حق نداریم با مقدسات در رسانه شوخی کنیم

هم اندیشی -  عباس معلمی کارشناس مسائل رسانه در گفتگو با خبرنگار پایگاه هم اندیشی به سوالات خبرنگار مادرباره چالش ها پیش روی رسانه انقلابی پاسخ گفت.

عضو فرهنگستان علوم اسلامی قم دراین گفتگو در تعریف مفهوم رسانه گفت:درباره  رسانه  تعاریف مختلفی ارائه شده و مصادیق متعددی هم برایش ذکر شده است  اما درمعنای عام " رسانه‌  ابزاری است  که به وسیله آن بین دو نفر ارتباط برقرار می‌شود پیامی به طرف مقابل انتقال داده می‌شود. تمام ابزاری که به نوعی این انتقال پیام بین دوطرف را انجام می دهند به نوعی رسانه به حساب می آیند.

منبر رسانه شیعه
معلمی بااشاره به اینکه براساس این تعریف  ،" منبر"  هم یک رسانه است خاطرنشان کرد: در رسانه منبر  یک نفر  سخنرانی می‌کند ومطالبی را  به شکل  سینه به سینه و مستقیم انتقال داده می شود. ولی برخی ها هستند که دامنه رسانه را به این وسعت در نظر نگرفته وتنها همین وسایل ارتباط جمعی که  موجود است مثل مطبوعات، صدا و سیما، ماهواره و..را وسایل ارتباط جمعی رسانه دانسته اند ولی در معنای عام  منبر هم یک نوع رسانه  است.

معلمی افزود: نفوذ کلام و انتقال مستقیم و ارتباط چشم در چشم مخاطب با انتقال دهنده پیام  ،یکی از محاسن  رسانه منبر  است.
صرف دینی بودن پیام برای انتقال پیام اسلامی کافی نیست
عضو فرهنگستان علوم اسلامی قم  در توضیح رسانه دینی ادامه داد: هرکدام از رسانه های جمعی شامل تلویزیون ، رادیو و  مجلات، سایتها و..دارای یکسری محدویتها و یکسری مزیتها هستند درعین حال که در  قالب های  داخلی هرکدام از این رسانه ها شرایط متفاوتی حاکم است مثلا ما در رسانه تلویزیون قالب های مختلفی چون خبر ، گزارش ، فیلم و سریال،مسابقه و...داریم که تولید هرکدام ازاین ها هم داری ضوابط خاص خود است و  برای کسی که درپی رسانه دینی است این ضوابط و قواعد محل دقت است واین که تا چه حد این قواعد با معارف اسلامی هماهنگ است
 
معلمی خاطر نشان کرد:این تصور که هر پیامی را میشود در هر قالبی انتقال داد اشتباه است چراکه  هر پیامی متناسب با هر قالب  وساختاری  نیست و هرقالبی   هم کشش انتقال هر پیامی را ندارد گاها  این قالب کمک می‌کند برای اینکه آن پیام بهتر انتقال پیدا بکند و بهتر به مخاطب برسد و بعضاً ایجاد مانع می‌کند و به آن قالب و محتوا، به محتوا لطمه می‌زند و ظرفیت انتقال پیام  را ندارد.

وی اضافه کرد:  بعضی‌  از افراد تصور  می‌کنند  اگر بخوایم رسانه دینی داشته باشیم،صرف اینکه پیام‌ها دینی باشد، کفایت می‌کند. و فکر میکنند آن پیام دینی را در هر قالبی که بریزند قابل انتقال است  ولی به هیچ وجه این طور نیست. مجموعه‌ قواعدی که براساس آن قالب‌ها  وساختارهای انتقال پیام  شکل می گیرند همه در انتقال پیام مؤثر هستند و با محتوا جمع می‌شوند و یک پیام را انتقال می‌دهند.آن قالب‌ها   ممکن است با اسلام هماهنگ باشند ویاناهماهنگ متناقص و باشند که در این زمینه  باید دقت کافی و کارشناسی بشود.

