سونامی ۷۳۰ هزار دکتر بیکار در کشور

وزارت کار در جدیدترین گزارش خود از وضعیت بازار کار کشور در دوره 9 ساله 1384 تا 1393، مباحث جدیدی را در اینباره مطرح کرده است. در گزارش ارائه شده، برخی موارد مانند افزایش جمعیت غیرفعال کشور، غیرفعالی بالای فارغ التحصیلان فوق لیسانس و دکتری و همچنین خانه نشینی عجیب میلیون ها نفر در سن کار قابل توجه است.

بر پایه این گزارش، در حالی که تعداد غیرفعالان اقتصادی کشور در سال 84 به میزان 33 میلیون و 469 هزار نفر بوده، این تعداد در سال 93 به 40 میلیون و 198 هزارنفر افزایش یافته است. از سویی، تعداد بیکاران از 2 میلیون و 674 هزارنفر به 2 میلیون و 514 هزارنفر رسیده است.

از سویی باید گفت تعداد جمعیت باسواد غیرفعال اقتصادی در سال 84 به میزان 27 میلیون و 477 هزار نفر بوده که این تعداد با افزایش نسبتا بالایی به 33 میلیون و 256 هزارنفر در سال گذشته رسیده است؛ بنابراین در یک دوره 9 ساله بر تعداد جمعیت غیرفعال اقتصادی کشور که اتفاقا در سن کار هم قرار دارند، 5 میلیون و 778 هزار و 460 نفر افزوده شده است.

در سال 1384 تعداد 2 میلیون و 115 هزار نفر دارایی تحصیلات فوق دیپلم و لیسانس بودند که بعد از فراغت از تحصیل به جای فعالیت اقتصادی، راهی منازل شده و خانه نشینی گزیدند. این تعداد در سال 93 به میزان 5 میلیون و 212 هزار نفر تنها در این دو گروه فارغ التحصیل افزایش یافته است.

علاوه بر این، در سال 93 تعداد 601 هزار نفر با مدرک فوق لیسانس و دکتری حرفه ای و تخصصی غیرفعال بوده اند. نکته حائز اهمیت و عجیب درباره تصمیم 601 هزار نفر که کمترین میزان تحصیلات آنها فوق لیسانس است اینکه چگونه فردی حاضر می شود نتیجه دستکم 18 تا بیش از 20 سال از عمر خود را که صرف تحصیل کرده است را با خانه نشینی و غیرفعالی عوض کند؟ آیا دلیل بروز چنین پدیده ای در بازار کار ایران، ناکارآمدی آموزش های دانشگاهی و عدم مطابقت آن با نیازهای بازار کار است؟ یا اینکه این گروه ها از تلاش برای گرفتن یک پذیرش شغلی در اقتصاد ایران ناامید شده و خانه نشینی گزیده اند؟

البته اگر تعداد بیکاران دارای مدرک فوق لیسانس به بالا را هم به 601 هزارنفر بیافزاییم، تعداد افراد دارای مدرک تحصیلی عالی بیکار و غیرفعال به 730 هزارنفر بالغ خواهد شد. در مقابل، در دوره 84 تا 93 تعداد 787 هزار نفر نیز با مدرک فوق لیسانس و دکتری تخصصی و حرفه ای موفق به ورود به بازار کار شده اند؛ بنابراین اینکه فکر کنیم امروز با تحصیلات دکتری در بازار کار ایران، شغلی تضمین شده خواهیم داشت، به گواه آمارها تصوری اشتباه و باطل است و این گروه تحصیلی نیز حاشیه امنی برای یافتن شغل ندارند.

5 تحول مهم در بازار کار ایران

1- تعداد غیرفعالان اقتصادی در سن کار ایران از 33 میلیون و 469 هزار نفر در سال 84 به صورت مرتب افزایش یافته و در نهایت به 40 میلیون و 198 هزارنفر در سال 93 رسید که نشان دهنده افزایش 6 میلیون و 728 هزارنفری تعداد خانه نشینان بازار کار کشور است.

2- در سال 1384 تعداد 2 میلیون و 644 هزار نفر فوق دیپلم و لیسانس در کشور غیرفعال و یا بیکار بوده اند که این تعداد در سال 93 به 6 میلیون و 117 هزارنفر در سال 93 رسید. به بیان ساده تر، در طول 9 سال گذشته بر تعداد جمعیت تحصیل کرده تا لیسانس کشور که بیکار بوده و یا خانه نشینی گزیده اند، 3 میلیون و 473 هزار نفر افزوده شده است که نشان دهنده رشد 2.3 برابری (230 درصدی) در این بخش است!

3- با وجود اینکه در 9 سال گذشته یک میلیون و 517 هزار نفر فارغ التحصیل فوق لیسانس، دکتری تخصصی و حرفه ای شده اند، اما مجموع بیکاران و غیرفعالان این گروه تحصیلی به 730 هزار نفر رسیده است. یعنی اینکه نیمی از جمعیت تحصیل کرده عالی کشور در یک دهه اخیر شانس ورود به بازار کار را نیافته اند و باید گفت در شرایط امروز بازار کار، حتی تحصیلات دکترا هم دیگر نمی تواند ضامن قطعی اشتغال افراد باشد.

4- تعداد فارغ التحصیلان لیسانس و بالاتر کشور در سال 1384 به میزان یک میلیون و 436 هزارنفر بوده که این تعداد در سال 1393 تنها در بخش لیسانسیه ها بدون در نظر گرفتن مدارج بالاتر، به 3 میلیون و 817 هزار نفر رسید. یعنی در طول 9 سال مجموع فارغ التحصیلان لیسانس کشور 260 درصد بیشتر شده است. در عین حال، تعداد بیکاران لیسانس و بالاتر کشور در سال 84 به میزان 343 هزارنفر بوده که این میزان در سال گذشته تنها در بخش فارغ التحصیلان لیسانس به 722 هزار نفر رسیده که نشان دهنده افزایش 210 درصدی بیکاری در این بخش است.

5- طبق آمارها تعداد غیرفعالان اقتصادی با سواد کشور در سال 1384 به میزان 27 میلیون و 477 هزار نفر بوده که این تعداد در سال 93 به 33 میلیون و 256 هزار نفر رسیده است. یعنی در طول یک دوره 9 ساله، به آمار غیرفعالان با سواد کشور 5 میلیون و 778 هزارنفر افزوده شده است. به بیان ساده، اینکه 5.7 میلیون نفر در 9 سال گذشته درس خوانده اند تا فقط یک مدرک داشته باشند!