پاسخ به شبهه‌‎ای تاریخی در مورد حضرت خدیجه کبری

به گزارش پایگاه خبری 598، ۱۰ ربیع الاول سالروز ازدواج حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی صلی الله علیه و اله و حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها ۱۵ سال پیش از بعثت می باشد.بسیاری از مورخین و محدثین سن حضرت خدیجه (سلام الله علیها) را در حدود ۲۵ تا ۲۸ سال دانسته اند. و در آن زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله، نیز ۲۵ ساله بودند، بنابراین تفاوت سنی بین پیامبر اکرم و حضرت خدیجه نبوده و یا حدود سه سال بوده است.

بدون تردید بسیاری از بزرگان اهل سنت و راویان و تاریخ نویسان پیرو مذهب خلفا، در صدر اسلام خوش نداشتند، شخصی را بالاتر از عایشه در بین همسران پیامبر صلی الله علیه وآله معرفی کنند؛ لذا دست به پاره ای روایات دروغ و استدلالات باطل زده اند، و به همین دلیل سن حضرت خدیجه یکی از مسائل پیچیده صدر اسلام است؛ آن چه در منابع معتبر تاریخی معروف و مشهور است، این است که سن پیامبر، ۲۵سال و سن خدیجه کبری سلام الله علیها ۴۰ سال بوده است!!

نظرات بزرگان اهل سنت و شیعه

برخی مانند بیهقی (از علمای بزرگ اهل سنت) سن ازدواج ایشان را ۲۵ ساله می دانند. بیهقی می گوید: «بعضی می گویند: سن حضرت خدیجه (در هنگام وفات) ۶۵ ساله بود و برخی دیگر گفته اند: در آن وقت ایشان ۵۰ ساله بوده است که قول صحیح هم همین است.» بیهقی در جای دیگر آورده است: «ازدواج رسول خدا با حضرت خدیجه ۱۵ سال قبل از بعثت بوده است.». حلبی هم همین قول را آورده است: «پیامبر با خدیجه ازدواج نمود، و در آن هنگام قولی وجود دارد که خدیجه در سن بیست وپنج سالگی بوده است.»قول دیگر که قول اکثر محققین و مورخین است این است که سن ایشان را در زمان ازدواج ۲۸ سال بوده است. ابن عماد حنبلی از علمای اهل سنت در شذرات الذهب می گوید: «بسیاری از مورخین قول ۲۸ سال را برای حضرت خدیجه در زمان ازدواج با پیامبر اکرم ترجیح داده اند.»حاکم نیشابوری نیز فقط همین قول را برای ابن اسحاق (سیره نویس مشهور) نقل می کند: «خدیجه کبری در زمان ازدواجش با پیامبر، بیست و هشت ساله بود.»

بلاذری هم به عنوان یک قول، ۲۸ سال را ذکر کرده است. ابن سعد، ذهبی، إربلی، ابن عساکر به نقل از ابن عباس می گویند: «خدیجه در زمان ازدواج با آن حضرت ۲۸ ساله بود.إربلی در جای دیگر به نقل از ابن حماد می گوید: «حضرت خدیجه در زمان ازدواج با آن حضرت ۲۸ ساله بود. با این حساب روشن شد که بسیاری از مورخین و محدثین سن آن بزرگوار را حدود ۲۵ تا ۲۸ سال دانسته اند، و در آن زمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله)، نیز ۲۵ ساله بودند، بنابراین تفاوت سنی بین پیامبر اکرم و حضرت خدیجه نبوده و یا حدود سه سال بوده است. حالا سؤال این جاست با این اقوال بیان شده که سن حضرت خدیجه را کمتر از ۳۰ سال، در هنگام ازدواج بیان می کند، چرا کوشش می شود، که سن حضرت را چهل سال معرفی کنند؟ آن هم قولی که شاذ است و مطابق قول اکثر محققین و مورخین نیست!؟

مرحوم رسولی محلاتی از صاحب کتاب الاستغاثه نقل کرده که می گوید: همه کسانی که اخبار نقل کرده و روایات از آن ها به جای مانده از شیعه و اهل سنت، اجماع دارند که مردی از اشراف قریش و رؤسای آن ها نمانده بود که به خواستگاری خدیجه نرود و درصدد آن برنیاید. و خدیجه همه آن ها را بازگردانده و پاسخ رد به آن ها داد و چون رسول خدا صلی الله علیه و آله او را به همسری خویش درآورد زنان قریش بر او خشم کرده و از او کناره گیری کردند و به او گفتند: بزرگان و اشراف قریش از تو خواستگاری کردند و به همسری هیچ یک از آن ها درنیامدی و به همسری محمد، یتیم ابوطالب که مرد فقیری است و مالی ندارد درآمدی؟ و با این حال چگونه اهل فهم می توانند بپذیرند که خدیجه به همسری مردی اعرابی از بنی تمیم درآمده و بزرگان قریش را نپذیرفته باشد...؟ و این مطلبی است که مردم صاحب نظر آن را نمی پذیرند.

