
به گزارش پایگاه خبری 598، علی زینیوند رئیس ستاد انتخابات کشور روز گذشته با اشاره به آغاز فرآیندهای اجرایی انتخابات اعلام کرد که انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا در سال آینده بهصورت تمامالکترونیک برگزار خواهد شد. تصمیمی که میتواند گام مهمی در راستای تحقق سیاستهای کلی انتخابات ابلاغی مقام معظم رهبری در مهر ۱۳۹۵ باشد؛ سیاستهایی که در بند ۱۲ آن به «بهرهگیری از فناوریهای نوین در جهت حداکثرسازی شفافیت، سرعت و سلامت در اخذ و شمارش آراء و اعلام نتایج» تأکید شده بود.البته در سالهای گذشته نیز بسترهای لازم برای برگزاری چنین انتخاباتی فراهم شده بود. بهطور نمونه در انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی، در ۸ حوزه انتخابیه از ۲۲ حوزهای که به دور دوم کشیده شدند، انتخابات بهصورت الکترونیکی برگزار شد. تجربهای که نتایج آن حاکی از دقت بالا، سرعت بسیار خوب در اعلام نتایج و کاهش هزینههای اجرایی بود.
انتخابات تمامالکترونیک چیست؟
انتخابات تمامالکترونیک نوعی از فرآیند رأیگیری است که تمامی مراحل اجرایی، از احراز هویت رأیدهندگان و اخذ رأی تا شمارش آرا و اعلام نتایج، به کمک تجهیزات رایانهای و سامانههای الکترونیکی انجام میشود. این نوع انتخابات برخلاف روش سنتی که بر مبنای برگههای کاغذی و شمارش دستی آرا است، بهطور کامل بر زیرساختهای فناورانه متکی است.
فرآیند رأیگیری الکترونیکی چگونه انجام میشود؟
رأیدهنده هنگام مراجعه به شعبه، ابتدا از طریق دستگاه احراز هویت الکترونیک شناسایی میشود. راهبر شعبه، کارت ملی و شناسنامه او را بررسی کرده و اطلاعات وی را در سامانه ثبت میکند. سپس یک کارت رأیگیری الکترونیک بهصورت اختصاصی برای او شارژ میشود؛ کارتهایی که تنها یک بار قابل استفاده هستند و از رأیگیری چندباره جلوگیری میکنند.در ادامه، رأیدهنده با مراجعه به دستگاه رأیگیری، کارت خود را مقابل آن قرار میدهد و وارد محیط رأیگیری میشود. نامزدهای انتخاباتی براساس کد در سیستم تعریف شدهاند و با وارد کردن کد هر نامزد، تصویر و مشخصات او بر روی صفحه ظاهر میشود. رأیدهنده به تعداد کرسیهای قابل انتخاب، گزینههای خود را انتخاب و سپس با فشردن دکمه تأیید، رأی خود را ثبت میکند. پس از ثبت، برگه رأی بهصورت چاپی در دستگاه ظاهر میشود و در صندوق انداخته میشود.در پایان، رأیدهنده کارت رأی را تحویل داده، مدارک خود را دریافت میکند و شناسنامهاش نیز مانند روش سنتی مهر میخورد.