عناصر جذابیت  دررسانه های غربی
وی در توضیح ماهیت رسانه های غربی و استفاده از آنها در انتقال مفاهیم دینی گفت: بدون شک رسانه  غربی  با عناصر جذابیت خاص خودش پیوند خورده است.
معلمی خاطر نشان کرد: رسانه‌های موجود در دنیا،از چهار عامل جذایت شامل  سکس(جذابیتهای جنسی )، طنز، خشونت و دلهره تشکیل شده اندومتاسفانه  اغلب رسانه های دنیا از سینما گرفته تا روزنامه ها و مجلات و تلویزیون از آنها استفاده می کنند.
جذابیت های جنسی
عضو فرهنگستان علوم اسلامی قم اشاره کرد:  درهمه رسانه های غربی از این نوع جذابیت افراطی غریزه جنسی بین زن و مرد استفاده می شود  مثلا  در سینما به طور مشخص بر روی جذابیتهای کلامی و تصویری  تکیه می شود و در رادیو نیز این عنصر از طریق گفتگوها و فرم صدا این جذابیت برای مخاطب  اعمال می شود و در سایتها و مجلات نیز از طریق عکسهای هنر پیشه های زن برای فروش و افزایش بازدید مورد استفاده قرار می گیرد و حتی در برخی سایتها و رزونامه های سیاسی هم از عنصر حذابیت جنسی استفاده می کنند و  برای توجیه عمل خود می گویند که در کنار این خبر جنسی  چند مفهوم سیاسی و فرهنگی را نیز به خورد مخاطب میدهم!

معلمی در تشریح ابعاد افراطی فرهنگ غربی در استفاده از غریزه جنسی در رسانه ها گفت: غریزه جنسی در اسلام ممنوع نیست ولی جایگاه خودش را دارد و مخصوص حوزه خصوصی افراد است ولی رسانه های غربی این مسئله رابه حوزه عمومی می کشانند. در اسلام ابراز جذابیت و تعامل جنسی در فضای عمومی ممنوع است. برای مرد نظربازی و چشم چرانی و برای زن هم تبرج ممنوع است توجه به این مسائل در رسانه اسلامی بسیار مهم است که باعث می شود دونوع رسانه متفاوت بین اسلام وغرب داشته باشیم.

وی خاطر نشان کرد: در ایجاد رسانه اسلامی توجه به این تفاوت های مبنایی حیاتی است.


خشونت
معلمی خشونت را یکی دیگر از عوامل مهم در رسانه هاعنوان کرد و گفت: عامل خشونت هم در رسانه  ها به اشکال گوناگون شامل صحنه های اکشن درسینما ویا برخوردهای فکری و درگیری ها ی فردی و جناحی در رسانه بروز پیدا می کندویا خودرا به شکل درگیری های فیزیکی در فیلمها  و یا درگیری افراد و گروههای سیاسی یا ورزشی و... درمباحث خبری در روز نامه و مجلات  خود را نشان میدهد و اینگونه القا می شود که مردم باقراردادن خود دریکی از این گروهها خودرادریان درگیری ها و شکستها وپیروزی ها دخیل کنند.

وی افزود: همین مسئله و لذت بردن مردم  از خشنوت در صفحه روزنامه ها" به "صفحه حوادث" تبدیل می شود.