جناب ابن شهر آشوب در این باره می‌گوید«أنَّ النبِی‌ تَزوَّجَ بِها وَ کانَتْ عَذْرَاء؛ پیامبر با او (خدیجه) ازدواج کرد در حالی که او باکره بود.»
همچنین نسبت به فرزندانی که به حضرت خدیجه منسوب شده‌اند، در کتاب‌های تاریخ آمده است که این‌ها فرزندان هاله، خواهر حضرت خدیجه بودند که تحت سرپرستی حضرت خدیجه(صلی‌الله‌علیه‌وآله) بزرگ شدند.

علامه سید جعفر مرتضی عاملی محقق تاریخ اسلام، دربارهٔ سن خدیجه هنگام ازدواج، ۲۵، ۳۰، ۳۵، ۴۰، ۴۴، ۴۵ و ۴۶ سال را از کتب تاریخی نقل کرده و ادعا می‌کند اکثر مورخان، سن ۲۸ را برای خدیجه هنگام ازدواج تأیید کرده‌اند.دکتر سید جعفر شهیدی مورخ و تاریخ‌پژوه سترگ،می گوید با توجه به فرزندانی که خدیجه کبری به دنیا آورد باید سن او کمتر از چهل سال بوده باشد.

همه فرزندان پیامبر اکرم(ص) جز ابراهیم از خدیجه هستند. گفته شده پیامبر و خدیجه دارای شش فرزند بودند. اولین آنها قاسم و پس از او چهار دختر بودند که زینب، رقیه، فاطمه و ام‌کلثوم نام داشتند. پس از بعثت پسری به نام عبدالله آوردند که به طیب و طاهر نیز معروف بود. قاسم و عبدالله هر دو در مکه وفات یافتند. یعقوبی تاریخ‌نگار سده سوم هجری، ازدواج ایشان را در ۲۸ سالگی می داند و می گوید تولد قاسم، رقیه، زینب و ام‌کلثوم پیش از بعثت، و تولد عبدالله و فاطمه زهرا پس از بعثت پیامبر بوده است.

ام المومنین خدیجه کبری اولین و برترین همسر پیامبر

حضرت خدیجه کبری از بهترین زنان قریش و ثروتمندترین آنان بود. در زمان جاهلیت به «طاهره» معروف بود و به ایشان «سیده قریش» گفته می‌شد. در مواهب الدنیه آمده است که خدیجه به واسطه‌ی اینکه کارهای زنان دوره‌ی جاهلی را انجام نمی‌داد و از همه‌ی آلودگی‌ها پاک بود به طاهره معروف شد. حضرت خدیجه دختر خویلد بن اسد بن عبدالعزی بن قصی بن کلاب و از خاندان قریش است. قصی بن کلاب جد چهارم پیامبر هم به شمار می‌رود و در زمان خود پیشوای قریش در مکه بوده است. بنابراین حضرت خدیجه نزدیک‌ترین همسر به پیامبراز جهت خویشاوندی است.

عموم مورخان معتقدند پیشنهاد ازدواج ابتدا از سوی حضرت خدیجه(سلام‌الله‌علیها) مطرح گشت.
اما درباره چگونگی ابراز این خواسته دو داستان روایت شده است:
ابن‌هشام در کتاب خود می‌گوید: حضرت خدیجه، خود و بدون واسطه، تمایلش به پیامبر را ابراز کرد و خطاب به پیامبر عرض کرد:«یَا بن عَمِّ، إنِّی قَدْ رَغِبْتُ فِیکَ لِقَرَابَتِکَ، وَسِطَتِکَ فِی قَوْمِکَ وَأَمَانَتِکَ وَحُسْنِ خُلُقِکَ، وَصِدْقِ حَدِیثِکَ؛ عموزاده! من بر اثر خویشاوندی که میان من و تو برقرار است و آن عظمت و عزتی که میان قوم خود داری و امانت و حسن خلق و راستگویی که از تو مشهود است؛ مایلم با تو ازدواج کنم.»اما بیشتر تاریخ‌نویسان بر این باورند که حضرت خدیجه نفیسه بنت منیه را فرستاد تا در این‌باره با پیامبر صحبت کند. نفیسه نزد پیامبر آمد و به حضرت عرض کرد:«فَإِنْ دُعِیتَ إِلَی الْجَمَالِ وَالْمَالِ وَالشَّرَفِ وَالْکَفَاءَةِ أَلا تُجِیبُ؛ اگر از تو دعوت شود با کسی که در زیبایی و مال و شرف همتای توست، ازدواج کنی، آیا اجابت می‌کنی؟»حضرت پرسید: «او کیست؟»، نفیسه جواب داد: «خدیجه و لبخند بر لبان مبارک پیامبر نقش بست.

منابع:

احمد بن حسین بیهقی، دلائل النبوة ومعرفة أحوال صاحب الشریعة، ج ۲، ص ۷۲.

حاکم نیشابوری، المستدرک، ج ۳، ص ۱۸۲

ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۲، ص ۱۱۱.

ابن شهر آشوب مناقب آل ابی طالب ج ۱ صص۱۳۸- ۱۵۹ .

إربلی، کشف الغمة، ج۲، ص۲۷۴، باب فصل فی مناقب خدیجة.

سیره ابن هشام، ج۱، ص۱۸۹.

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

ویکی شیعه

سید هاشم رسولی محلاتی، درس هایی از تاریخ تحلیلی اسلام.