زیرساختها و سابقه اجرایی در ایرانطی یک دهه گذشته، وزارت کشور و شورای نگهبان گامهای تدریجی و فنی متعددی برای تحقق کامل انتخابات الکترونیکی برداشتهاند. به گفته مهندس امیر شجاعان، رئیس کمیته فناوری اطلاعات ستاد انتخابات کشور، تاکنون ۲۳ فرآیند از ۲۵ فرآیند انتخاباتی در قالب سامانههای الکترونیک انجام میشود؛ از ثبتنام اولیه داوطلبان، رسیدگی به صلاحیتها و تعیین محل شعب تا بررسی شکایات و تنظیم کد نامزدها.سامانه جامع انتخابات کشور که در یک بستر کاملاً ایمن و مستقل از اینترنت اجرا میشود، به تمامی فرمانداریها، بخشداریها و استانداریها متصل است و بهصورت یکپارچه، اطلاعات و فرآیندهای انتخابات را مدیریت میکند. طبق ماده ۱۱۰ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی، وزارت کشور موظف است فرآیند رأیگیری و شمارش آرا را در یکهشتم حوزههای انتخاباتی بهصورت کاملاً الکترونیکی برگزار کند. توسعه این سازوکار در دیگر حوزهها نیز منوط به تأیید شورای نگهبان و در نظر گرفتن شرایط اجتماعی و امنیتی است.
مزایای برگزاری انتخابات الکترونیکی
برگزاری انتخابات بهصورت الکترونیکی، مزایای گستردهای را برای کشور به همراه دارد، از جمله افزایش دقت و کاهش خطا، سرعت در اعلام نتایج، صرفهجویی در منابع مالی و انسانی،افزایش شفافیت و سلامت انتخابات و سهولت در رأیدهی. با استفاده از سامانههای رایانهای در فرآیند شمارش آرا، خطاهای انسانی به حداقل میرسد. نرمافزارهای مخصوص، آرا را بهصورت لحظهای تجمیع و گزارش نهایی را بدون تأخیر ارائه میدهند. یکی از چالشهای همیشگی انتخابات سنتی، تأخیر در اعلام نتایج نهایی بوده است. در شیوه الکترونیکی، با پایان زمان رأیگیری، بلافاصله دستگاهها گزارش آماری کامل از میزان مشارکت، آرا و نتایج را ارائه میدهند. هزینههای سنگین مربوط به چاپ برگههای رأی، آموزش گسترده نیروهای انسانی برای شمارش دستی و مراقبت از امنیت فیزیکی برگهها، در انتخابات الکترونیکی تا حد زیادی کاهش مییابد.تمام فرآیندها در قالب سامانهای قابل نظارت، قابل پیگیری و ثبتشده انجام میگیرد. همچنین با رمزنگاری و استفاده از بسترهای ایمن، امکان تقلب، دستکاری یا رأیسازی تقریباً به صفر میرسد.سهولت در رأیدهی، عدم نیاز به نوشتن کدهای پیچیده، عدم نگرانی از اشتباه در شمارش و فرآیند سادهتر، موجب ترغیب رأیدهندگان برای شرکت در انتخابات میشود.
با وجود مزایای فراوان، البته انتخابات الکترونیکی نیازمند زیرساخت فنی، آموزش دقیق عوامل اجرایی، اعتماد عمومی، تأیید نهادهای نظارتی و هماهنگی بین دستگاههاست. مهمترین پیششرط اجرای سراسری این مدل انتخاباتی، تأیید نهایی شورای نگهبان است. هرچند زیرساختهای فنی در وزارت کشور فراهم شده، اما توسعه کامل نیاز به آموزش ملی و ارتقاء سواد دیجیتال عمومی نیز دارد.
به اعتقاد کارشناسان برگزاری انتخابات شوراهای سال ۱۴۰۵ بهصورت تمامالکترونیک، یک نقطه عطف در تاریخ سیاسی و اجرایی جمهوری اسلامی ایران خواهد بود. گامی در جهت تحقق حاکمیت قانون، شفافیت، مردمسالاری و تطابق با اقتضائات فناوریمحور قرن بیستویکم. به نظر می رسد این تحول اگر با دقت، نظارت و مشارکت فعال دستگاههای مختلف پیش رود، میتواند به الگوی جدید و اعتمادساز در عرصه انتخابات بدل شود. اکنون باید دید آیا تجربه موفق انتخابات شوراها، زمینهساز گسترش این شیوه در دیگر انتخابات ملی از جمله ریاستجمهوری و مجلس خواهد شد یا نه.