چگونه رفتار لجبازانه کودکان را بدون دعوا و تنبیه مدیریت کنیم؟

به گزارش پایگاه خبری 598، حجت‌الاسلام والمسلمین رضا یوسف زاده، کارشناس و مشاوره خانواده به پرسش و پاسخی در موضوع «مدیریت لجبازی کودکان از طریق محبت» پرداخت که تقدیم شما فرهیختگان می شود.

* پسر هفت‌ساله‌ام بسیار لجباز و نافرمان است و تقریباً در همه کارها، از لباس پوشیدن و غذا خوردن تا خوابیدن، برعکس دستوراتم عمل می‌کند. نه تنبیه و دعوا مؤثر است و نه تشویق و جایزه جذابیتی دارد. احساس می‌کنم کنترل اوضاع از دستم خارج شده و مدام فریاد می‌زنم. چه راهکار عملی و علمی وجود دارد؟

این مسئله را باید از دو بُعد بررسی کنیم:

یکی محیط و روابط خانوادگی

و دیگری ویژگی‌های شخصیتی مادر.

نخست از بعد محیط خانوادگی آغاز کنیم. در روایات آمده است:« الولد الصالح ریحانة من ریاحین الجنة؛ فرزند نیک همچون گُلی از گل‌های بهشت است».

این تشبیه بسیار دقیق است. همان‌طور که گل برای رشد نیاز به خاک خوب، آب مناسب و نور کافی دارد، فرزندان نیز در بستری مشابه رشد می‌کنند.

خاک همان روابط پدر و مادر است؛ اگر رابطه زن و شوهر پرتنش، پر استرس یا خشن باشد، فضای خانه مانند خاک نامناسبی خواهد بود که نمی‌توان در آن گل سالمی پرورش داد.

خانه را می‌توان به آکواریوم تشبیه کرد؛ اگر آب خیلی سرد یا خیلی گرم شود، ماهی‌های کوچک‌تر سریع‌تر آسیب می‌بینند.

کودکان نیز در چنین فضایی زودتر از همه دچار تنش و آشفتگی می‌شوند. به همین دلیل است که گفته می‌شود مهم‌ترین اصل تربیت فرزند، بهبود رابطه پدر و مادر است.

اگر این رابطه سرد، پرخاشگرانه یا آمیخته با تعارض باشد، به‌طور مستقیم در رفتار فرزند بازتاب پیدا می‌کند.

هیچ گُلی در خاک شوره‌زار رشد نمی‌کند؛ همان‌گونه که هیچ کودکی در محیطی پر از نزاع و استرس نمی‌تواند آرام و متعادل باشد.

در روایات آمده است که از حقوق فرزند این است که پدر به مادر او احترام بگذارد و او را خوشحال کند، و مادر نیز نسبت به پدر چنین رفتاری داشته باشد.

دقت کنید؛ روایت به‌صراحت می‌گوید «حق فرزند» است، زیرا تأثیر مستقیم این رابطه به کودک منتقل می‌شود.

پس اگر پدر و مادر با هم دعوا کنند، برای کودک چیزی جز تجربه «جنگ جهانی» در جهان کوچک او معنا ندارد. طبیعی است که نتیجه آن لجبازی، نافرمانی و بروز رفتارهای اضطرابی خواهد بود.

اما بُعد دوم، ویژگی‌های شخصیتی خود مادر است. بسیاری از والدین زمانی احساس می‌کنند کنترلشان را بر فرزند از دست داده‌اند که می‌خواهند او را به‌طور کامل تحت سلطه بگیرند.

در حالی که تربیت فرزند، کار یک سفالگر نیست که هر طور خواست ظرف را شکل دهد؛ تربیت بیشتر شبیه باغبانی است. شما تنها باید شرایط را برای رشد فراهم کنید:

آب کافی: یعنی محبت به فرزند.

نور کافی: یعنی دادن فرصت انتخاب، آزادی نسبی و امکان تجربه.

خاک مناسب: یعنی رابطه سالم و آرام بین والدین.

اگر این سه عامل به‌درستی تنظیم شود، کودک شما رفتاری متعادل‌تر نشان خواهد داد. در غیر این صورت، سخت‌گیری یا تلاش برای کنترل مستقیم، تنها باعث افزایش مقاومت و لجبازی او می‌شود.

به بیان ساده، راهکار عملی این است: به جای آنکه انرژی خود را صرف دستور دادن و فریاد زدن کنید، روی ایجاد فضای آرام، رابطه محبت‌آمیز با همسرتان و دادن حق انتخاب‌های کوچک به فرزندتان متمرکز شوید.

اگر این بسترها فراهم شود، بسیاری از مشکلات رفتاری کودک به‌تدریج کاهش خواهد یافت.

برای مطالعه متن کامل سخنان حجت‌الاسلام رضا یوسف زاده، کارشناس و مشاوره خانواده اینجا را کلیک نمایید.