سازمان برنامه‌و‌بودجه از جمله مهم‌ترین نهادهای عرصه سیاستگذاری کشور است. انجام مطالعات و بررسی‌های اقتصادی، اجتماعی و پیش‌بینی منابع کشور به منظور تهیه و تنظیم سیاست‌ها و برنامه‌های بلندمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت و همچنین بودجه‌های سالانه، مطالعه، بررسی و انجام امور مربوط به برنامه‌ریزی در چارچوب نظام برنامه‌ریزی کشور و پیشنهاد خط مشی‌ها و سیاست‌های مربوط به بودجه کل کشور به شورای اقتصاد، از اهم وظایف سازمان برنامه‌و‌بودجه است. همچنین تخصیص منابع کشور برای فعالیت‌های جاری و عملیات عمرانی در چارچوب برنامه‌ها و سیاست‌های توسعه کشور ، نظارت مستمر بر اجرای برنامه‌ها و پیشرفت سالانه آن‌ها، تعیین ضوابط اقتصادی، اجتماعی، فنی، و مالی به منظور ارزیابی فعالیت‌های انجام شده در دستگاه‌های اجرایی، ارزشیابی کارآیی و عملکرد دستگاه‌های اجرایی کشور و گزارش آن به رییس‌جمهوری و تشخیص صلاحیت و طبقه‌بندی مهندسان مشاور و پیمانکاران و ارزیابی مداوم فعالیت‌های آن‌ها از دیگر وظایف این سازمان به شمار می‌آید.
بودجه سیاسی برای سال سیاسی
از
دولت اول اعتدال در سال92 تاکنون، ریاست این سازمان به عهده محمدباقر
نوبخت نهاده‌شده‌است که به لحاظ سیاسی نفوذ بالایی در میان ارکان دولت
دارد. نوبخت به موجب تصدی دبیرکلی حزب اعتدال و توسعه، به همراه محمود
واعظی و مرتضی بانک، جزء حلقه اول مدیران دولت حسن روحانی به شمار می‌آید.
عمده رویکرد نوبخت در زمینه بودجه‌نویسی طی این سال‌ها، معمولا افزایش 10
تا 20درصدی دستمزدها با توجه به نرخ تورم، بدون توجه به اصلاحات معطوف به
ساختار کلی بوده است. با وجود مطالبه مؤکد رهبر انقلاب در سال97 برای
اصلاح ساختار بودجه، بنا به اذعان کارشناسان تاکنون کمترین اقدام عملی در
این زمینه انجام نشده و بودجه‌نویسی عمدتا به تمشیت روزمرگی گرفتار بوده
است.
مدتی است که لایحه بودجه سال1400 محل حرف و حدیث‌های زیادی شده است. کارشناسان معتقدند که این لایحه با دست بالاگرفتن منابع درآمدی حاصل از فروش روزانه 2.5میلیون بشکه نفت، نه تنها با اصلی‌ترین و مهم‌ترین اصل اصلاح ساختار بودجه یعنی پرهیز از وابستگی به نفت نسبتی ندارد بلکه به‌طور مستقیم و علنی، به دشمن برای انجام مذاکرات آتی پالس مثبت می‌دهد. به بیان بهتر، نفتی شدن هر چه بیشتر بودجه سال آینده، بیشتر از آنکه توجیه اقتصادی داشته باشد، منطق و درون مایه سیاسی دارد. چه آنکه خود نوبخت نیز روز گذشته در گفت‌وگو با روزنامه ایران، در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه «صادرات روزانه 2.3میلیون بشکه نفت چه پیام سیاسی به‌همراه دارد»، تصریح کرد: «این اعداد، یک پیام سیاسی برای سایر کشورها دارد و آن این است که تحدید و تحریم فروش نفت ظالمانه است. در سال‌های اخیردرگیری‌هایی با دولت آمریکا داشتیم که اعتقاد داریم این محدودیت‌ها باید برداشته شود.»
از سوی دیگر، خوش‌بینی نسبت به فروش بالای نفت در لایحه بودجه1400 در حالی است که هنوز آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها بر سر سازوکار احیای برجام به تفاهم نرسیده‌اند و پیش شرط‌هایی مثل تحدید فعالیت‌های نظامی و امنیتی ایران، آینده این معاهده را با اما و اگرهای زیادی مواجه کرده است.
مضاف بر این، رؤیاپردازی سازمان برنامه‌و‌بودجه در زمینه منابع درآمدی و دست و دلبازی در زمینه خدمات اجتماعی (از جمله افزایش منابع مربوط به قانون هدفمندی یارانه‌ها) در سالی که قرار است دولت اعتدال قدرت را تحویل بدهد، تا حد زیادی مظنون به نیات سیاسی است. به بیان بهتر،منتقدان می‌گویند سازمان برنامه در جایگاه بزرگترین نهاد برنامه‌ریزی کشور قصد کرده با افزایش هزینه‌های اجتماعی، بدنه اجتماعی را در سه ماهه نخست سال1400 (یعنی در آستانه انتخابات) از دولت راضی نگاه داشته تا احیانا نتایج این رضایت، خود را در تمدید حضور اعتدالیون در قدرت نشان بدهد. سیاست خلق نقدینگی دولت دوازدهم در آستانه انتخابات ریاست جمهوری، البته یادآور سیاست‌های رییس دولت دهم نیز هست که تکنوکرات‌های حلقه نیاوران سال‌ها آن را نشانه عقب‌ماندگی سیستم مدیریتی کشور می‌دانستند و در سال92 وعده برچیدن آن رسم را به مردم دادند اما اکنون و پس از گذشت تقریبا هشت سال از آغاز به‌کار گفتمان اعتدال، اعتدالیون خود در ورطه این سیاست افتاده‌اند.
* صبح نو