این کارشناس مسائل رسانه گفت: عامل خشونت هم به این معنا  که یک نفر بیهوده مورد خشونت قرار بگیرد وبقیه از آن لذت ببرند در اسلام  ممنوع است ولی اگر کسی دزدی کرد باید مجازات شود و یا اگر کسی قتلی مرتکب شد اورا باید قصاص کرد واین به هیچ وجه دراسلام مذموم نیست یا دفاع از ناموس و وطن دراسلام حتی اگر به کشته شدن کشیده شود ممنوع نیست بلکه جایگاه خاص خودش را دارد.پس  نوع نگاه به خشونت در دراسلام و غرب وبه تبع آن دررسانه بسیار متفاوت است.
طنز سخیف
عضوفرهنگستان علوم اسلامی قم تصریح کرد: عامل طنز هم  به اشکال گوناگون از فیلم و سریال گرفته تا کاریکاتور ومسخره افراد،و نوشته طنز و...درهمه رسانه ها وجود دارد.
وی بیان اینکه فضای رسانه های غربی برپایه این لذتهای مادی بنا یافته است تاکید کرد: عمدتاً فضای رسانه‌ای موجود مخصوصاً  در رسانه‌  های غربی به جز این لذتها مادی هیچ لذت دیگری را به رسمیت نمی شناسد.این چهار عامل جذابیت(سکس، خشونت،طنز،و دلهره)به نوعی عناصر تشکیل بخش جذابیت در رسانه است  وهمه اینها در ساخت  رسانه اسلامی بایدمورد توجه قرارگیرد.
حق نداریم با مقدسات شوخی کنیم
معلمی در پاسخ به چگونگی استفاده از این عوامل جذابیت در رسانه اسلامی گفت:  ابتدا بایداز خود بپرسیم آیا این عوامل  جذابیت قابل استفاده برای انتقال یک مفهوم دینی را دارند  یا خیر؟و  آیا برای مثال اگر یک فیلمی در مورد یک پیام دینی یا یک شخصیت دینی( اعم از اینکه معصوم یا غیر معصوم باشد،) در یک فضای خشونت و طنز  معمول ساخته شود  آیا این فیلم آن اثری مد نظر را دارد یا خیر؟

 وی ادامه داد: باید گفت چنین فیلمی اگر اثری هم داشته مثل این  است  یک غذای مفید همراه با سم به یک نفر  داده شود وآن شخص نداند که این سم همراه با غذا در وجود او رسوخ پیدا می کندبنابراین باید در میزان و جایگاه  استفاده از این عوامل  جذابیت دقت کرد

این کارشناس مسائل رسانه باانتقاد از استفاده نابه جا از طنز سخیف در رسانه های کشور گفت: مادر طنز اجازه نداریم وارد برخی امور حرام یا مکروه شویم و امور عبادی عظیمی چون نماز را هم به طنز بکشیم   ما حق نداریم با عبادات شوخی کنیم ،ما حق نداریم با گناهان کبیره شوخی کنیم و قبح گناه شکسته شود. عظمت عبادات مهم است  و نباید از طریق طنز شکسته شود و یا با تمسخر افراد به اشکال گوناگون در پی انتقال پیام و خنداندن افراد باشیم.
وی ادامه داد: دراین مسئله نیاز به پژوهش و آموزش عمیق داریم تا از تکرار این گونه مسائل در رسانه جمهوری اسلامی جلوگیری کنیم .

رسانه غربی ، و استفاده اسلامی
معلمی درتوضیح چگونگی استفاده از ابزارهای  غربی در رسانه ها گفت: درست نیست که بگوییم رسانه‌ها ، ابزاری خنثی  هستند  و  مؤمن  وکافر می‌توانند از آنها  در راه  اهداف جداگانه خودشان بهره بگیرند از طرف دیگر این سخن هم صحیح نیست که بگوییم " رسانه‌ها چون در غرب درست شده  اند  هیچ ارزش استفاده‌ای برای ما ندارند و غیر از ضرر هیچ چیزی برای ما ندارد . هر چه  هم بگوییم و پیام دهیم، رسانه عربی پیام را منقلب می‌کند و فرهنگ خودش یا پیام خودش را می‌رساند.
عضو فرهنگستان علوم اسلامی قم:  دراین بین برای استفاده از رسانه یک حد وسطی وجو دارد  وآن به این بستگی دارد که ما چه قدر بتوانیم  در آنها اعمال فاعلیت بکینم .یعنی چه مقدار بتوانیم آنها را درجهت اهداف خودمان تغییر بدهیم مثلا پس 22بهمن 57که تلویزیون ایران در اختیار انقلاب قرار گرفت  یک تغییر عمده  اتفاق افتاد وآن اینکه جهت گیری آن به نفع انقلاب و به ضرر رژیم سابق تغییر پیدا کرد اما اینگونه نبود که مثلا  همه  صدا وسیما وتمام ساختارها و فیلمها سریالها و...اسلامی شود.و درعین حال اینگونه هم نیست که بگوییم میزان فساد صداو سیمای ما مثلا درحد انگلستان یا  برخی کشورهای عربی و کشورهای غربی است...