چرا در هنگام کسوف، خسوف و زلزله نماز واجب می‌شود؟

به گزارش پایگاه خبری 598، در پی پرسش‌هایی درباره فلسفه و ضرورت خواندن نماز آیات، کارشناسان دینی تأکید می‌کنند که این عبادت تنها به دلیل ایجاد ترس از پدیده‌هایی مانند کسوف، خسوف یا زلزله واجب نشده است؛ بلکه حکمت‌های عمیق‌تری در پس آن نهفته است.

نماز آیات به‌عنوان یادآور قدرت و عظمت خداوند، فرصتی برای بازگشت دل‌ها به سوی خالق و جلوگیری از گرفتار شدن انسان‌ها در خرافه و غفلت است و در این مطلب به انتشار پاسخ تفصیلی پیرامون این موضوع خواهیم پرداخت.

سؤال:

با عرض سلام و خداقوت، حکمت نماز آیات چیست که خواندنش نیز واجب است؟ با سپاس

پاسخ:

برخی گمان کرده اند که فلسفه و حکمت نماز آیات، تنها ترسیدن و وحشت از برخی پدیده هاست؛ در حالی که این گونه نیست و برای پدیده هایی مانند کسوف و خسوف نماز آیات واجب شده است، در عین حال که مردم به طور معمول از آن ها وحشت و ترسی ندارند یا حتی نماز هنگام زلزله مانند بادهای سیاه، مقید به ترس نیست.

بنابراین، حکمت نماز آیات هر چند در برخی موارد شاید ترس مردم باشد که به واسطه نماز آیات به آرامش و امنیت خاطر برسند: «ألا بذکر الله تطمئن القلوب» (۱). اما این دستور حکمت های دیگری نیز می تواند داشته باشد .

از مجموعه روایاتی که درباره نماز آیات آمده، برداشت می شود که بروز این پدیده ها که معمولا غیر عادی و خارج از روند زندگی انسان هاست، موقعیتی مناسب برای رو آوردن به خداوند و به یاد آوردن علت واقعی همه چیزها است.

در این لحظه ها شایسته و لازم است که ایمان قلبی خود را در قالب عمل ریخته و با خواندن یکی از بهترین ذکرهای خدای متعال؛ یعنی نماز و نهادن پیشانی به آستان قدس پروردگار جهان، عقیده و اعتراف باطنی خود را ابراز نماییم.

پیامبر اکرم(ص) می فرمایند:

«خورشید و ماه به خاطر مرگ یا زندگی کسی کسوف و خسوف نمی شوند. این دو از نشانه های خداوند متعال می باشند. هنگامی که خسوف و کسوف را مشاهده کردید، برای نماز خواندن به مساجد بروید» (۲).

نیز در بعضی از روایات اسلامی اشاره شده که علت واجب بودن نماز آیات این است که گاهی خداوند به جهت پاره‏ای از گناهان که از بندگان سر می‏‌زند، آن ها را مستحق عذاب می‏‌بیند، ولی باز از باب رحمت واسعه و لطفی که به بندگان دارد، برای اینکه به آن ها فرصت دیگری بدهد به وسیله آشکار کردن علایم که به آن آیات می‏گویند؛ یعنی گرفتن ماه و خورشید یا بروز زلزله و رعد و برق و وزیدن بادهای سرخ و سیاه، زنگ خطر می‏‌نوازد تا انسان‏ها را هشداری دهد، بلکه به درگاه او روی آورند؛ از کردار خود توبه نمایند؛ با خواندن این دو رکعت نماز و تضرع و زاری موجب رفع عذاب شوند.

از امام رضا (ع) روایت شده که علت کسوف و خواندن نماز آیات این است که چون معلوم نیست این آیه نشانه عذاب یا رحمت است، رسول خدا(ص) به امتش دستور توجه به درگاه خدا داده تا شر عذاب را به وسیله آن از خودشان دور کنند؛ همان گونه که قوم حضرت یونس وقتی آثار و نشانه‏ های عذاب را دیدند، با تضرع و زاری و بازگشت به درگاه خدا عذاب حتمی را از خود دفع کردند.(۳)

افزون بر آن، نماز آیات مانعی برای پناه بردن برخی مردم به امور خرافی است.

اسلام، با واجب کردن نماز آیات، به هنگام این پدیده ها مردم را از توجه به اوهام و خرافات بازداشته، افکار آنان را به نقطه ای که سرچشمه تمام حوادث گیتی است، متوجه ساخته است؛ همچنان که حضرت ابراهیم از افول ماه و خورشید، توحید را نتیجه گرفت و فرمود: «إِنِّی وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ حَنِیفًا وَ مَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ» (۴).

شاید نام گذاری نماز آیات (نماز نشانه ها) به همین دلیل باشد که انسان با این نماز این پدیده ها را نشانه ای از قدرت، عظمت و مالکیت خداوند برای همه چیز بداند.

پی نوشت ها:

۱.رعد(۱۳)، آیه ۲۸.

۲. شیخ حر عاملی، وسایل الشیعه، نشر موسسه آل البیت،‌ قم، ج ۷، ص ۴۹۲.

۳. همان، ج ۵، ص ۱۴۲.

۴. انعام(۶)، آیه ۷۹.

منبع: مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی