«سرباز» برجام در «شطرنج» اروپا

به گزارش پایگاه 598، روزنامه «جوان»  در یادداشتی از «سیدرحیم لاری» نوشت:

دونالد ترامپ در جریان کارزار تبلیغاتی به طور مستمر علیه توافق هسته‌ای ایران با گروه 1+5 یا همان برجام می‌گفت و با توصیف آن به «بدترین توافق»، اعلام کرده بود که نخستین اولویت کاری‌اش بعد از رفتن به کاخ سفید لغو برجام خواهد بود. کسی در آن موقع به این حرف‌های او اعتنایی نمی‌کرد چون احتمال پیروزی‌اش آن قدر نبود تا احساس خطری برای برجام بشود. پیروزی غیرمنتظره ترامپ در انتخابات هشتم نوامبر همه محاسبات در مورد آینده ریاست جمهوری امریکا را به هم زد و البته برجام هم از این اتفاق مصون نماند و آن حرف‌های تند ترامپ علیه برجام، سرنوشت این توافق را در ابهام فرو برد. تحلیل‌ها و تفسیرها در مورد آینده برجام در این روزها به همین جهت جدی شده‌اند و حالا نوبت به وزرای خارجه اتحادیه اروپا رسیده که در نشست بروکسل حمایت قاطع خود را از برجام در بیانیه‌ای اعلام کنند و از اجرای کامل آن بگویند. این بیانیه دست‌کم تکلیف برجام را از سوی اروپایی‌ها تعیین می‌کند، علاوه بر اینکه نوعی خط و نشان کشیدن برای ترامپ و تهدیدهای قبلی او علیه برجام است، اما باز جای این مسئله باقی می‌ماند که برجام در چالش‌های اتحادیه اروپا با ترامپ چه وزن و اهمیتی دارد تا بتوان حمایت آنها از برجام را جدی گرفت.

اول از هر چیز باید توجه داشت که وزرای خارجه اتحادیه اروپا روزهای یک‌شنبه و دوشنبه در بروکسل جمع شدند تا وضعیت رابطه اتحادیه اروپا با امریکا را بعد از پیروزی ترامپ بررسی کنند. بنابراین، موضوع نشست آنها بسیار گسترده‌تر از برجام بود چرا که پیروزی ترامپ با شعارهای تبلیغاتی‌اش چالش‌ها و مسائل متعددی را در روابط اتحادیه اروپا با امریکا به وجود آورده و باعث شده وزرای خارجه اتحادیه اروپا احساس کنند باید برای رسیدن به موضع واحدی در برابر ترامپ این نشست را برگزار کنند. نزدیکی احتمالی در روابط امریکا با روسیه و لغو یا کاهش قابل‌توجه تحریم‌ها علیه مسکو از سوی ترامپ، آینده ناتو و سخنان ترامپ علیه آن تا حد فروپاشی ناتو، مخالفت ترامپ با پیمان تجارت آزاد بین امریکا و اتحادیه اروپا و مسئله پذیرش مهاجران و سیاست رسمی ضد‌مهاجرت ترامپ از جمله مسائل مهمی هستند که وزرای خارجه اتحادیه اروپا نگرانی‌های جدی در مورد آنها دارند جدای از اینکه در برخی از این مسائل مثل مهاجرت، نظر و موضعی واحد در بین آنها دیده نمی‌شود. با یک نگاه اجمالی هم می‌توان فهمید که برجام در مقایسه با این مسائل از اولویت‌های اساسی اتحادیه اروپا نیست چرا که برجام مثل آنها در حد اولویت اقتصادی یا امنیتی اتحادیه اروپا نیست تا حساسیت بالایی داشته باشد و بتواند نقش تعیین کننده‌ای بر روابط اتحادیه اروپا با امریکا بعد از ورود ترامپ به کاخ سفید داشته باشد. با توجه به این نکته است که پرسش جدی در مورد بیانیه وزرای خارجه اتحادیه اروپا و اعلام حمایت قاطع آنها از برجام پیش می‌آید مبنی بر اینکه چرا با وجود اولویت‌های اساسی اتحادیه اروپا، آنها برجام را برای اعلام موضع قاطع خود در برابر ترامپ انتخاب کرده‌اند؟

هر پاسخی که بتوان داد یک نکته روشن است و آن اینکه انتخاب برجام از سوی وزرای خارجه اتحادیه اروپا به عنوان پیش‌درآمدی در برابر ترامپ است تا با آن واکنش احتمالی او سنجیده شده و راه برای مذاکرات و چانه‌زنی‌های بعدی با او بر سر اولویت‌های اصلی اتحادیه اروپا باز بشود. انتخاب برجام به این معنا حکم سربازی در صحنه شطرنج سیاسی اروپایی‌ها را دارد تا با حرکت دادن آن گام اول در جهت مجادله و چانه‌زنی‌های بعدی برداشته شود. هرچند این نقش از برجام به معنای کم‌اهمیت کردن آن در بازی سیاست اروپایی‌ها با ترامپ نیست، اما باز نمی‌توان اهمیت آن را در حد مسائل دیگری دانست که بر روابط اروپا با امریکا تأثیر اساسی دارند. بنابر این، صدور بیانیه و حمایت قاطع وزرای خارجه اتحادیه اروپا از برجام را باید در این صحنه از بازی سیاسی آنها با ترامپ ارزیابی کرد که تنها برای سبک و سنگین کردن بازی طرف مقابل انجام می‌شود و مقدمه‌ای باشد برای بازی اصلی بر سر اولویت‌ها و مسائل مهم‌تر. وزرای خارجه اتحادیه اروپا با این نحو بازی بر سر برجام بیشتر نظر به آن اولویت‌ها و مسائل دارند و باید صبر کرد و دید که تا چقدر موضع جدی در مورد برجام دارند یا مثل همان سرباز شطرنج، حاضر هستند آن را برای اهدافی مهم‌تر قربانی بازی خود با ترامپ کنند.