر می‌تواند حساسیت‌زا باشد.

اما ناگهان خبر بزرگ‌تری مطرح می‌شود:
«حذف سهمیه برای خودروهای نو شماره»

در این حالت، ذهن مخاطب از پردازش شوک اول بازمی‌ماند و انرژی خود را صرف شوک جدید می‌کند؛ در نتیجه شوک اولیه به‌طور کامل یا نسبی محو می‌شود.

نتیجه؟

• سکوت

• فراموشی

• یا کم‌رنگ شدن کامل شوک اول

کارکرد این تکنیک در عملیات روانی

✔️ پوشاندن خبر نامطلوب
شوک بزرگ‌تر اجازه نمی‌دهد افکار عمومی به خبر کوچک‌تر بپردازد.

✔️ تغییر دستورکار افکار عمومی
موضوع بزرگ‌تر بحث جامعه را از موضوع اول منحرف می‌کند.

✔️ شکستن موج احساسات
اگر شوک اول خشم یا نگرانی ایجاد کرده باشد، شوک دوم با ایجاد ترس، حیرت یا سردرگمی، مسیر احساسی جامعه را تغییر می‌دهد.

✔️ پاکسازی ذهن مخاطب
در بسیاری موارد، مخاطب حتی فراموش می‌کند شوک اول چه بوده است.

شوک دوم، در نقش موج غالب، میدان ادراکی جامعه را اشغال می‌کند. طبق نظریه «جایگزینی ادراکی»، بار شناختی ناشی از شوک دوم، فرصت تثبیت شوک اول را از ذهن می‌گیرد و آن را از دستورکار عمومی حذف می‌کند.

این تکنیک یکی از مهم‌ترین ابزارهای مدیریت بحران، پروپاگاندا و جهت‌دهی به افکار عمومی محسوب می‌شود.

جمع‌بندی

همان‌طور که پیش‌بینی می‌کردند، با انتشار اصلاحیه جدید مشخص شد که «خبر اولیهِ حذف سهمیه خودروهای نو شماره» بیش از آن‌که یک تصمیم نهایی و قطعی باشد، در عمل نقش یک شوک مقدماتی را ایفا می‌کرد؛ شوکی که با هدف جابه‌جایی تمرکز افکار عمومی و ایجاد حساسیت کنترل‌شده منتشر شد. به بیان دیگر، حذف موقت سهمیه برای خودروهای صفر ــ که می‌دانیم از ابتدا قابلیت بازگشت داشت ــ به‌عنوان یک شوک نمایشی عمل کرد تا زمینه برای پذیرش اصلاحات بعدی فراهم شود و افکار عمومی درگیر اصل مصوبه و تبعات آن نشود. 

• علی شعبانی